Jestem nauczycielką kształcenia zintegrowanego, ale od kilkunastu lat uczę także w klasach IV-VI historii. Powyższe opracowanie przedstawia problem przejścia uczniów z kształcenia zintegrowanego (z opisowego systemu oceniania) do klas wyższych (na ocenianie cyfrowe). Już w klasie trzeciej uczniowie i rodzice są pełni obaw i lęków związanych z nowym dla nich etapem nauki.
Zmiana systemu oceniania - przejście uczniów z kształcenia zintegrowanego do klasy IV
2. Opis sytuacji
Nauka w klasach niższych szkoły podstawowej odbywa się bez podziału na przedmioty. Działania na niwie poszczególnych edukacji przeplatają się ze sobą, tworząc jedną całość. Podporządkowana jest temu także konstrukcja podręczników i kart pracy.
Ocena ucznia wyrażana jest w postaci słownej. Stanowi pochwałę i informację o tym, co dziecko umie i nad czym musi popracować.
Ocena semestralna oraz roczna jest oceną opisową. Uwzględnia cechy osobowości ucznia, jego możliwości, aktywność, dotyczy zarówno procesu uczenia się, jak i jego efektów.
W dziennikach lekcyjnych nauczyciele zapisują wyniki prowadzonej obserwacji dziecka, co ułatwia potem wysnucie ogólnych wniosków i skonstruowanie oceny opisowej. Każdy nauczyciel posiada swój system motywowania uczniów do pracy.
Już po pierwszym semestrze klasy trzeciej rodzice zastanawiają się: czy ich dziecko jest dobrze przygotowane do przekroczenia progu „szkolnej dorosłości”, jak to będzie w klasie czwartej, kiedy wysiłek, wiedza i umiejętności będą oceniane za pomocą ocen cyfrowych. Dzieciom też udziela się niepokój rodziców. Pożegnają przecież „panią”, która znała ich słabości i mocne strony, przytulała i pocieszała, kiedy tego potrzebowali, znali jej wymagania i przyzwyczajenia.
3. Analiza problemu
W roku szkolnym 2000/2001 moi uczniowie rozpoczęli naukę w klasie trzeciej. Do klasy uczęszczało 24 osoby. W kształceniu zintegrowanym klasa reprezentowała dość wysoki poziom. Na 24 osoby: siedmioro uczniów wyróżniało się na tle klasy, troje uczniów miało trudności w opanowaniu materiału, a pozostali dość dobrze radzili sobie z nauką. Jeden z chłopców przejawiał problemy typu dyslektycznego. Obawy związane z przejściem do klasy czwartej pojawiły się już w pierwszych miesiącach nauki w klasie trzeciej, a nasiliły się pod koniec roku szkolnego. Chcąc złagodzić obawy i lęki zarówno dzieci, jak i ich rodziców w drugim semestrze podjęłam następujące działania:
- Zaznajomiłam uczniów i rodziców ze skalą ocen obowiązującą w klasie czwartej. Oceniając sprawdziany oprócz oceny opisowej umieszczałam ocenę cyfrową;
- Wytłumaczyłam uczniom, że w klasach wyższych istnieje podział na przedmioty, których nauczają różni nauczyciele;
- Od początku swojej edukacji dzieci miały kontakt z ich przyszłym wychowawcą- nauczycielem w- f prowadzącym zajęcia basenowe;
- Przypomniałam im, że nasz kontakt zupełnie się nie urwie, bo będę ich uczyła historii i nadal mogą radzić się mnie w różnych sprawach, ponadto będę utrzymywała kontakt z ich nowym wychowawcą.
- Razem z ich przyszłym wychowawcą zorganizowaliśmy wyjazd na zieloną szkołę. Pobyt sprzyjał wzajemnemu poznaniu się przyszłego wychowawcy klasy i jego uczniów;
- Przed wyjazdem wspólnie z przyszłym wychowawcą zorganizowaliśmy zebranie, podczas którego rodzice mieli okazję bezpośredniej rozmowy na tematy dotyczące edukacji w klasie czwartej;
- Podczas ostatniego spotkania z rodzicami zapoznałam ich z nazwiskami nauczycieli, którzy będą uczyli poszczególnych przedmiotów, zapoznałam z Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania.
Te działania tylko częściowo złagodziły obawy przed przejściem do klasy czwartej. W pierwszych miesiącach nauki pojawiły się nowe problemy, które dotyczyły:
-zmiany struktury klasy, cztery wyróżniające się osoby podjęły naukę w innych szkołach;
- zbyt dużych wymagań i ich różnorodności w zależności od nauczyciela i jego upodobań,
- ostrego systemu oceniania,
- niezrozumieniu kryteriów oceniania,
- małej wyrozumiałości nauczycieli,
- poczucia osamotnienia i niezrozumienia w zderzeniu z nawarstwiającymi się problemami (jesteś duży, poradzisz sobie).
