Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Nauka oraz wygłaszanie wierszy i fragmentów prozy w klasach I –III szkoły

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 16558 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Opracowany materiał odnosi się do podłoża psycholigicznego nauki i wygłaszania wierszy, przebiegu nauki tekstu na pamięć oraz specyfiki wygłaszania z pamięci wierszy i fragmentów prozy przez dzieci w młodszym wieku szkolnym.

Opracowała: mgr Renata Dolna nauczyciel nauczania zintegrowanego
w Zespole Szkół w Starzynie.

„ … i przybędzie poezja dziecięca, poezja sama w sobie, która bez żadnych dydaktycznych celów będzie budziła w duszy dziecka pewne nastroje
i poddawała harmonię pod przyrodzoną dźwięczność tej duszy”.
Maria Konpnicka
Zagadnienie nauki i wygłaszania wierszy oraz fragmentów prozy wydaje mi się bardzo interesujące ze względu na doniosłą rolę w kształtowaniu osobowości ucznia. Program nauczania ujmuje już w klasie pierwszej naukę wierszy na pamięć, natomiast naukę prozy – od klasy drugiej.

I. PODŁOŻE PSYCHOLOGICZNE NAUKI I WYGŁASZANIA WIERSZY ORAZ FRAGMENTÓW PROZY

W ujęciu psychologicznym pamięć jest to „proces nerwowy, dzięki któremu bodźce działające na ustrój pozostawiają w układzie nerwowym ślady utrzymujące się dłużej niż trwa działanie bodźców”.
Rola pamięci w życiu i działaniu człowieka jest olbrzymia. Dzięki niej dziecko zdobywa wiedzę i różne nawyki, a przede wszystkim dzięki pamięci możliwy jest intelektualny rozwój człowieka.
Pamięć – to hasło skupiające w sobie trzy podstawowe procesy pamięciowe:
1.zapamiętywanie,
2.utrzymywanie się zapamiętanego materiału w układzie nerwowym w postaci śladów pamięciowych,
3.aktywizacja śladów – czyli odpamiętywanie.
Niezwykle ważną sprawę w wyżej wymienionych procesach pamięciowych,
a szczególnie w zapamiętywaniu odgrywają dwa czynniki motywacyjne. Są to
w szczególności: nastawienie na zapamiętywanie, zainteresowania i emocje,
w których skupia się znaczenie, jaki dany materiał posiada dla danego osobnika.
Jak podaje Lidia Wołoszynowa: „Dziecko łatwiej i bardziej trwale zapamiętuje to, co chce zapamiętać, co je interesuje, co jest dla niego przyjemne.
Siła motywacji jest niezwykle ważnym czynnikiem dla rozwoju pamięci
i efektywnego uczenia się”.
W zakresie zapamiętywania i reprodukowania materiału w młodszym wieku szkolnym zachodzi znaczna ewolucja. Dokonuje się w tym okresie,
w związku z początkiem systematycznego nauczania, wzmożony rozwój pamięci i jakościowa jej przemiana. W procesie pamięci zachodzą zmiany prowadzące do szybszego zapamiętywania różnorodnego materiału, trwalszego jego przechowywania oraz łatwiejszego, dowolnego reprodukowania.
Dziecko w szkole, w odniesieniu do dziecka przedszkolnego styka się z nowym zadaniem: poznania, zapamiętania umiejętności i rzeczy poza normalnymi i znanymi dotąd warunkami. Już nie z naturalnej potrzeby, jaką wysuwa życie, ale na żądanie ma ono przypomnieć sobie to, czego się nauczyło. Dziecko jako uczeń nie może przy tym liczyć na to, że materiał zapamięta się „sam przez się”, ale musi sam na określony termin nauczyć się, a potem na żądanie odtworzyć
i wypowiedzieć to, co miał zadane. Taka sytuacja stwarza nowe warunki dla mózgu, wymaga od dziecka nabycia umiejętności kierowania procesami zapamiętywania i przypominania.
Dzieci chętnie i wiele uczą się na pamięć również, dlatego że pozwala im na to wielka plastyczność ich mózgu i że, dzięki temu, nie jest to dla nich zadanie trudne. Toteż dosłowne zapamiętywanie łatwo staje się w praktyce podstawową formą uczenia się dziecka w pierwszych latach nauki szkolnej.
W młodszym wieku szkolnym dokonuje się intensywny rozwój pamięci.
Pod wpływem nauki szkolnej szybkość i trwałość, a więc skuteczność zapamiętywania w okresie od 7 do 11 roku życia wzrasta więcej niż dwa razy. Zwiększa się też pojemność pamięci. W 11 roku życia dziecko jest w stanie nauczyć się na pamięć dwukrotnie większego materiału niż dziecko przedszkolne.
Ważną rolę w łatwości zapamiętywania i odpamiętywania materiału werbalnego, a więc słów, wierszy, cytatów, odgrywa pamięć słowna. Można łatwo zauważyć, że prawidłowy rozwój psychiczny odgrywa decydującą rolę
w przyswajaniu wierszy przez dziecko, a co za tym idzie, nauce na pamięć utworów wierszowanych i prozy. Jest to sprawa podstawowa i wyjściowa,
ale nie jedyna. Prawidłowo psychicznie rozwinięte dziecko potrzebuje odpowiedniego pokierowania, gdyż sam rozwój psychiczny nie zapewni jeszcze sukcesu.

