Dewiacja to wszelkie odstępstwo od norm, społecznie aprobowanych zachowań. Osobliwość tego zjawiska często pojawia się w teoretycznych rozwazaniach wielu nauk. Niniejsza publikacja przedstawia interesujące podejście do zagadnienia z punktu widzenia takich dyscyplin naukowych, jak biologia i psychologia.
Pojęcie ,,dewiacji” można połączyć z dwoma definicjami : prawną i społeczną. Definicja prawna głosi iż dewiacją nazywamy każde odstępstwo od prawa, działanie niezgodne z kodeksem prawnym.
Przestępczością nieletnich nazywa się naruszenie norm prawnych przez osoby, które nie osiągnęły wieku, w którym prawo traktuje ludzi jako dorosłych. Jednak to co uważane jest za dewiacje w sensie prawnym różni się w zależności od społeczeństwa jak i w obrębie dużych społeczeństw przemysłowych.
Dewiacją społeczna nazywamy zachowanie naruszające normy społeczne.
Dewiacja (łac. devio – schodzę z drogi) to odchylenie, zboczenie. Pojęcie to upowszechniło się w socjologii, zwłaszcza amerykańskiej, po II wojnie światowej jako kategoria alternatywna wobec określeń ,,patologia” oraz ,,dezorganizacja społeczna” i mająca lepiej służyć teoretycznej systematyzacji problematyki kontrowersyjnych zachowań i zjawisk w życiu zbiorowym. Już wcześniej w latach trzydziestych, posługiwał się jego polską wersją ,,zboczenie” Florian Znamiecki.
Źródła naukowej refleksji nad dewiacją społeczną sięgają końca XIX w. Za jego prekursora uważa się Emile¢ a Durkheima, który w ,,Zasadach metody socjologicznej” podjął próbę sformułowania naukowych kryteriów rozróżniania normalnych i nienormalnych faktów społecznych oraz przyczynowego wyjaśniania genezy i funkcji zachowań naruszających normy.
Reasumując dewiacja to: 1. zaburzenie psychiczne polegające na odchyleniu od normy; 2. odstępstwo od przyjętych norm, zachowań społecznych.
W dawnych epokach za zachowanie dewiacyjne odpowiedzialne były siły nadnaturalne. Ludzie zachowywali się irracjonalnie bo opętał ich szatan lub „złe moce”. W wieku XIX pojęcie to zostało stopniowo wyparte przez bardziej ,,naukowe” podejście oparte na ówczesnej wiedzy biologicznej.Najbardziej znane wyjaśnienie tego typu zostało przedstawione przez Cesare Lambrosa, lekarza pracującego we włoskich więzieniach. Poddawał on więźniów różnym pomiarom fizycznym i wyciągnął wniosek, że mają oni odrębne cechy fizyczne: niskie czoło, wysunięta szczęka, szerokie kości policzkowe, duże odstające uszy i gęste owłosienie na całym ciele, że reprezentują typ ,,atawistyczny”, że z perspektywy ewolucyjnej są biologicznie niedorozwinięci.
Charles Garing (1913) stwierdził, że nie ma istotnych różnic fizycznych między zbiorowościami przestępców i nie przestępców.
W roku 1949 Sheldon określił, że „typ ciała” ma związek z przestępczością. Opisywał on przestępcę jako typ mezomorficzny (muskularny i atletyczny). W ogólnym zarysie jego propozycja została wsparta badaniami. Gluecków (1950) twierdzili, że związek miedzy cechami fizycznymi, a skłonnościami do popełniania przestępstw jest jedynie pośredni.
Niektórzy badacze utrzymywali, że skłonności do popełniania przestępstw wynikają z dodatkowego chromosomu Y. Tezy te jednak zostały szybko rozwiane, gdyż badania ujawniły, że wielu groźnych kryminalistów nie posiada chromosomu Y.
Najnowsze badania Wilsona i Herrnsteina (1985) wykazały, że czynniki biologiczne mają minimalny wpływ na zachowanie przestępcze i że środowisko społeczne odgrywa główną rolę w uruchamianiu lub powstrzymywaniu wpływu, jaki na takie zachowanie może mięć charakterystyka biologiczna.
Literatura:
1.Encyklopedia Socjologii, Oficyna Wydawnicza Wydawnictwa Zysk i S-ka, poznań 1998
2.Godmann N.: Wstęp do socjologii, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2001
3.Słownik współczesnego języka polskiego, Przegląd Reader's Digert's
Dominika Gruszka
