W literaturze jest wiele określeń hospitacji, trudno więc jednoznacznie ją zdefiniować. Z greckiego
hospitari – przychodzić w gościnę. Zgodnie z nowym rozporządzeniem o sprawowaniu nadzoru pedagogicznego jednym z elementów mierzenia jakości pracy szkoły jest hospitacja diagnozująca, której głównym celem jest badanie kompetencji i umiejętności uczniów. Hospitującego nie interesuje zachowanie nauczyciela ani jego czynności, lecz skupia się na działaniach i zachowaniu uczniów w czasie lekcji.
Podczas hospitacji diagnozującej nie zwraca się uwagi na zastosowane metody, formy lekcji lecz na osiągnięty przez uczniów ich poziom sprawności i umiejętności. Istotą więc hospitacji diagnozującej jest obserwowanie umiejętności uczniów. Jednak, aby ocenić rzeczywiste osiągnięcia uczniów nie może to być hospitacja przypadkowa. Może ona nastąpić jedynie w momencie, kiedy zarówno nauczyciel jak i uczniowie mogą nam zaprezentować efekty swojej pracy.
Nauczyciel powinien więc proponować termin takiej hospitacji i umiejętności uczniów, które chce nam pokazać. Czyli zaprezentować ten krytykowany ,,teatr” na lekcji. Nie może tu być właściwie mowy o terminarzu hospitacji, a jeśli nawet, to nie może to być terminarz zbyt konkretny. Najbardziej pożądana była by sytuacja, kiedy nauczyciele na początku roku zaproponują terminy takich hospitacji. Spowoduje to dobranie takiego terminu, w którym uczniowie będą mogli popisać się przed hospitującym. I o to właśnie chodzi. Ponieważ hospitacja diagnozująca wymaga specjalnego przygotowania. Nauczyciel zaprasza dyrektora na określony termin, w którym uczniowie będą mogli popisać się przez dyrektorem tym, co już potrafią. Dyrektor w wyniku tych obserwacji będzie mógł ocenić, czy rozwój uczniów przebiega właściwie, czy komunikują się ze sobą, czy potrafią współpracować w zespole, czy planują własna pracę, czy są twórczy itd.
Jednak, żeby móc obserwować umiejętność, wcześniej należy określić charakterystyczne zachowania uczniów, które będą świadczyły o jej poziomie. Jest to niezmiernie istotne, dlatego że wspólnie ustalone i zapisane oczekiwania pomogą nauczycielom i ułatwią dyrektorom dokonywanie diagnozy.
Proces wprowadzania nowej formy hospitacji zachodzi powoli, jednak będzie się rozwijał, ponieważ hospitacje diagnozujące mają wiele walorów:
- przeniesienie płaszczyzny obserwacji z działania nauczyciela na działania uczniów zmniejsza konfliktowość rozmów pohospitacyjnych,
- znika bariera specjalizacyjna przedmiotu dla dyrektora, gdyż obserwowane umiejętności mają charakter międzyprzedmiotowy, uniwersalny,
- w wyniku wielu odbytych hospitacji diagnozujących dyrektor szkoły ma dużo informacji o poziomie osiągniętych przez uczniów sprawności,
- obserwujący nie musi być specjalistą z danego przedmiotu, aby ocenić poziom umiejętności uczniów,
- przygotowywany przez nauczyciela i uczniów ,,teatr” staje się atutem lekcji,
- po obserwacji podobnych umiejętności składowych i operacyjnych, dyrektor posiada sporo informacji o poziomie umiejętności uczniów i może stawiać diagnozy o pracy szkoły,
- taki sposób obserwacji, bardziej mobilizuje nauczyciela, niż niepewność oceny jego działań ze strony dyrektora.
Funkcje diagnozujące hospitacji nie wykluczają funkcji doradczo-doskonalących czy oceny dokonań nauczyciela poprzez pryzmat osiągnięć uczniów. Kompetentny dyrektor będzie umiejętnie łączył te funkcje hospitacji, aby uzyskać obiektywne informacje o efektach pracy nauczyciela. Odchodząc od kontroli w stronę wspomagania, diagnozowania i właściwego monitorowania dyrektor ma szansę stworzyć właściwy klimat pracy pedagogicznej szkoły i relacji nauczyciel – uczeń oraz dyrektor – nauczyciel w myśl zasady: Sukces rozwija człowieka, a porażka go umniejsza.
Hospitacja diagnozująca jest więc strategią mierzenia jakości pracy szkoły, którą to jakość możemy oceniać posługując się standardami w obserwowaniu umiejętności uczniów. Ustalenie kiedy, w jakich klasach, jaki rodzaj umiejętności mają nam zademonstrować uczniowie jest jedną z metod monitorowania pracy w szkole. Hospitacja diagnozująca powinna być zatem przygotowana specjalnie. Uczestniczyć w niej może nie tylko dyrektor, ale również inne osoby zainteresowane poznaniem umiejętności uczniów np. rodzice. Natomiast rozmowa pohospitacyjna staje się próbą określenia, co uczniowie już potrafią, a czego muszą się jeszcze nauczyć.
Hospitacja diagnozująca jako pokaz umiejętności musi być specjalnie przygotowana. Do wybranych do shospitowania umiejętności należy określić te sprawności operacyjne, które są konieczne, by mieć przekonanie, że uczniowie daną umiejętność posiadają. Termin hospitacji należy zaplanować na moment osiągnięcia sprawności w umiejętnościach operacyjnych.
W szkole powinien być przygotowany:
- arkusz hospitacji
- formularz konspektu lekcji w celu usprawnienia przebiegu hospitacji.
Konspekt lekcji zawiera krótki scenariusz, który umożliwia skupienie uwagi na obserwacji uczniów, cele lekcji, co będzie podlegać ocenie, formy, metody, zestaw koniecznych wiadomości i umiejętności ucznia na poziomie podstawowym i ponadpodstawowym.
Arkusz hospitacyjny powinien zawierać:
- informacje z rozmowy przedhospitacyjnej (najlepiej dzień wcześniej),
- umiejętności składowe obserwowane na lekcji,
- wpisane umiejętności operacyjne, składające się na obserwowaną umiejętność,
- ocenę poziomu sprawności poszczególnych umiejętności operacyjnych,
a także obserwacje czynników wpływających na jakość lekcji: (aktywność klasy, atmosfera, ocenianie, relacje interpersonalne, zdolności uczniów, opinię nauczyciela o poziomie prezentacji umiejętności, opinię uczniów o lekcji).
opracowała: Magdalena Stec