II. NAUKA I WYGŁASZNIE WIERSZY I URYWKÓW PROZY

Powyższy punkt zawiera w sobie składowe punkty, a mianowicie:
a) przebieg nauki tekstu na pamięć,
b) specyfikę wygłaszania tekstu z pamięci.

Przebieg nauki tekstu na pamięć

„Przez deklamację należy rozumieć formę interpretacji tekstu zbliżoną do śpiewu” - taka deklamacja jest efektem szeregu prac. Przede wszystkim ważny jest wybór tekstu. Wybieramy utwór interesujący, który łączy się z przeżyciami uczniów w danym okresie.
Można zapytać: „Co uczniowie zyskują poprzez pamięciowe opanowanie tekstów literackich?” Otóż nauczanie wierszy jest nieocenionym środkiem kształcenia i wzbogacania mowy dziecka. Już od klasy I stwarza się podbudowę przez częste czytanie poetyckich tekstów i równoległe uczenie krótkich całości. Uwrażliwiamy dzieci na rym, rytm, melodyjność języka, a nawet na piękno poetycznej mowy. Celem nauczania wierszy jest, więc oddziaływanie poprzez specyficznie skondensowaną treść oraz jej ścisłe zespolenie się z formą, dzięki której uzyskuje ona pełniejszy wyraz – na ucznia i przeżycia czytelnika, pobudzenie jego wyobraźni oraz woli, narzucenie czytelnikowi określonych dążeń, postaw, rozbudzenie wrażliwości na piękno języka ojczystego. Uczenie wierszy i krótkich fragmentów prozy daje prócz wymienionych korzyści jeszcze inne, szczególnie ważne. Rozszerza czynne słownictwo dziecka, które nabytymi wyrażeniami może się posługiwać w mowie i w piśmie.