Z powodu nieobecności kolegi przeprowadziłam spotkanie z rodzicami, podczas których zapoznałam ich ze stylem pracy moich koleżanek i kolegów. Zachęciłam do indywidualnych kontaktów z nauczycielami uczącymi poszczególnych przedmiotów. Ustaliliśmy, że w każdej nawet nieprzyjemnej sprawie będą się kontaktowali najpierw z wychowawcą i wspólnie poszukiwali sposobów ich rozwiązania.
W drugim miesiącu nauki pojawiły się pierwsze oceny z odpowiedzi, kartkówek i sprawdzianów. Na moim przedmiocie dzieci nie przejawiały niepokojących zachowań. Były bardzo aktywne i chętnie chłonęły poznawane zagadnienia, być może, dlatego że starałam się, aby forma zajęć nie odbiegała bardzo od tej, którą dzieci znały z klas niższych. Jednakże przeglądając wspólnie z wychowawcą klasy dziennik zauważyliśmy, że u uczniów, którzy nie mieli wcześniej problemów z nauka pojawiły się oceny niedostateczne. Dzieci problem zbagatelizowały twierdząc, że to pierwsze sprawdziany i następne na pewno napiszą lepiej, bo teraz już wiedzą, czego mają się spodziewać. Niestety kolejne razy były równie nieudane. Od rodziców zaczęły napływać informacje, że mimo wysiłków nie potrafią pomóc swoim dzieciom. Wspólnie z kolega postanowiliśmy dokładnie zbadać sprawę i poznać źródło powstawania problemów.
4. Diagnoza
Obawy przed nauką w klasie czwartej pojawiły się u uczniów z powodów:
*braku bezpośredniego kontaktu z nauczycielami uczącymi poszczególnych przedmiotów;
*braku pełnego obrazu wymagań i specyfiki uczenia się w klasach wyższych;
*niepełna wiedza nauczycieli uczących przedmiotów na temat specyfiki pracy w klasach młodszych;
*nieznajomość u nauczycieli przedmiotów wymagań programowych kształcenia zintegrowanego;
*niepełna wiedza na temat systemu oceniania w klasach niższych;
*brak świadomości nauczycieli, że uczeń rozpoczynający edukację w klasach wyższych nie posiada ugruntowanej umiejętności spośród obszernej dla niego partii materiału wybierania tego, co jest najważniejsze;
*brak stopniowania wymagań wobec uczniów.
Przewidywania, co do skuteczności oddziaływań
Prognoza pozytywna
- obrana strategia działania oparta na współpracy nauczycieli przedmiotów, rodziców oraz byłej wychowawczyni dzieci przyniesie znaczną poprawę w postaci dobrego funkcjonowania w klasie czwartej i następnych;
-dzieci poznają sposoby i formy pracy ułatwiające im bardziej samodzielne przyswojenie wiedzy i umiejętności;
-każde z dzieci jest odpowiednio zmotywowane do nauki i odniesie sukces w nauce na miarę swoich możliwości;
Prognoza negatywna
-brak spójności działań doprowadzi do nawarstwienia się problemów edukacyjnych, a co za tym idzie wychowawczych;
-brak motywacji do nauki, osłabienie wytrwałości i wiary we własne możliwości;
-dzieci nie nabędą umiejętności związanych z organizacją procesu własnej nauki;
-dzieci będą poszukiwały akceptacji i szansy „zaistnienia” na niwie nieformalnych grup rówieśniczych;
-nawarstwią się negatywne zachowania związane z niepowodzeniami w nauce, które mogą przejawiać się nawet niedostosowaniem społecznym.
5. Strategia postępowania
Informacjami o uczniach z wychowawcą podzieliłam się już na początku roku szkolnego. Teraz postanowiłam podzielić się nimi z nauczycielami uczącymi pozostałych przedmiotów. Wraz z wychowawcą zapoznaliśmy uczących klasę nauczycieli z oceną opisową, którą dzieci otrzymały kończąc klasę trzecią. Prosiliśmy o sprecyzowanie przyczyny otrzymywania przez dzieci złych ocen. Przedstawiłam podstawę programową kształcenia zintegrowanego. Prosiliśmy nauczycieli o powtórne jasne i zwięzłe, a przede wszystkim zrozumiałe dla dzieci przedstawienie kryteriów oceniania. Wspólnie z kolegą postulowaliśmy o wyznaczenie okresu przejściowego, w którym stosując zasadę stopniowania wymagań nauczyciele wprowadzaliby uczniów w specyfikę pracy w klasach wyższych, co miałaby dotyczyć szczególnie nowych przedmiotów takich, jak: przyroda, historia, informatyka, technika. Z myślą o następnych rocznikach zaproponowaliśmy wprowadzenie w drugim semestrze klasy trzeciej, szczególnie ze sprawdzianów, obok oceny opisowej propozycji oceny cyfrowej.
