Program nauczania zintegrowanego kładzie duży nacisk na kształtowanie kompetencji językowej i komunikacyjnej dziecka. Brak w nim jednak treści wspomagających ten proces, bowiem po kilkakrotnym „odchudzeniu” programu usunięto z niego lub przeniesiono do fakultatywnych treści i ćwiczenia wyzwalające samodzielną ekspresję twórczą dziecka (dotyczy to także działań teatralnych i parateatralnych). Nauczyciele nie zawsze wykazują inicjatywę przy doborze tekstów literackich opracowywanych w klasie. Przeprowadzone badania potwierdziły, że dzieci chętniej czytają książki spoza kanonu lektur. Pragną literatury nowoczesnej o dynamicznej akcji, ale także literatury wartościowej o klarownej aksjologii. Aby kontakt z literaturą zaspokajał naturalną u dziecka potrzebę twórczości, postanowiłam zastosować formy teatralne, jako element wspomagający jego ogólny rozwój we wszystkich sferach.
Opracowałam program zajęć pozalekcyjnych „Koła czytelniczo-teatralnego".
Celem zajęć było kształtowanie nawyków czytelniczych poprzez systematyczny kontakt z książką, która będzie zaspokajała potrzeby psychiczne dziecka, dawała mu poczucie zadowolenia i była dla niego głębokim przeżyciem artystycznym. Zajęcia „Koła teatralno-czytelniczego” integrowały się z realizowanym w klasie II i III programem rozszerzającym treści polonistyczne z zakresu edukacji literacko-teatralnej : „Dziecko twórcą i odbiorcą sztuki” .
Program koła został zatwierdzony do realizacji Uchwałą Rady Pedagogicznej. Uzyskał też pozytywną opinię nauczyciela dyplomowanego nauczania zintegrowanego. Był realizowany w roku szkolnym 2004/2005, 2005/2006, w klasie II i III. Zajęcia w „Kole czytelniczo-teatralnym” odbywały się raz w tygodniu przez jedną godzinę oraz w czasie ferii zimowych. Uczestniczyły w nich wszystkie chętne dzieci z klasy (24 osoby).
Obok zabaw, ćwiczeń dramowych, słuchania czytanych przez nauczyciela tekstów literackich, warsztatów teatralnych w Domu Kultury, dzieci przygotowywały krótkie scenki oraz dłuższe przedstawienia. Uczniowie oceniani byli na bieżąco, w trakcie zajęć, bądź po ich zakończeniu. Najlepszą zachętą jest pochwała, docenienie wysiłków i osiąganych umiejętności.
Treści programu były ściśle powiązane z treściami programu nauczania integrowanego. Realizując program koła, realizowałam też zagadnienia programowe nauczania zintegrowanego, m.in.: różne formy ćwiczeń w czytaniu, recytację, projektowanie dekoracji, kostiumów, słuchanie tekstów literackich, kształcenie umiejętności wyrażania sądu na temat danej postaci lub zdarzenia, zabawy ze śpiewem, opanowanie układów tanecznych itd..
Cele ogólne programu zakładały:
- Pobudzanie i rozwijanie zainteresowań literaturą i teatrem.
- Rozwijanie indywidualnych zdolności, zainteresowań oraz twórczej aktywności.
- Umożliwienie prezentacji własnych dokonań.
- Rozwijanie umiejętności pracy w zespole.
- Przygotowanie do świadomego odbioru sztuki teatralnej.
Cele szczegółowe zostały ujęte w programie.
Na zajęciach stosowałam m.in. takie metody i formy pracy, jak: zabawy naśladowcze, tematyczne, z elementami dramy i pantomimy, gry i zabawy językowe, integracyjne, inscenizowanie ruchem wierszy, piosenek, bajek, opowiadań, baśni, słuchanie czytanych tekstów literackich, dyskusja twórcza, drama, pantomima, metoda środka P. Dennisona, burza mózgów, praca nad przygotowaniem przedstawień teatralnych.
Ogólna tematyka zajęć obejmowała:
- Zabawy integrujące zespół teatralny.
- Słuchanie czytanych przez nauczyciela pozycji książkowych spoza kanonu lektur szkolnych – ćwiczenia w słuchaniu., m. in.:
- B. Andrzejczuk, „Opowiastki familijne”;
- V. Friedel, „Klucz w małe ręce”, podróże do krainy fantazji, opowiadania i ćwiczenia wyobraźni;
- B. Krupska, „Królewna i smok”;
- A. Lindgren, „Karlsson z dachu”;
- E. Lindo, „Mateuszek w trasie”;
- „Martusia i jej przyjaciele”, opr. lit. P. Zarawska;
- K. Drzewiecka, „Banda z Uroczyska”;
- A.Onichimowska, „Gdzie jesteś, tatusiu?”;
- Ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne.
- Ćwiczenia emisji głosu.
- Praca nad dykcją (ćwiczenia szczękowe, językowe, wargowe).
- Łączenie ruchu i dźwięku (zabawy indywidualne i grupowe).
- Praca nad koncentracją.
- Ćwiczenia rozbudzające dziecięcą wyobraźnię.
- Wyrażanie emocji i uczuć gestem, mimiką, słowem, ruchem.
- Moje odczucia wyrażone w ekspresji plastycznej.
- Pomnik-wchodzenie w różne stany emocjonalne.
- Taniec jako sposób wyrażania emocji.
- Rozmowa na temat znaków w teatrze( gest, mimika, słowo, intonacja, charakteryzacja itp.)
- Tworzenie scenek dramowych, w których dominującą rolę odgrywają poszczególne znaki.
- Sposoby komunikowania się reżysera z aktorem(wyznaczanie celu, wchodzenie w role).
- Tworzenie scenariusza.
- Zapoznanie dzieci z tekstem scenariusza.
- Dokładne jego omówienie (analiza tekstu-praca zespołowa).
- Ćwiczenia pamięci.
- Czytanie scenariusza ze zrozumieniem.
- Czytanie z ekspresją.
- Czytanie z podziałem na role.
- Przydział ról poszczególnym uczniom.
- Projektowanie i wykonanie scenografii, rekwizytów(ćwiczenia manualne).
- Dobór muzyki oraz nauka pląsów.
- Próby scen i całego przedstawienia.
Uczniowie prezentowali swoje dokonania teatralne na forum szkolnym i pozaszkolnym w formie scenek i przedstawień teatralnych, kabaretowych, układów tanecznych. Publiczność stanowili rodzice, koledzy i koleżanki oraz nauczyciele.
Uczniowie pracujący w kółku zaprezentowali :
- inscenizację pt. : „Moja mama wszystko wie” ,
- przedstawienie „Wędrówka przez krainę baśni ”,
- „Wigilijne kolędowanie”, montaż słowno-muzyczny ,
- przedstawienie kabaretowe „Podwórkowe teatrowariacje ”.
Członkowie koła dwukrotnie brali udział w powiatowym Przeglądzie Teatrów Dziecięcych organizowanych przez Dom Kultury.
Po zakończeniu realizacji programu dokonałam jego ewaluacji. Informacja została zebrana przy pomocy ankiet skierowanych do rodziców oraz rozmów z dziećmi: dyskusje, próby oceny pracy po zajęciach, próbach, przedstawieniach. Rodzice dzieci pozytywnie wypowiedzieli się o realizacji programu. Stwierdzili, że inspirowanie dzieci do różnorodnych form aktywności scenicznej wspomógł ich wszechstronny rozwój, dostarczył radosnych przeżyć emocjonalnych oraz miał niewątpliwe walory wychowawcze.
Sądzę, że najlepszą formą oceny skuteczności programu jest fakt, że uczniowie twórczo brali udział w zajęciach koła, chętnie występowali przed publicznością, aktywnie rozwijali swoje naturalne talenty oraz otrzymywali nagrody prezentując przygotowane przez siebie przedstawienia na przeglądach teatralnych.
Uzyskane efekty Dzięki tym spotkaniom dzieci pożytecznie spędzały swój wolny czas ucząc się i bawiąc. Poznały wybrane pozycje książkowe spoza kanonu lektur szkolnych i odczuwają potrzebę czytania dla przyjemności. Publiczne wystąpienia sprawiły, że nabyły poczucia własnej wartości, przezwyciężyły nieśmiałość, wyzbyły się kompleksów i zahamowań, a ich występy na forum pozaszkolnym promowały szkołę w lokalnym środowisku.
Na zajęciach teatralnych twórczo realizowali się uczniowie, których wyniki w nauce nie zawsze były wysokie. Gra teatralna okazała się taż lekarstwem dla dzieci z niepokojem ruchowym.
W ramach realizacji programu wzbogaciłam swój warsztat pracy o nowe przeżycia i doświadczenia, a stosowane w pracy z dziećmi małe formy sceniczne i zabawy twórcze stały się dla mnie bogatym źródłem satysfakcji.
Opracowała: Monika Smykowska
