Agresja jest obecnie zjawiskiem powszechnym, ponadkulturowym , obejmującym wszystkie środowiska społeczne i grupy wiekowe. Zachowania agresywne zdają się być wszechobecne w naszym życiu społecznym.
Agresją nazywamy działanie, którego celem jest dokuczanie, zranienie, wyśmiewanie, plotkowanie, grożenie komuś lub zniszczenie jakiegoś przedmiotu. Agresja może być wyrażona słownie lub fizycznie.
Opracowała:mgr Ludmiła Jakimiuk
Szkoła Podstawowa nr 3 w Hajnówce
Agresja jest obecnie zjawiskiem powszechnym, ponadkulturowym , obejmującym wszystkie środowiska społeczne i grupy wiekowe. Zachowania agresywne zdają się być wszechobecne w naszym życiu społecznym.
Agresją nazywamy działanie, którego celem jest dokuczanie, zranienie, wyśmiewanie, plotkowanie, grożenie komuś lub zniszczenie jakiegoś przedmiotu. Agresja może być wyrażona słownie lub fizycznie.
Obecnie coraz więcej dzieci i młodzieży przejawia zachowania agresywne. Jest to spowodowane tym, że trudniejsze są warunki ich rozwoju. Nie mają wzorów zachowań ani ideałów, do których mogliby dążyć. Nie potrafią wytyczyć sobie celów i umiejętnie działać, aby osiągnąć w życiu sukces. Kryzys wartości w rodzinach oraz zalew informacji w mediach preferujących obalenie barier i granic, agresywne bajki i filmy pokazujące brutalne sceny ,tylko zwycięzców, bez bólu i cierpienia, prowadzi do zagubienia własnej tożsamości i zatracenia tego co wartościowe.
Dzieci i młodzież nie radzą sobie z trudnościami ,nie umieją kierować własnym rozwojem i nie wiedzą ku czemu zmierzają .Zachowania agresywne, jeśli nie wynikają z zaburzeń psychicznych, najczęściej mają swoją przyczynę w szukaniu sposobów na dostosowanie się do otoczenia .Agresja jest jakoby wołaniem o pomoc, o zauważenie, o zajęcie się konkretną osobą. Brak,zainteresowania ze strony rodziców może skłonić młodego człowieka do wołania- niewerbalnego-oto jestem, zajmijcie się mną, bo czuję się samotny, niechciany.
Jak niepożądane wychowawczo postawy rodziców wpływają na rozwój agresji?
Najczęściej przyczyną agresji u dzieci i młodzieży są wadliwe układy wewnątrzrodzinne,niepożądane wychowawczo postawy rodziców (odtrącania,unikania, nadmiernie wymagające), błędy wychowawcze,nadmierny rygoryzm lub liberalizm wychowawczy,a także zerwanie więzi między pokoleniowej i komunikacji między dziećmi i ich rodzicami. Na rozwój agresji u młodzieży mają również wpływ konflikty wewnątrzrodzinne wynikające często z braku lub niedostatku uczuć rodzicielskich, deprawacji potrzeb społecznych (braku miłości ,akceptacji ,braku poczucia bezpieczeństwa, przynależności do rodziny),często brutalnych metod wychowawczych itp.
Dziecko może przyswoić postawę agresywną w przypadku ,kiedy model, który naśladuje ,jest agresywny. Większość agresywnych dzieci pochodzi z rodzin ,w których jedno lub oboje rodzice to osoby agresywne. Frustrowane dziecko, które w domu zmusza do posłuszeństwa lęk przed karą, przenosi swoją agresję do szkoły, na swych kolegów i podczas gdy bije rówieśnika , realizuje zachowanie modelu agresywnego prezentowanego przez rodziców. Dzieci z alergią ,nadpobudliwe czy chorujące przewlekle mogą zachowywać się agresywnie, aby odreagować wewnętrzny niepokój i wstyd przed objawami choroby.
Młodzież zachowuje się agresywnie w sytuacjach lękowych lub stresowych, chce zaimponować komuś, uciec od nudy i monotonii, szuka mocnych wrażeń. Jeżeli rodzice są konsekwentni w stosowaniu dyscypliny , dzieci mają mniejsze tendencje do zachowań agresywnych.
Jak szkoła wpływa na rozwój agresji ?
Zjawisko narastania przemocy i agresji dotyczy także szkoły. Czynnikami wywołującymi zachowania agresywne są:
-zbyt duża liczba uczniów w klasach,
-hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość,
-narzucony z góry porządek,
-chłód emocjonalny nauczycieli w stosunku do uczniów,
-nie właściwy sposób komunikowania się nauczycieli z uczniami,
-rozwiązywanie konfliktów dorośli-dzieci metodami siłowymi,
-brak doceniania i podkreślania postępów dzieci ,skupienie na negatywnych zachowaniach,
-brak spójnych reakcji wszystkich nauczycieli na zachowania agresywne,
-brak poczucia współodpowiedzialności u uczniów za życie szkoły.
Dzieci atakowane przez innych są zazwyczaj nieśmiałe ,zamknięte w sobie, mało kontaktowe ,a czasem zaniedbane ,źle ubrane, niedomyte lub niedożywione. Odrzucane są również dzieci rozpieszczane przez rodziców, zarozumiałe, lekceważące innych ,a także jąkające się ,niedowidzące , niedosłyszące, zbyt szczupłe lub zbyt tęgie, inaczej ubrane.
Znacznie więcej chłopców znęca się nad swoimi młodszymi lub słabszymi kolegami. Dziewczęta bardzo rzadko stosują agresję fizyczną , lecz uciekają się do pośrednich sposobów nękania, takich jak: oszustwo, plotkarstwo ,celowe wykluczenie kogoś z grupy, manipulowanie związkami przyjaźni.
Dziecko jest agresywne , by wzbudzić w kimś ,z kim pozostaje w związku przynależności, zainteresowanie swoją osobą. W celu wychowawczym pedagog zaczyna się bardziej zajmować dzieckiem ,które nagle stało się agresywne ,i nie zauważa ,że właściwie „obsługuje” ucznia ,który właśnie po to stał się agresywny, aby nauczyciel się nim zajął.
Jedną z istotnych przyczyn agresji dzieci i młodzieży jest frustracja. Poważną przyczyną frustracji jest nie nawiązanie lub zerwanie interakcji wychowawczej. Nauczyciele często popełniają błędy wychowawcze „zimne” -rygoryzm, agresja, hamowanie aktywności ,obojętność, eksponowanie siebie ,lub błędy „ciepłe”- idealizacja dziecka ,zastępowanie ,uleganie ,bezradność, niekonsekwencja , zmienność zachowań .
Mniej błędów wychowawczych popełniają nauczyciele których osobowość charakteryzuje się takimi postawami jak:empatia, akceptacja i samoświadomość.
Wszyscy nauczyciele powinni realizować ustalony program wychowawczy skierowany przeciw agresji. Nie może być tak, że jeden nauczyciel pozwala na rozmowy na lekcjach lub jedzenie,a inny zabrania. Uczniowie muszą widzieć konsekwentne działanie wszystkich ,mają wtedy poczucie bezpieczeństwa, gdyż wiedzą czego się mogą spodziewać przy przekroczeniu obowiązujących norm. Niespójne działanie nauczycieli wprowadza w życie uczniów chaos i niepokój objawiający się różnymi formami agresywnych zachowań .
Jak przeciwdziałać agresji ?
W celu przeciwdziałania przemocy i agresji należy:
- kształtować obraz świata ,w którym dla osiągnięcia celu nie trzeba uciekać się do agresji ,w którym gardzi się przemocą,
- dbać o rozwijanie zainteresowań, budzenie pasji, umiejętne organizowanie czasu wolnego,
- rozwijać u dzieci kompetencje społeczne, uczyć asertywności (respektowanie praw własnych i praw innych),tolerancji i empatii(zdolność jednostki do rozumienia myśli i uczuć innej osoby),
- tworzyć warunki do rozwoju poprzez możliwość aktywności samodzielności, rozmowy i aktywne słuchanie,
- okazywać szacunek i zaufanie dziecku,
- prezentować prawidłowe wzorce zachowań w sytuacjach konfliktowych, oraz uczyć umiejętności radzenia ze stresem i negatywnymi emocjami,
- tworzyć atmosferę życzliwości i przychylności,
- nagradzać pozytywne zachowania ,
- stosować trening „głośnego myślenia” celem którego jest nauczenie rozwiązywania problemów w sposób dojrzały i budowanie pozytywnych relacji z otoczeniem,
- agresji nie można wyeliminować pobłażliwością,
- prezentować konsekwentne postawy ze strony nauczycieli i rodziców.
Uwarunkowania agresji i przemocy dzieci i młodzieży są wielorakie, stąd i sposoby jej zapobiegania powinny mieć charakter kompleksowy. Dlatego też rola szkoły i poszczególnych nauczycieli jest nieoceniona w kształtowaniu prawidłowych stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi uczniami.
Agresja-respektowanie własnych praw ,lekceważenie praw innych.
Uległość-respektowanie praw innych, lekceważenie praw własnych.
Asertywność -respektowanie praw własnych, respektowanie praw innych.
Empatia- rozumienie myśli i uczuć drugiej osoby, zdolność spojrzenia na świat oczami „drugiej osoby”.
Literatura:
1. Red. Z. Brańska, M Szymański :„Agresja i przemoc we współczesnym świecie”.WSP, Kraków 1998.
2. J. RANSCHBURG :„Lęk ,gniew ,agresja”. WsiP, Warszawa 1993.
3. M. Szczygielska: Agresja i sposoby jej redukowania . „Wszystko dla szkoły” 2003 nr 9 s. 1-3 .
4. J. Janowska :Błąd wychowawczy nauczyciela a agresja uczniów. „Nowa Szkoła” 2000 nr 3 s. 41-45.
5. E.Kosińska: Jak w szkole można przeciwdziałać zachowaniom agresywnym? „Wszystko dla szkoły” 2000 nr 5 s.8-9
6. I. Tyrna-Łoj :Przemoc i agresja między uczniami. ”Nowe w Szkole” 2000/2001 nr 3 s. 19
7. E.Sołtys: Agresja w szkole. „Nowe w Szkole” 2000/2001 nr 6 s. 18-19.
8. J.Lipińska: Przemoc i agresja w społeczności uczniów w okresie dorastania. „Nowa Szkoła” 2000 nr 1 s.35-38.
Opracowała: mgr Ludmiła Jakimiuk
