Rezerwat „Segiet” został utworzony na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa
z dnia 07.04.1953 r.,w celu zachowania fragmentu naturalnego lasu bukowego dawnego Lasu Segieckiego położonego na Srebrnej Górze, na Garbie Tarnogórskim.
Zajmuje on obszar około 24,7 ha na pograniczu Bytomia i Tarnowskich Gór. Podłoże skalne tego terenu stanowią triasowe wapienie muszlowe oraz dolomity margliste i kruszconośne.
Flora rezerwatu składa się z 15 gatunków drzew, 9 gatunków krzewów i 103 gatunków roślin zielnych. Występuje tutaj prawie jednolity drzewostan bukowy, z domieszką jaworu, świerka, sosny i brzozy.
W rezerwacie stwierdzono występowanie 3 zespołów leśnych z charakterystycznym prawie całkowitym brakiem warstw mszystych, które są reprezentowane przez odmienny typ lasu bukowego.
Spośród 3 typów buczyn objętych ochroną, występujących w rezerwacie, najciekawsza jest ciepłolubna buczyna storczykowa, tworząca 9 ha płat na południowym stoku Srebrnej Góry.
Drzewostan, osiągający wiek 130-150 lat, tworzy buk z niewielką domieszką lipy drobnolistnej i jaworu. W dobrze rozwiniętej warstwie krzewów występuje bez czarny
i dereń świdra, natomiast runo zdominowane jest przez konwalię majową i barwinek pospolity. Poza nimi rosną tu inne gatunki roślin: perłówka zwisła, kopytnik pospolity,
fiołek leśny i podagrycznik.
Drugim typem buczyny jest kwaśna buczyna niżowa, zajmująca 5 ha płat na północnym stoku Srebrnej Góry. Drzewa osiągają wiek do 150 lat, a w warstwie krzewów występuje bez koralowy i bez czarny.
Trzecim typem buczyny jest buczyna karpacka, tworząca 10 ha płat na prawie płaskim szczycie Srebrnej Góry. Oprócz 150 letnich buków występują tutaj: bez czarny, jawor i jarzębina.
Problemem, który występuje i w przyszłości może stanowić zagrożenie dla trwałości lasu w rezerwacie, jest praktycznie całkowity brak odnowienia naturalnego buka.
W rezerwacie występuje wiele gatunków roślin i zwierząt chronionych. Spośród roślin runa na uwagę zasługują: wawrzynem wilczełyko, tojad dzióbaty, obuwik pospolity, śnieżyca wiosenna, lilia złotogłów, storczyk i barwinek.
Fauna rezerwatu jest reprezentowana przez około 60 gatunków ptaków lęgowych, 25 gatunków ssaków oraz kilka gatunków płazów i gadów. Przykładem fauny są występujące
m.in.: żaby-jeziorkowa i trawna, ropucha szara, traszki grzebieniaste związane ze środowiskiem wodnobłotnym, jaszczurki- zwinka i żyworódka, padalec i żmija zygzakowata,
a także ptaki reprezentowane przez gile, dzięcioły, puszczyki, zięby, rudziki , kosy, sikory bogatki.
Usytuowanie na terenie małych oczek wodnych i staników istotnie wpływa na wzbogacenie bioróżnorodności terenu. Znajdują w nich dogodne warunki życia owady, gady, ptaki i ssaki.
Na terenie rezerwatu wytyczono i wydano w 1997 r. w formie przewodnika, ścieżkę dydaktyczną, która zapoczątkowała cykl opracowań „Przyrodnicze ścieżki dydaktyczne na Garbie Tarnogórskim”. Inicjatywa adresowana głównie do dzieci i młodzieży jest ciekawym uzupełnieniem nauki w szkole, umożliwiającym zarówno poznanie unikalnych elementów przyrody jak i sposobów ich aktywnej ochrony.
Scieżka dydaktyczna „Las Segiecki” zlokalizowana jest na terenie Rezerwatu Segiet i w jego otulinie. Przyrodnicza ścieżka ma długość 3,8 km i wyznaczono przy niej 8 pól obserwacyjnych, na których można podziwiać charakterystyczne okazy flory i fauny.
