www.szkolnictwo.pl

Kiedy objęłam wychowawstwo klasy czwartej nie sądziłam, że przyjdzie mi zmagać się z problemami Krzysia. Miał wtedy 10 lat i w opinii wychowawczyni z klas I-III był uczniem zdolnym, ale leniwym i niegrzecznym.

opracowała: Dorota Rogaczewska

Kiedy objęłam wychowawstwo klasy czwartej nie sądziłam, że przyjdzie mi zmagać się z problemami Krzysia. Miał wtedy 10 lat i w opinii wychowawczyni z klas I-III był uczniem zdolnym, ale leniwym i niegrzecznym. W klasach młodszych chłopiec osiągał zadowalające wyniki w nauce. Podczas zajęć wypowiadał się chętnie, dysponował bogatym słownictwem. Na początku klasy czwartej Krzyś pięknie i płynnie czytał ze zrozumieniem, liczył, znał tabliczkę mnożenia i miał dużą wiedzę o otaczającym go świecie. Jego wypowiedzi cechowała swoboda, elokwencja, pewność siebie.

Klasa czwarta, do której zaczął uczęszczać, nie miała takiego samego składu, jak w klasach młodszych. Zgromadziła ona dzieci, które chciały trenować pływanie, pochodzące z trzech klas nauczania początkowego. Niektóre dzieci znały Krzysia, ale większość – nie.

Od początku roku szkolnego pojawiły się problemy wychowawcze. Do głównych objawów jego negatywnych zachowań należały:

· agresja słowna w stosunku do uczniów i nauczycieli

· wdawanie się w bójki

· despotyzm, narzucanie swojej woli kolegom

· arogancja i zbytnia swoboda w kontaktach z dorosłymi

· cynizm, egoizm

· przesadne zachowania wyrażające przekorę

Do tego doszły problemy z nauką. Coraz częściej nie odrabiał zadań domowych, co w połączeniu z brakiem uwagi na lekcjach zaczynało stanowić przyczynę poważnych zaległości w nauce. Na szczęście Krzyś nie wagarował.

Przejawy takiego zachowania bardzo mnie zaniepokoiły. Rozmawiałam z chłopcem, drogą perswazji próbowałam zmienić jego postępowanie. Krzyś zawsze obiecywał poprawę, wyrażał skruchę, przepraszał kolegów i nauczycieli.

Jednak nie na długo. W miarę upływu czasu zachowanie Krzysia stawało się coraz bardziej rażące, ciągle ukazywał swoją odrębność oraz nie zamierzał przystosować się do środowiska szkolnego.

Przeprowadziłam więc wywiad na temat środowiska rodzinnego dziecka. Dowiedziałam się, że rodzice chłopca niedawno rozwiedli się, a opiekę nad Krzysiem i jego starszą (o 2 lata siostrą) sprawuje matka. Z nowego związku matki narodziło się kolejne dziecko- dziewczynka z porażeniem mózgowym. Partner matki- ojciec najmłodszego dziecka wkrótce odszedł. Matce Krzysia w opiece nad chorą dziewczynką pomagała jej matka, tzn. babcia Krzysia. Ojciec chłopca natomiast, pomimo zamieszkania w tym samym mieście prawie nie widywał swoich dzieci i nie interesował się nimi. Związał się natomiast z inną kobietą, posiadającą dzieci.

Ta bardzo skomplikowana sytuacja rodzinna skomplikowała Krzysiowi życie. Jego zachowanie na lekcjach stawało się coraz bardziej rażące. Jako środki w popisywaniu się wybierał ordynarne odzywki, ostry ton, ośmieszanie, ignorowanie nauczycieli. Często popadał w konflikty z kolegami, a przyczynami zazwyczaj były jakieś nieistotne drobiazgi. Krzyś na wszystko reagował niewspółmiernie intensywnie.