Metody uczenia się na pamięć

Do wyuczenia się wierszy na pamięć wiodą trzy metody:
1. Metoda całości – polega na powtarzaniu całego wiersza od początku do końca. Umożliwia ona oparcie się na pełnym rozumieniu wiersza, toteż stosujący ją zyskuje dużą pomoc w rozumieniu treści. Przy operowaniu całością tworzą się rozległe skojarzenia. Odznaczają się one dużą trwałością, gdyż występują w postaci wciąż tej samej, tak przy pierwszym jak i końcowym powtórzeniu. Przy tym rozkład powtórzeń jest zupełnie równomierny, unika się bowiem częstego powtarzania wersów początkowych.
2. Metoda odcinków – dzieli się wiersz na pewną ilość odcinków i te części
w oderwaniu od całości powtarza się aż do wyuczenia. Metoda ta odznacza się wręcz odmiennymi cechami niż metoda całości. Skojarzenia wytwarzające się przy tym sposobie pracy wiążą początek odcinka z jego końcem, a więc początek jednej linii czy zwrotki z jej końcem, co przy zapamiętaniu całości nie pomaga, lecz wybitnie przeszkadza.
3. Metoda mieszana – opiera się na połączeniu pierwszej i drugiej metody. Przy stosowaniu metody mieszanej uczy się całości wiersza. Treści słabiej opanowane powtarza się oddzielnie, poświęcając im większą ilość czasu. Zyskuje się przez to możność pracy z uwagą wciąż napiętą i możność powtórzeń treści trudniejszych, bez zatracenia ujęcia całości.
W szkole powinna mieć zastosowanie metoda całościowa lub mieszana, prowadzą one do trwalszego i bardziej kształcącego zapamiętania.
Z punktu widzenia ekonomii uczenia się bardzo ważną sprawą jest rozłożenie powtórzeń. Ciągłe powtarzanie wiersza, aż do wyuczenia go na pamięć nie jest dobrym sposobem pracy, prowadzi do znużenia i wymaga wielkiej ilości czasu. Energię psychiczną i czas oszczędza stosowanie przerw. Stwierdzono, że „przy wszelkiej znaczniejszej liczbie powtórzeń stosowne ich rozmieszczenie
w dużym przeciągu czasu będzie stanowczo korzystniejsze, aniżeli skupienie ich na jeden raz.” Trzeba, więc przyzwyczaić uczniów do uczenia się wierszy na pamięć metodą całościową lub mieszaną z zastosowaniem w powtórzeniach przerw nie większych niż dwa dni. Błędem dydaktycznym jest zadawanie wszystkim dzieciom wiersza do nauczenia się z dnia na dzień chyba, jeśli chodzi o wiersz bardzo łatwy.

Przebieg pamięciowego opanowania tekstu literackiego

Ogólne wskazówki dotyczące sposobu opracowywania takich utworów jak czytanki i utwory wierszowane obejmują:
1. przygotowanie uczniów do percepcji treści,
2. ćwiczenia słownikowo – frazeologiczne związane z występującym
w tekście nowym słownictwem, które zawierają jeszcze w sobie:
a) nowe wyrazy, których znaczenie trzeba wyjaśnić, względnie znaleźć
także ich synonimy,
b) wyrazy znane, których znaczenie chcemy poszerzyć, pogłębić,
c) zwroty frazeologiczne, które chcemy wyjaśnić, przyswoić uczniom,
d) wyrazy na ogół znane dzieciom, lecz w danym fragmencie
nabierające szczególnego sensu,
3. czytanie tekstu,
4. zorientowanie się w sposobie odbioru oraz rozumienia treści przez
uczniów,
5. powtórne czytanie tekstu połączone z jego analizą,
6. ustalenie planu utworu,
7. wypowiedzi na temat treści utworu,
8. podsumowanie przeanalizowanej treści,
9. twórcze prace związane z treścią utworu,
10. ewentualne zastosowanie treści utworu w doświadczeniach życiowych
uczniów.

Wiersz w procesie lekcyjnym nie występuje samodzielnie, lecz stanowi uzupełnienie opracowywanej problematyki, jej rozwiniecie lub wprowadzenie do niej – z tego względu może występować w różnych fazach procesu nauczania, w związku z tym nawiązanie wprowadzające w treść wiersza powinno być różne – krótsze lub dłuższe – w postaci rozmowy, obrazu, audycji. Opanowania wierszy na pamięć uczymy w klasie, doprowadzając najpierw jego odczytanie do perfekcji. Po wyrazistym odczytaniu całości sprawdzamy jak dzieci potrafią słowami odtworzyć obrazy powstałe w ich umysłach.
Czytamy częściami, zwracając uwagę na sens poszczególnych fragmentów,
a w wierszach lirycznych na ich emocjonalny charakter. Szczegółową formalną analizę stosujemy wyłącznie do wierszy o charakterze epickim. Całość wiersza opanowują dzieci w ciągu 2 – 3 dni za pomocą powtórzeń 1 – 2 razowych
w klasie pod kierunkiem nauczyciela. Nauka ta wymaga wielkiej uwagi
i skupienia, nie powinna, więc w klasie I – II trwać dłużej niż 10 minut, a klasie III od 15 do 20 minut.


