Jest to referat omawiający najczęściej wystepujące wady wymowy u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Każdy nauczyciel powinien mieć świadomość oraz podstawową wiedzę w tym zakresie, by udzielić dziecku pomocy (np. kierując je do logopedy).
PRZEGLĄD NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCYCH WAD WYMOWY U DZIECI Opracowała: Beata Rembeza nauczycielka nauczania zintegrowanego w SP nr 23 w Toruniu. O wadach wymowy mówimy wtedy, gdy mowa dziecka odbiega od normy fonetycznej ogólnie przyjętej w danym języku. Do wad nie zaliczamy cech wymowy dziecięcej, które są normalnym przejawem niedojrzałości. Największą grupę tworzą wady artykulacyjne określane mianem dyslalii. Dyslalia to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu głosek, a nawet wszystkich głosek od razu (tzw. bełkot). W obrębie dyslalii wyróżniamy: różnego rodzaju seplenienia, reranie, nieprawidłową wymowę głosek k, g, mowę bezdźwięczną i inne odchylenia od normalnej artykulacji.
- SEPLENIENIE- to nieprawidłowa wymowa głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Najczęściej spotykamy nieprawidłową realizację głosek sz, ż, cz, dż, które są wymawiane jak ś, ź, ć, dź lub s, z, c, dz. Głoski s, z, c, dz mogą być zmiękczone lub wymawiane jak sz, ż, cz, dż.
Seplenienie powstaje najczęściej w okresie kształtowania się mowy. Przyczyny, które powodują seplenienie to: nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów mowy, upośledzony słuch, naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz, niesprawność języka i warg, stale otwarte usta przy utrudnionym oddychaniu nosem, infantylne połykanie tzn. przy połykaniu dziecko wsuwa język między zęby.
Najczęściej spotykane rodzaje seplenienia to: międzyzębowe, boczne, wargowo-zębowe, przyzębowe a także nosowe, krtaniowe, świszczące, podniebienne i inne.
- RERANIE- to nieprawidłowa realizacja głoski r. Głoska ta bywa opuszczana, zastępowana innymi głoskami: j, l lub wymawiana w sposób obcy polskiej fonetyce (r języczkowe, podniebienne, gardłowe, wargowe, międzyzębowe, policzkowe).
Bezpośrednie przyczyny rerania to : nieprawidłowa budowa lub praca języka, krótkie wędzidełko, rozszczep podniebienia, zaburzenie słuchu fonematycznego, naśladownictwo lub własne kombinacje w poszukiwaniu poprawnego dźwięku.
- KAPPACYZM, GAMMACYZM- to nieprawidłowa wymowa głosek k, g. Kappacyzm i gammacyzm zawsze występują łącznie. Wada ta polega na zastępowaniu głosek k, g głoskami t, d. Zdarza się też ich opuszczanie lub wymawianie ze zwarciem krtaniowym, co przypomina chrząknięcie. Główną przyczyną tej wady jest słaby rozwój słuchu fonematycznego oraz nieprawidłowa praca języka.
- MOWA BEZDŹWIĘCZNA- polega na wymawianiu głosek dźwięcznych bezdźwięcznie czyli bez drgań wiązadeł głosowych. Mowa bezdźwięczna może występować w dwóch postaciach: -mowa bezdźwięczna całkowita- gdy zaburzeniu podlegają wszystkie głoski dźwięczne -mowa bezdźwięczna częściowa- wówczas dziecko bezdźwięcznie wymawia niektóre głoski dźwięczne (głównie szczelinowe). Przyczynami mowy bezdźwięcznej są: wybiórcze zaburzenia słuchu, niesprawność motoryczna narządów mowy, obniżenie napięcia mięśniowego warg, policzków i języka.
- NOSOWANIE- zachodzi wówczas, gdy głoski ustne wymawiane są z rezonansem nosowym (nosowanie otwarte) lub, kiedy głoski nosowe wymawiane są jak głoski ustne (nosowanie zamknięte). Przyczyną nosowania otwartego są zwykle: rozszczep podniebienia (pierwotnego, wtórnego, pierwotnego i wtórnego). Rozszczepy podniebienia są wadą wrodzoną w obrębie jamy ustnej oraz twarzy. Przyczynami nosowania zamkniętego mogą być: niedrożność jamy nosowo-gardłowej, częste katary, polipy, skrzywiona przegroda nosa.
- BEŁKOT- czyli dyslalia całkowita. Jest to wada, o której mówimy, gdy wszystkie lub prawie wszystkie głoski są zniekształcone lub realizowane zastępczo. Przy bełkocie występują: różnego rodzaju seplenienia, reranie, brak głosek k, g, bezdźwięczność, zabarwienie nosowe. Skutkiem tego mowa dziecka jest niezrozumiała lub rozumiana tylko przez najbliższe otoczenie.
BIBLIOGRAFIA: G. Demel, Elementy logopedii, Warszawa 1987 B. Sawa, Dzieci z zaburzeniami mowy, WSiP 1990 K. Marasz, Poradnik logopedyczny dla nauczycieli i rodziców, ZDN Toruń 1995 Beata Rembeza - nauczyciel nauczania zintegrowanego oraz logopeda |