Na moje wezwania rodziców do szkoły stawiała się tylko matka (lub babcia). Nie była zbyt zaskoczona informacją o zachowaniu Krzysia w szkole- okazało się, że od pewnego czasu miała podobne problemy w domu. Chłopiec był w stosunku do niej niegrzeczny i zupełnie jej nie słuchał. Była bardzo przejęta problemem, ale całkowicie bezradna. Nie potrafiła sobie z tym poradzić. Nie otrzymywała żadnej pomocy ze strony ojca Krzysia, który pojawiał się w domu raz na parę miesięcy. Na prośby matki o pomoc „robił porządki”, polegające na sprawianiu lania chłopcu. Często też składał obietnice bez pokrycia, co Krzyś bardzo przeżywał. Zdarzało się np., że ojciec obiecywał chłopcu wycieczkę (np. w najbliższy weekend), po czym nie zjawiał się przez wiele miesięcy. Coraz częściej chłopiec przeżywał rozczarowanie. Starsza siostra Krzysia zrozumiała bardzo szybko, że ojcu nie należy ufać, pogodziła się z tym i dzięki temu nie przeżywała tak często rozczarowań. Krzyś natomiast miał ciągle nadzieję, że którąś z obietnic ojciec wreszcie spełni. W miarę upływu czasu chłopiec stawał się coraz bardziej nerwowy, zaczął się w nocy moczyć. Był jedynym dzieckiem w swojej klasie, pochodzącym z rozbitej rodziny - świadomość tego, że właściwie nie ma ojca wpływała na niego bardzo negatywnie.

Podczas wywiadu z matką dowiedziałam się, że wyjeżdżała ona często do pracy od razu na kilka dni, a podczas jej nieobecności dziećmi opiekowała się babcia. Jednak cała uwaga babci skierowana była na najmłodsze, niepełnosprawne dziecko, tak, więc Krzysiem nie zajmował się praktycznie nikt. Rodzina nie miała poważnych problemów finansowych – do pomocy włączała się babcia, od której Krzyś często dostawał pieniądze na drobne wydatki.

Tolerowanie tego typu zachowań mogło pogłębić trudności, z jakimi borykał się ten chłopiec. Opisywane zachowania negatywnie wpływały na przebieg lekcji, bezpieczeństwo chłopca i jego kolegów na przerwach, poza szkołą, w czasie zajęć lekcyjnych. Krzyś miał zły wpływ na inne dzieci. Z drugiej strony dało się zauważyć, że chłopiec jest zagubiony i nie potrafi poradzić sobie z kłopotami, których sobie napytał. Przy całej skali problemu mogę podkreślić, że cały czas widać było, że chce ze mną współpracować. Nigdy też nie kłamał. Uświadomiłam sobie, że muszę podjąć działania służące temu, aby wzmocnić pozytywnie dziecko w obszarze działań szkoły i w domu.

a) NEGATYWNA

Brak indywidualnego traktowania w obszarze działań dydaktyczno- wychowawczych. Zaległości w nauce doprowadzą do ocen niedostatecznych i powtarzania klasy. Brak współpracy z rodzicami. Brak interwencji ze strony szkoły, pozostawienie dziecka samemu sobie mogłoby doprowadzić do całkowitej demoralizacji chłopca Agresywne zachowanie Krzysia może doprowadzić do zerwania kontaktów z rówieśnikami i wyobcowania chłopca.

b) POZYTYWNA

Wskazane były działania zintegrowane szkoły i rodziny. Przede wszystkim wymuszenie na rodzicach większej aktywności, konsekwencji i kontroli w stosunku do syna. Podjęte działania wpłyną na wzrost zainteresowania rodziców Krzysiem. Rodzice będą wspierać szkołę w procesie wychowania chłopca. Poprawi się atmosfera w klasie. Chłopiec wyrówna zaległości w nauce. Ważne byłoby zbudowanie właściwej więzi rodzinnej oraz właściwego systemu wartości dziecka. Wzrosłoby poczucie odpowiedzialności chłopca i prawidłowe wypełnianie przez niego różnych obowiązków.

Skierowałam chłopca na rozmowę z pedagogiem szkolnym. Następnie z powodu coraz słabszych wyników w nauce, dziecko zostało przebadane w Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej. W wyniku przeprowadzonego badania potwierdziły się moje oczekiwania odnośnie wysokiej inteligencji Krzysia. Psycholog stwierdził, że Krzyś pragnie być zauważany i doceniany, jest ambitny, lubi imponować innym, nie zawsze w pozytywny sposób. Zalecił mobilizowanie do systematycznej pracy poprzez system nagradzania postępów. Należy też rozwijać u chłopca poczucie kompetencji, wiary w możliwość pokonania trudności. Krzyś to typowy przykład dziecka pragnącego zwrócić na siebie uwagę, gdyż czuło się niekochane. Miał olbrzymią potrzebę zainteresowania swoją osobą rodziców, a w szczególności ojca.

