Jesteśmy nauczycielkami Oddziału Przedszkolnego w Unisławiu. W swojej pracy z dziećmi sześcioletnimi kultywujemy tradycje ludowe naszego regionu. Artykuł zachęca do wykonania Marzanny i zorganizowania święta powitania wiosny.
Tradycje ludowe naszego regionu w pracy z dziećmi sześcioletnimi
Napisały: mgr Urszula Leba
mgr Elżbieta Krause
nauczycielki z Oddziału Przedszkolnego przy Przedszkolu „Krasnoludek” w Unisławiu
(woj. kujawsko – pomorskie)
Jesteśmy nauczycielkami wychowania przedszkolnego i od 20 lat pracujemy z przedszkolakami w pięknej, położonej na skraju pradoliny Wisły miejscowości Unisław. Unisław leży niedaleko Chełmna na pięknej Ziemi Chełmińskiej, która graniczy z Kujawami.
Tradycje tych regionów są ciągle obecne i kultywowane – szczególnie w naszym przedszkolu.
Chcemy zaszczepić najmłodszym obywatelom naszej miejscowości miłość i przywiązanie do tego skrawka Polski, na którym się urodzili. Pragniemy, aby dzieci wiedziały, skąd się wywodzą i zawsze kochały swoją małą ojczyznę.
Unisław jest wsią i z Unisławia oraz okolicznych wsi – Gołot, Głażewa, Grzybna, Stablewic, Raciniewa pochodzą dzieci uczęszczające do naszego przedszkola. Ze zwyczajami ludowymi często zetknęły się już w domu, a kultywowanie ich przez przedszkole pozwala poszerzyć i usystematyzować wiedzę, jaką często już posiadają.
ZWYCZAJE LUDOWE W DAWNEJ POLSCE
Święta Bożego Narodzenia łączyły się ze stawianiem snopa słomy w kącie izby, później z choinką, ścieleniem siana pod obrus, łamaniem się opłatkiem.
W okresie między Bożym Narodzeniem a Wielkim Postem chodzili po wsiach kolędnicy z turoniem i gwiazdą, którzy śpiewali kolędy.
Zapusty obchodzono głośno i hucznie, pito, jedzono, rozbrzmiewała muzyka, odbywało się wiele zabaw, często maskowych. W połowie Wielkiego Postu („półpoście”) dokonywano obrzędu topienia symbolu śmierci – zimy, tak zwanej Marzanny. W palmową niedzielę święcono palmy na pamiątkę palm, którymi witano Jezusa w Jerozolimie. Z tradycją Świąt Wielkanocnych łączyły się pisanki, zwane też kraszankami – dzielono się poświęconym jajkiem składając sobie wzajemnie życzenia. W drugi dzień świąt – wielkanocny poniedziałek – obchodzono śmigus-dyngus.
W okresie Zielonych Świątek, które były świętem rolników i pasterzy urządzano tańce, śpiewy, biegi. W miastach obchody tego święta przybierały charakter zawodów wojskowych, korowodów, uczt. Jesienią, kiedy ustały już prace polowe powszechne były spotkania mieszkańców wsi w jednej chacie w celu darcia pierza, kiszenia kapusty. Słuchano przy tym różnych opowieści, baśni, śpiewano pieśni.
Wigilia świętego Andrzeja (30. listopada) przeznaczona była na wróżby o charakterze matrymonialnym. Najpopularniejsze były wróżby związane z laniem roztopionego wosku lub cyny na wodę. Wieś uroczyści obchodziła dzień 6. grudnia, czyli świętego Mikołaja. Ofiarowywano wówczas księżom kury, jaja i barany. Obdarowywano również dzieci.
Z NASZEJ PRAKTYKI
TRADYCJE LUDOWE W PRACY Z DZIEĆMI SZEŚCIOLETNIMI
W okresie przed Bożym Narodzeniem przygotowujemy inscenizację Jasełek. Rodzice przygotowują stroje Maryi, Józefa, aniołów, pasterzy i Trzech Króli, dzieci uczą się kolęd i tekstu Jasełek. Dekorujemy salę – stroimy choinkę, stawiamy żłóbek.
Zapraszamy rodziców na uroczystość w czasie której dzielimy się opłatkiem, składamy życzenia, wspólnie śpiewamy kolędy. Dzieci odwiedza długo oczekiwany gość – Gwiazdor (tak w naszym regionie nazywa się święty Mikołaj).
Na początku stycznia w naszym przedszkolu zjawiają się kolędnicy w ludowych strojach, z gwiazdą i turoniem. To dzieci i młodzież z kółka teatralnego Gminnego Ośrodka Kultury. Wspólnie z dziećmi śpiewają kolędy. Ich wizyta sprawia dzieciom wiele radości i na długo zapada w pamięć.
Czas karnawału umilamy dzieciom organizując bal kostiumowy. Dzieci przebrane za postaci z bajek – królewny, rycerzy, wróżki, cyganki, Indian biorą udział w konkursach (bieg w workach, wyścig z jajkiem na łyżce, taniec z balonami, itp.), tańcach i korowodach. Na zakończenie losowo wybieramy króla i królową balu. W tym roku niespodzianką dla dzieci były historyczne stroje nauczycielek; sprawiły dzieciom wiele radości.
