Urazy sportowe obejmują wszystkie kontuzje doznawane w czasie uprawiana sportu. Człowiek aktywny fizycznie w wyniku naturalnego, olbrzymiego entuzjazmu dla sportu przy jednoczesnym ograniczeniu wytrzymałości układu kostno-ścięgnisto- mięśniowego nieproporcjonalnego do umiejętności sportowych ulega najróżniejszym urazom. Najczęściej mamy możliwość spotkania się z niżej opisanymi kontuzjami.
POWSZECHNE URAZY SPORTOWE
Urazy sportowe obejmują wszystkie kontuzje doznawane w czasie uprawiana sportu. Człowiek aktywny fizycznie w wyniku naturalnego, olbrzymiego entuzjazmu dla sportu przy jednoczesnym ograniczeniu wytrzymałości układu kostno-ścięgnisto- mięśniowego nieproporcjonalnego do umiejętności sportowych ulega najróżniejszym urazom. Najczęściej mamy możliwość spotkania się z niżej opisanymi kontuzjami.
NADWYRĘŻENIA, SKRĘCENIA I NADCIĄGNIĘCIA MIĘŚNI ORAZ WIĘZADEŁ
Ze zdarzeniami tego typu mamy do czynienia,gdy mięśnie lub stawy zmuszone są do ruchu wykraczającego poza normalne ograniczenia. Kończy się to uszkodzeniem włókien mięśni i więzadeł. Kontuzje takie są typowe wśród osób podejmujących ćwiczenia po długiej przerwie lub w przypadku zaniechania odpowiedniej rozgrzewki. Poważne urazy są bardzo bolesne, wymagają udzielenia pierwszej pomocy i fachowej opieki medycznej (3). Ból mięśni na następny dzień po ćwiczeniach, do których nie jest się przyzwyczajonym jest czymś normalnym i najlepiej leczyć go ruchem. W niektórych wypadkach trzeba na kilka dni dać odpocząć bolącym mięśniom, do intensywnych ćwiczeń powracać stopniowo. Niektórzy utrzymują, że ciepła kąpiel po treningu chroni przed wystąpieniem bólów tego typu.
O skręceniu stawu mówi się, kiedy jest on wywichnięty lub wykręcony poza normalny zasięg swojej ruchomości, np. aż do zerwania części utrzymujących go więzadeł (9). Staw przypomina zawias albo przegub, który umożliwia naszemu ciału ruch. Każdy staw jest otoczony torebką stawową i systemem więzadeł, zapewniających mu zwartość i stabilność (6). W momencie zadziałania siły skrętnej na staw (np. podczas górskich wędrówek lub gry w piłkę, gdy źle postawimy stopę) dochodzi do naciągnięcia, naderwania bądź całkowitego zerwania aparatu torebkowo- więzadłowego. Typowymi objawami skręcenia jest szybko pojawiający się obrzęk, krwiak i bólowe unieruchomienie skręconego stawu. Najczęściej obserwuje się skręcenia stawu skokowego, kolanowego i drobnych stawów ręki (9).
W momencie powstania urazu musimy pamiętać, by zdjąć z urażonej kończyny obuwie, biżuterię, zegarek. Narastający obrzęk może uniemożliwić ich późniejsze zdjęcie, a dodatkowo ucisk przez nie wywierany przyczynia się do zaburzeń krążenia, które wzmaga narastanie obrzęku. Walka z obrzękiem jest początkowo naszym zasadniczym celem. Dlatego też unosimy uszkodzony staw powyżej poziomu serca, np. zakładamy rękę na temblaku, podpieramy stopę na krześle. Wskazane są również okłady z lodu na bolący staw. Zimno ma działanie przeciwbólowe i obkurcza naczynia krwionośne, zmniejszając opuchliznę. Nie należy mocno opasywać bolącego stawu bandażem elastycznym, gdyż zbyt duży ucisk może prowadzić do wspomnianych zaburzeń krążenia (4). Działanie przeciwobrzękowe mają okłady z altacetu, roztwory wody z octem (muszą to być okłady wysychające). W mniejszych urazach wystarczy czasowe ograniczenie aktywności fizycznej, z uwzględnieniem bolącego stawu. W poważniejszych przypadkach konieczne jest unieruchomienie w opatrunku gipsowym na ok. 2-3 tygodnie.
Skręcenie stawu oznacza całkowite lub częściowe uszkodzenie aparatu więzadłowego stawu w obrębie samego więzadła albo w miejscu jego przyczepu do kości; wyróżnia się skręcenia stopnia I, II, III; stopień I i II obejmuje uszkodzenia niecałkowite, różniące się głębokością; stopień III oznacza całkowite przerwanie ciągłości aparatu więzadłowego; podstawą rozpoznania jest badanie fizykalne,
· naderwanie (lub zerwanie) oznacza częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości mięśnia lub ścięgna,
naderwania i zerwania mięśni i ścięgien zazwyczaj mają charakter urazów z przeciążenia, podczas gdy skręcenia stawów powstają zwykle w następstwie gwałtownego urazu (upadku, działania dźwigni, wypadku komunikacyjnego) (9).
Nadciągnięcie mięśnia jest urazem powstającym w wyniku nadmiernego rozciągnięcia lub krańcowego silnego napięcia mięśnia, który zmniejsza jego normalną zdolność do kurczenia się. Uraz ten może być wynikiem przedłużonego wysiłku mięśni lub nagłego ruchu, szarpnięcia. Następuje wtedy, gdy mięsień poddany jest wysiłkowi fizycznemu większemu niż jest w stanie wytrzymać.(3)
STŁUCZENIE
Jest to jedno z najczęstszych obrażeń doznawanych podczas zajęć sportowych. Powstaje na skutek działania siły skierowanej bezpośrednio na tkanki miękkie, takie jak tkanka podskórna, mięśnie. Siła upadku (np. z roweru) powoduje, że dochodzi do uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych, czego skutkiem jest wystąpienie krwiaka i obrzęku. Wynaczynionej krwi (krwiaka)
w pierwszych chwilach nie widać, potem dochodzi do jego resorpcji, co objawia się zmianami kolorów miejsca urazu, z ciemnogranatowego przez odcienie brązu do żółtego. Uderzenie przyczynia się również do podrażnienia receptorów bólowych. Aby złagodzić dolegliwości, należy jak najszybciej położyć na bolące miejsce zimny okład, najlepiej z lodu. Zimno powoduje obkurczanie naczynek krwionośnych, zapobiegając narastaniu krwiaka i łagodzi ból. Następnie bolące miejsce można posmarować kremem przeciwobrzękowym i przeciwbólowym, np. Altix, Aescin, Reparil (4). Na te miejsca wskazane są również okłady z altacetu. Działa on przeciwobrzękowo i wspomaga wchłanianie krwiaka (okłady te muszą być wysychające).
UCISK NERWU ŁOKCIOWEGO, PROMIENIOWEGO I POŚRODKOWEGO
Ucisk nerwu promieniowego, łokciowego, pośrodkowego może wystąpić u osób uprawiających sport. Tym dolegliwościom towarzyszą bóle przy prostowaniu nadgarstka i uciskaniu go. Promieniujący ból odczuwa zawodnik także podczas obrotu przedramienia (po wewnętrznej stronie łokcia), jak również w obrębie palców. Towarzyszy mu wrażenie osłabienia czucia małego palca, drętwienie palców wskazującego, środkowego oraz zewnętrznej części palca serdecznego, dyskomfortu przy zginaniu nadgarstka. Przyczyną tego jest silne napięcie mięśni powoduje ucisk na sąsiadujące z nimi mięśnie. Przy tym urazie należy ograniczyć się do oszczędzania ramienia, pomocna jest kuracja ciepłem (okłady, maści rozgrzewające). W wyjątkowych przypadkach lekarz podaje środki hamujące stan zapalny, w stanach ciężkich - potrzebna jest operacja (3).
ZWICHNIĘCIE
Zwichnięciem określamy utratę normalnego styku powierzchni kości w obrębie stawu. Jest to wyjście zakończenia kości poza normalne umiejscowienie w stawie (6) Objawy zasadnicze to: ból, szybko narastający obrzęk, zniekształcenie i niemożność wykonania ruchu w zwichniętym stawie. Najczęściej zwichnięciu ulegają stawy łokciowe, barkowe i drobne stawy palców (spotykane u koszykarzy). Urazy te wymagają szybkiej interwencji lekarskiej.
ZŁAMANIE
To kolejne obrażenie, którego doznaje człowiek na zajęciach sportowych. Uraz ten powstaje gdy zadziała tak duża siła, której nie jest w stanie wytrzymać kość. Jest to każdego rodzaju przerwanie ciągłości kości niezależnie od rodzaju kości i stopnia jej uszkodzenia (6). Towarzyszy temu duży ból, obrzęk, krwiak w przebiegu osi kończyny, ruchomość patologiczna. W ramach pierwszej pomocy należy unieruchomić dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy. Gdy doszło do złamania otwartego, kiedy złamana kość przebiła skórę, nie wolno starać się odprowadzać kość pod skórę! Pamiętajmy o właściwym unieruchomieniu. Ranę zabezpieczmy jałowym opatrunkiem i czekajmy na przybycie fachowej pomocy.
W zależności od rodzaju złamania stosuje się leczenie zachowawcze - w gipsie albo operacyjne. Okres pełnego powrotu do zdrowia wynosi 2-12 miesięcy, wszystko zależy od typu urazu. W kościach nieustannie poddawanym przeciążeniom mogą powstać drobniutkie pęknięcia określane mianem złamań z przeciążenia. Ból bywa niewielki, istnieje zatem groźba niedostrzeżenia kontuzji i kontynuowania ćwiczenia, co może powiększyć uszkodzenia. Leczenie zwykle polega na odpoczynku i obandażowaniu miejsca urazu.
Kontuzje są typowe dla danej dyscypliny sportu, a chory zawodnik jest ze względu na swoje wymagania i cele odmiennym chorym, także pod względem psychicznym (3). Niektóre z urazów sportowych np. zmiany przeciążeniowe narządu ruchu stanowią chorobę zawodową sportowców i mają wyraźny związek z wyczynem.
mgr Ewelina Gutkowska
|