W klasie V miałam wreszcie okazję poznać ojca Krzysia. Przyszedł do szkoły po jednej z bójek Krzysia z kolegą. Krzyś spotkał go przypadkiem, wracając do domu i przedstawił siebie jako pokrzywdzonego. Ojciec od razu przybył do szkoły, żądając sprawiedliwości dla syna i ukarania winnego. Po wyjaśnieniu incydentu (oczywiście wina leżała po obu stronach) postanowiłam wykorzystać okazję i porozmawiać z ojcem chłopca o jego problemach. Poprosiłam ojca Krzysia o poświęcenie mu więcej uwagi i włączenie się do procesu wychowywania. Ojciec chętnie zadeklarował pomoc i obiecał, że będzie przychodził do szkoły i rozmawiał ze mną raz w tygodniu, po czym … nie widziałam go znowu przez kolejny rok. Tak, więc zostałam z moim uczniem sama, bez chęci rodziców do współpracy ze szkołą. W wyniku uzyskania jasnego obrazu miejsca dziecka w domu i szkole podjęłam działania, mające na celu skierowanie jego energii i chęci imponowania innym na właściwe tory. W związku z faktem, że Krzyś wykazywał chęć poprawy, lecz nie stosował tego w praktyce, postanowiłam wzmocnić jego samoocenę.

W zakresie tych działań wyznaczyłam sobie następujące zasady:

· konsekwentne podejście wychowawcze do zachowania chłopca i współdziałanie z jego wysokim potencjałem inteligencji

· apelowanie do jego rodziców o zachowania wiarygodne, stabilne, równe zobowiązania i okazywanie większego zainteresowania dziecku

· zaakceptowanie jego planów i zamierzeń

· współpraca z innymi nauczycielami w sprawie stworzenia jednakowego systemu kar i nagród i konsekwencji w jego realizacji

Oparłam się w tym na teoriach, dotyczących miejsca ucznia w szkole i obszarów wewnętrznego świata drugiego człowieka, a w szczególności dziecka zdolnego, bystrego, doskonale przewidującego i oceniającego zachowania osób dorosłych. Studiując literaturę psychologiczną starałam się pomóc Krzysiowi w walce o jego tożsamość. Krzyś walczył o zainteresowanie swoją osobą przede wszystkim ze strony rodziców, sprawiał wrażenie twardego dziecka. Z jednej strony prowokował, a z drugiej wołał o pomoc.

Przekazałam rodzicom wszelkie możliwe informacje na temat podmiotowego traktowania dziecka, a w szczególności dotyczące:

· bezwarunkowej akceptacji drugiej osoby, dostrzeganie tkwiących w niej wartości

· wczuwania się w drugą osobę, zadawanie sobie pytania, co może myśleć dziecko w danej sytuacji i z czego wynika jego zachowanie

· refleksji nad tym, czego boi się dziecko i co powoduje jego poczucie niskiej wartości

Matka Krzysia zaoferowała współpracę, ale kontaktowała się ze mną mało systematycznie. Czasem na wywiadówkach zastępowała ją babcia. Ojciec Krzysia znowu „zniknął”.

Odbyłam z Krzysiem wiele rozmów, dotyczących umiejętności właściwego kontaktowania się z rówieśnikami i stosunku do osób starszych. Zachęciłam go do uczestniczenia w dodatkowych zajęciach, wyrównujących braki w wiadomościach. Mobilizowałam go do systematycznej pracy poprzez system nagradzania postępów. Po krótkim czasie zmniejszyła się nieco ilość skarg na Krzysia. Poprawiły się relacje z kolegami w klasie. Bardziej panował nad swoimi emocjami, rzadko zdarzało mu się niegrzecznie odnosić do nauczycieli i innych starszych ludzi . Rzadziej też popadał w konflikty z kolegami.

Pod koniec klasy szóstej zachowanie Krzysia było dużo lepsze, ale wciąż pozostawiało wiele do życzenia. Chłopiec ustosunkował się pozytywnie do otaczającego go świata. Wreszcie zrozumiał, że może liczyć tylko na matkę i zaakceptował to. Wykazywał większą kontrolę swoich zachowań, był bardziej zrównoważony i spokojny. Muszę przyznać się jednak też do porażki- nie udało mi się sprawić, aby ojciec Krzysia podjął swoje ojcowskie obowiązki. Jego kontakty z synem były nadal zupełnie przypadkowe.

Niedawno chłopiec rozpoczął naukę w gimnazjum. Martwię się o to, czy w nowym środowisku będzie się czuł na tyle pewnie, żeby nie wyzwolić w sobie takiej agresji, jak to było rozwodzie rodziców. Obawiam się też, czy poradzi sobie z nauką, ponieważ wielu zaległości nie zdążył uzupełnić. Wierzę, że przy jego inteligencji i pomocy ze strony nauczycieli jest jeszcze w stanie zostać dobrym uczniem.