W okresie przesilenia wiosennego kultywujemy dawny zwyczaj topienia Marzanny. Wspólnie robimy kukłę, zawozimy ją nad wodę, podpalamy i topimy w Wiśle. Dzieci śpiewając wracają znad wody. Niosą „gaik” – przybraną w kwiaty i bibułki gałąź. W ten sposób żegnamy zimę i witamy wiosnę.
W okresie poprzedzającym święta wielkanocne z pomocą zaproszonej do przedszkola artystki ludowej (babci Michasi) dzieci uczą się malowania pisanek i robią kolorowe palmy wielkanocne. W ubiegłym roku widziałam wykonane przez dzieci palmy w kościele w niedzielę palmową. Dzieci zaniosły je do poświęcenia, a później przystroiły nimi swoje domy. Z pomocą pani z Koła Gospodyń Wiejskich w Gołotach wykonały również stroiki świąteczne (zarówno wigilijne jak i wielkanocne).
W okresie Zielonych Świątek odbywają się corocznie Dni Unisławia. Dzieci 6-letnie z „zerówki” wystąpiły w czasie festynu, który odbywał się w tych dniach w parku. Dzieci tańczyły i śpiewały tradycyjne piosenki ludowe. W kwiecistych spódniczkach, fartuszkach, kolorowych wiankach i kapeluszach prezentowały się prześlicznie i otrzymały wielkie brawa.
W naszym Przedszkolu corocznie (już od 15 lat) odbywa się Koncert Piosenki Ludowej, w czasie którego przed rodzicami i innymi zaproszonym gośćmi prezentują się wszystkie przedszkolaki z repertuarem tańców, piosenek i przyśpiewek ludowych.
Jesienią dzieci poznały zwyczaj wspólnego kiszenia kapusty. Panie z Koła Gospodyń Wiejskich w Gołotach zapoznały dzieci z tradycyjnym sposobem kiszenia kapusty na zimę, z używanymi przy tym narzędziami (szatkownice, beczki, ubijaki, itp.) Zaprezentowały dzieciom przyśpiewki ludowe. Dzieci odwdzięczyły się śpiewając „Kapuścianą piosenkę”. Refren: Rach, ciach, ciach obereczka, już kapusty pełna beczka” śpiewaliśmy z entuzjazmem wszyscy.
30. listopada – Andrzejki to czas zabawy. Wróżymy sobie lejąc wosk na wodę, tańczymy i śpiewamy.
Z tradycji ludowych wywodzą się też Mikołajki. I o naszych przedszkolakach nie zapomina ten dobry święty i co roku wkłada do wyczyszczonych bucików słodycze.
W trakcie całorocznej pracy z sześciolatkami organizujemy też wycieczki do okolicznych muzeów, zapoznajemy dzieci z wyglądem strojów ludowych naszego regionu, zorganizowałyśmy w salach kąciki tradycji, w których prezentujemy tradycyjne hafty, koronki, makatki, rzeźby, naczynia, narzędzia używane dawniej na wsi i inne wytwory rękodzieła i sztuki ludowej. Dzieci uczyły się lepić z gliny i malować na szkle.
Z NASZEJ PRAKTYKI
JAK WYKONAĆ MARZANNĘ
Uważamy, że tradycje ludowe urozmaicają pracę z dziećmi, czynią ją weselszą i bardziej kolorową. Ich kultywowanie, szczególnie w wiejskich przedszkolach ma sens. Chcemy zachęcić Was do tego, abyście w pracy z dziećmi spróbowały się odwołać do tradycji i sztuki ludowej. Chcemy pokazać, że nie jest to wcale trudne.
Dla przykładu chcemy pokazać, jak w prosty sposób wykonać Marzannę, którą wykorzystujemy w obrzędzie powitania wiosny.
Potrzebne materiały:
- drewniany stelaż (krzyżak) o wym. 2.m wys. x 0.8 m szer.
- Słoma lub siano
- Mocny sznurek
- Różnokolorowa krepina
Przy pracy pomocne są: taśma klejąca, szpilki oraz klej na gorąco w tzw. pistolecie.
Jak wykonać Marzannę?
Drewniany krzyżak owijamy słomą (przy pomocy sznurka) formując tułów, ręce i głowę.
Głowę owijamy białą lub różową krepiną, ,mocno związujmy sznurkiem na dole i u góry.
Następny etap to uformowanie bluzki z przełożonych przez ramiona i związanych w pasie kawałków krepiny. Z kilku warstw krepy robimy spódniczkę i mocujemy w pasie. Z przodu spódniczki przywiązujemy ozdobnie powycinany w ząbki fartuszek. Mocowanie spódniczki i fartuszka maskujemy przewiązując Marzannę w pasie szeroką szarfą. Z tyłu na szarfie można przykleić dużą kokardę. Szyję owijamy pasem jasnej krepiny i przywiązujemy mocno zmarszczoną kryzę.
Na końcach ramion Marzanna koniecznie musi mieć pęki powiewających wstążek. Krepinę we wszystkich dostępnych kolorach tniemy na wąskie paski i mocujemy do końców ramion (sznurkiem lub taśmą klejącą).
Na głowie Marzanny mocujemy wg własnej inwencji chustkę lub wianek.
Buzię (oczy, nos, usta, rumieńce, brwi, itp.) wycinamy z kolorowego papieru i przyklejamy za pomocą kleju na gorąco.
Gotową kukłę możemy ozdobić (korale, kwiaty sztuczne lub wycięte z papieru, itp).
Bibliografia
- Kuchowicz Z.: Obyczaje staropolskie XVII – XVIII wieku. Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, 19