Niektóre z działań stanowią kontynuację wcześniej podjętych np.: organizowanie w celu integracji uczniów kształcenia zintegrowanego z ich starszymi koleżankami i kolegami wspólnych imprez szkolnych takich, jak andrzejki, zabawa karnawałowa, Wigilia, Piknik Rodzinny; uczestnictwo w rozgrywkach sportowych kl. III wspólnie z czwartą, akcjach na rzecz środowiska; prowadzenie zajęć pozalekcyjnych skierowanych do wszystkich uczniów przez nauczycieli przedmiotów.
Jednocześnie podjęliśmy pedagogizację rodziców w zakresie zasad pomocy w zorganizowaniu pracy domowej uczniów. Dotyczyły one:
- wyrobienia u dzieci nawyku samodzielnego uczenia się, jako rozwiązania problemu nie odrabiania prac domowych, przygotowywania się do zajęć lekcyjnych w domu;
- wskazania niebezpieczeństw, jakie niesie ciągła, często zbędna i niewłaściwa pomoc w nabywaniu umiejętności samodzielnego rodzenia sobie z obowiązkami i pokonywaniem trudności;
- wskazywania rodzicom prawidłowych form pomocy w odrabianiu zadań domowych i nauce domowej. Powinien je cechować umiar i opanowanie. W przypadku pojawienia się problemów trzeba dziecko wspierać, a nie rozwiązywać je za nie;
- uświadomienia rodzicom konieczności motywowania do systematycznej pracy, stosowania pochwały i zachęty do działania;
- uświadomienia rodzicom, że uczenie dzieci samodzielności jest procesem długotrwałym i aby przyniosło efekty wymaga cierpliwości i konsekwencji;
- uczulenia na nie lekceważenie nawet błahych ich zdaniem problemów dzieci;
- wskazanie, że przyczyną problemów dzieci mogą być też ich nadmierne ambicje i oczekiwania wobec swoich pociech oraz skupianie się na błędach popełnianych przez dzieci, a nie dostrzeganie nawet drobnych sukcesów.
W ramach zajęć swojego przedmiotu zapoznałam dzieci ze Statutem Szkoły, szczególnie w części dotyczącej ich praw i obowiązków. W ramach godzin wychowawczych i przyrody uczniowie zapoznawali się z właściwą organizacją własnego uczenia się. Staraliśmy się eksponować mocne strony uczniów i uświadomić im, że nie każdy musi by ć najlepszy we wszystkich dziedzinach, ale nie zwalnia ich to z obowiązku solidnego przygotowywania się do zajęć, w których nie są zbyt mocni.
6. Efekty:
Przyjęta strategia postępowania pozwoliła w dużej mierze złagodzić uczniom przejście kolejnego progu edukacyjnego.
Podjęte działania stopniowo przynosiły efekty w postaci lepszych ocen z odpowiedzi i sprawdzianów. Uczniowie odzyskali wiarę w swoje możliwości i chęć do nauki. Zaczęli traktować samodzielną pracę domową, jako okazję do poszerzenia swoich zainteresowań. Starali się na bieżąco odrabiać prace pisemne (w tym dniu, w którym były zadane) i przygotowywać się do zajęć.
Wzrosło zainteresowanie rodziców pracą dzieci, ich problemami, potrzebami, a także zrozumienie ich realnych możliwości.
Niestety nie wszyscy rodzice wykazali zrozumienie, że to na nich w głównej mierze spoczywa obowiązek wspomagania szkoły w realizacji celów dydaktyczno- wychowawczych i nie włączyli się do zaproponowanych działań. Zaowocowało to skumulowaniem problemów dzieci, nawarstwieniem braków wiedzy i umiejętności, doprowadziło do niepowodzeń szkolnych oraz zachowań aspołecznych uczniów.
Bibliografia
1. Babich Małgorzata. Jak współpracować z rodzicami trudnych uczniów? W S i P. Warszawa 2002
2. Rau K., Chodoń I. Ocenianie opisowe, a rozwój dziecka. Oficyna Wydawnicza G&P. Poznań 1999
3. Śmiechowska E. O współdziałaniu nauczycieli i rodziców. Opis dyskusji. Życie Szkoły, nr 3/1996
4. Zielińska A. Miejsce rodziców w szkole. Edukacja i dialog, nr 8-9/1997
Opracowała Elżbieta Krzysztofik
Szkoła Podstawowa im. J. Kusocińskiego w Pogolewie Wielkim | 