Dodatkowym atutem jest to, że na przykładzie rezerwatu obserwować można prawidłowe procesy przyrodnicze oraz te zakłócone działalnością człowieka.
Na terenie rezerwatu obowiązują ścisłe zakazy, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (Ustawa z dnia 16.10.1991 r. O ochronie przyrody) zabraniając m.in.:
- chwytania dziko żyjących zwierząt, ich płoszenia, zabijania, polowania, niszczenia nor i legowisk zwierzęcych oraz gniazd ptasich i wybierania z nich jaj,
- pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin,
- wysypywania i wylewania odpadów
- niszczenia gleby,
- ruchu pieszego, rowerowego, poza szlakami do tego wyznaczonymi oraz wjeżdżania samochodami i motocyklami,
- palenia ognisk, wyrobów tytoniowych,
- wprowadzania psów bez smyczy i kagańca
POZNAJEMY LAS – ZAJĘCIA TERENOWE CAŁODNIOWE W REZERWACIE „SEGIET”
Scenariusz zajęć zintegrowanych.
Cele :
Poziom wiadomości:
- uczeń zna pojęcie rezerwatu przyrody;
- uczeń określa warunki konieczne do wzrostu i życia roślin;
- uczeń wie jak należy oszacować wiek drzewa;
- uczeń zna owady żyjące w lesie;
Poziom umiejętności:
- uczeń uzasadnia potrzebę tworzenia rezerwatów przyrody;
- uczeń dokonuje pomiaru wilgotności gleby i siły wiatru, określa nasłonecznienie i mierzy
temperaturę powietrza;
- uczeń dokonuje pomiaru obwodu drzew i obliczeń wieku drzew ;
- uczeń potrafi korzystać z atlasów i przewodników roślin;
- uczeń rozpoznaje rośliny na podstawie obserwacji
- uczeń potrafi rozpoznać co najmniej 2 drzewa iglaste
- uczeń rozpoznaje owady pożyteczne oraz typowe zwierzęta w różnych warstwach lasu
korzystając z przewodnika o zwierzętach
Poziom postaw:
- uczeń przejawia odpowiedzialność za pracę w grupie
- uczeń określa zasady zachowania się na obszarach chronionych i stosuje je
- uczeń dąży po poszerzenie swojej wiedzy
Metody: obserwacja bezpośrednia, ćwiczenia techniczne- pomiar, praca z planem, pokaz, pogadanka, mapa mentalna.
Środki dydaktyczne : taśma miernicza, słoik, bibuła, kijek z tasiemką, atlasy i przewodniki do oznaczania roślin i zwierząt, karty pracy, kredki, ołówki
PRZEBIEG ZAJĘĆ
Przeprowadzenie :
Po przyjeździe do rezerwatu „ Segiet ” nauczyciel prowadzi pogadankę na temat bezpieczeństwa w czasie wykonywania ćwiczeń i podczas poruszania się po nieznanym terenie. Przypomina o obowiązujących na terenie rezerwatu zakazach, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody.
Przystanek 1:
a) uczniowie dzieleni są na dwu osobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje komplet materiałów dla ucznia
b) uczniowie umiejscawiają rezerwat „ Segiet” wskazując jego położenie na planie Bytomia ( zadanie nr 1)
c) uczniowie w zespołach badają warunki życiowe w lesie: temperaturę powietrza, nasłonecznienie, siłę wiatru i wilgotność ( zadanie nr 2 )
d) uczniowie określają wiek drzewa ( zadanie nr 3 )
e) wypisywanie skojarzeń związanych z pojęciem „rezerwat” ( zadanie nr 4 )
Przystanek 2 : Roślinność lasu
a) na podstawie bezpośredniej obserwacji i atlasów do oznaczania roślin uczniowie wypisują po 3 gatunki znajdujące się w poszczególnych piętrach lasu (zadanie nr 5)
b) rozpoznawanie dwóch gatunków drzew iglastych, uczniowie wykonują szkic igieł i szyszek ( zadanie nr 6 )
Przystanek 3 : Zwierzęta lasu
a) uczniowie wyróżniają zwierzęta w poszczególnych piętrach lasu ( zadanie nr 7 )
b) pogadanka na temat wpływu zachowania się zwierząt na środowisko
Podsumowanie :
Zespoły dzielą się wynikami swoich obserwacji. Porównują wyniki i uzupełniają brakujące elementy.
Po wykonanej pracy wszystkich zadań uczniowie wraz z nauczycielami dokonują ewaluacji zajęć. Nauczyciel może zastosować mapę mentalną np.
|
Czego nauczyłem się w czasie zajęć terenowych w rezerwacie
„Segiet”
|
Na zakończenie zajęć jest czas na posiłek i zabawę.
ZADANIA DLA UCZNIA
Zadanie nr 1
Na planie miasta wskaż miejsce, gdzie znajduje się las. Określ w jakim kierunku od szkoły położony jest las. N( północ ), S( południe ), W ( zachód ), E ( wschód ), NW ( północny- zachód), NE ( północny- wschód), SW ( południowy- zachód ), SE ( południowy wschód)
Zadanie nr 2
Zbadaj warunki życiowe w lesie
Badanie warunków życiowych lesie przeprowadza się w następujących sposób: dokonujemy pomiarów temperatury powietrza, nasłonecznienia, siły wiatru i wilgotności.
Wyniki zapisujemy w tabeli
1. Zmierz temperaturę powietrza lesie na wysokości 1,5 m.
2. Nasłonecznienie ocenia się używając określeń : słonecznie, półcień, cień
3. Siłę wiatru ocenia się na przykład za pomocą linijki z przyklejonych na końcu paskiem bibuły szerokości 2-3 cm i długości około 30 cm. Patyk trzyma się uniesiony jak chorągiewka, to siła wiatru jest duża, jeśli pasek opada w dół, siła wiatru jest niewielka.
4. Wilgotność gleby badamy, przyciskając mocno do ziemi przez około 5 minut słoik zawinięty bibułą, oceniamy wielkość plamy. Jeżeli plama jest duża gleba jest mocno wilgotna. Jeśli plama jest mniejsza niż wielkość dna słoika – gleba jest średnio wilgotna. Brak plamy na bibule świadczy o suchej glebie.
5. Wypełnij poniższą tabelkę :
WYNIKI POMIARÓW :
Zadanie nr 3
Określ wiek drzewa :
W celu określenia wieku drzewa zmierz obwód trzech różnych drzew.
Wyniki wpisz do poniższej tabelki.
|
NAZWA DRZEWA
|
OBWÓD DRZEWA W CM
|
WIEK DRZEWA
|
|
1.
2.
3.
|
1.
2.
3.
|
1.
2.
3.
|
Wiek drzew wolno stojących określanym dzieląc obwód drzewa w cm przez 2,5 cm ponieważ średnio obwód takiego drzewa zwiększa się o 2,5 cm rocznie np. drzewo o obwodzie 250 cm ( 2,5 m ) ma około 100 lat (250/2,5 = 100). Drzewa rosnące w gęstym lesie są dwa razy starsze. Na podstawie tych danych określ wiek drzew.
Zadanie nr 4
Wypisz wszystkie skojarzenia związane z pojęciem „rezerwat’
Uzupełnij zdania :
Na terenie rezerwatu nie wolno…………….roślin, ani…………..zwierząt. Nie należy również ……………..ognisk, czy ……………śmieci.
Zadanie nr 5
Wymień po trzy gatunki roślin, które znajdziesz w warstwie:
a) runa -……………………
-……………………
-……………………
b) podszytu -……………………
-……………………
-……………………
c) koron drzew -……………………..
-……………………..
-……………………..
Zadanie nr 6
Rozpoznaj przy pomocy przewodnika po roślinach dwa gatunki drzew iglastych rosnących w lesie. Naszkicuj jak wyglądają igły i szyszki tych drzew.
Igły i szyszki……………………..
Igły i szyszki……………………...
Zadanie nr 7
Wymień po trzy gatunki zwierząt, które znajdziesz w warstwie:
a) runa -……………………
-……………………
-……………………
b) podszytu -……………………
-……………………
-……………………
c) koronach drzew -……………………..
-……………………..
-……………………..
Opracowanie : mgr Bozena Lis