Specyfika wygłaszania tekstu z pamięci

Aby dziecko wygłaszało teksty z pamięci w sposób prawidłowy musi się tego nauczyć, toteż recytacja lub czytanie nauczyciela musi stać możliwie na najwyższym poziomie, a stąd konieczność skrupulatnego przygotowania
się do odczytania, a nawet, co lepiej – do wygłoszenia z pamięci.
Przy czytaniu lub wygłaszaniu przez nauczyciela wiersza z pamięci dzieci mają książki zamknięte. Cała ich uwaga skupiona jest na odbieraniu wrażeń słuchowych. Wiele dzieci jedynie w klasie słyszy wzorową i czysta mowę polską. Zadaniem nauczyciela jest utrwalenie dobrej polszczyzny. Znamienny jest tu przykład nauczycieli języków obcych, którzy bardzo często uczą tekstów wierszowanych, gdyż słusznie uważają wiersz za doskonały środek utrwalenia nowych słów i opanowania melodii języka.
Co jest sprawdzianem dobrej recytacji?
„Mówmy tak, aby nas słyszano, aby nas rozumiano, aby nas słuchano.” Wyrazistość czytania i wyrazista recytacja polegają na odpowiednim akcentowaniu, ściszaniu i podwyższaniu głosu, zwalnianiu lub przyspieszaniu tempa wypowiedzi oraz na logicznym, a nie tylko stylistycznym przestankowaniu. Logiczne przestankowanie, choć jest na ogół zgodne
z przestankowaniem zaznaczonym w tekście, wymaga niekiedy zawieszenia głosu tam, gdzie przecinka nie ma, gdzie należy zaznaczyć jakąś myśl wtrąconą, poprzedzić piękne lub ważne sformułowanie, ważne spostrzeżenie, zaznaczyć nagłe włączenie się kogoś w akcję itp. Czytanie, a następnie recytacja wiersza wymaga starannej dykcji, poprawności wymowy, płynności wypowiedzi.
Wychodząc z założenia, że przez wiersze kształcimy mowę ucznia
i wszczepiamy umiłowanie ojczystego języka, musimy mieć na uwadze dobro całego zespołu, pociągać do współudziału jednostki nieśmiałe, bierne, albo wadliwie mówiące. Nie uczymy przecież recytacji jedynie dla popisów, chociaż występy publiczne mają także swoją wagę. Układamy tak plan, by stopniowo przygotować wiersze nadające się na różne okoliczności i staramy się powoli wciągać wszystkie dzieci do żywego udziału. Od czasu do czas powtarzamy teksty dawniej wyuczone. Jest to okazja do samooceny i skorygowania błędów. Przekonamy się, że powoli wyrabia się w uczniach krytycyzm do dawniej wyuczonych utworów. Oczywiście na tle zespołu wybijać się będą zawsze jednostki o lepszym słuchu muzycznym i pewnym talencie artystycznym,
nie należy jednak stale wysuwać ich na pierwszy plan.

Opracowała: mgr Renata Dolna nauczyciel nauczania zintegrowanego
w Zespole Szkół w Starzynie.


BIBLIOGRAFIA
1.Janina Awgulowa, Wacław Świętek – „Inscenizacje w klasach początkowych, Warszawa 1985, WSiP.
2.Halina Baczyńska – „Metodyka języka polskiego w klasach I – III szkoły podstawowej”, Warszawa 1985,WSiP.
3.Piotr Bąk – „Czytanie i recytacja w klasach początkowych”, Warszawa 1983, WSiP.
4.Maria Patzerowa – „Lektura uczy, bawi, wychowuje”, Warszawa 1973, PZWS.
5.Praca zbiorowa pod redakcją Edmunda Stuckiego – „Z teorii i praktyki nauczania początkowego”, Bydgoszcz 1978, Wydawnictwo Uczelniane WSP.
6.Praca zbiorowa pod redakcją Marii Żebrowskiej – „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”, Warszawa 1986, PWN.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie