Dysleksja nie jest problemem ostatnich kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu lat. Badania nad specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu sięgają drugiej połowy XIX wieku. Trudno dzisiaj ustalić, kto był prekursorem badań prowadzonych w tej dziedzinie. Z całą pewnością wiadomo jednak, że jako pierwsi zainteresowali się tą kwestią lekarze szkolni i okuliści. Wśród nich był James Hinshelwood - autor pierwszych monografii na temat dysleksji oraz Rudolf Berlin, który w 1887 roku pierwszy użył terminu dysleksja na określenie zespołu specyficznych trudności, jakie można obserwować w procesie czytania i pisania u niektórych dzieci i osób dorosłych.
Autorem pierwszego opisu dysleksji jest okulista Pringle Morgan. Opisane przez siebie trudności w czytaniu nazwał „wrodzoną ślepotą słowną” w celu odróżnienia ich od nabytych zaburzeń czytania u dorosłych. Z czasem do oznaczania specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu zaczęto używać różnych terminów. W krajach niemieckojęzycznych stosuje się określenie: legastenia (synonim pojęcia dysleksja), natomiast w angielskiej literaturze spotykamy się często z nazwami, w których „dysleksja” tłumaczona jest jako: reading disability- niezdolność do czytania, specific reading disability- specyficzna niezdolność do czytania i ortograficznego pisania, developmental reading disability- rozwojowa niezdolność do czytania, itp. Określenia te należy traktować jako synonimy pojęcia specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
Termin dysleksja rozwojowa powstał jako dokładne określenie całego syndromu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. W ramach tego syndromu wyróżniono trzy terminy: dysleksja, dysortografia i dysgrafia dla różnych form zaburzeń czytania i pisania:
•dysleksja rozwojowa - zespół specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu,
•dysleksja – specyficzne trudności w czytaniu, którym często towarzyszą trudności w pisaniu (opuszczanie i przestawianie głosek, mylenie głosek brzmiących podobnie, przekręcanie i puszczanie końcówek wyrazów, wolne tempo czytania),
•dysortografia – specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne),
•dysgrafia - trudności w opanowaniu właściwego poziomu graficznego pisma (tzw. brzydkie pismo), opuszczanie lub przestawianie liter, mylenie liter o podobnych kształtach, pomijanie kreseczek i ogonków.
Najnowsza definicja dysleksji została opublikowana w 1994 roku przez Towarzystwo Dysleksji im. Ortona – najstarsze stowarzyszenie zajmujące się problematyką specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, bo założone w 1949 roku w Stanach Zjednoczonych. Definicja ta brzmi następująco: „Dysleksja jest jednym z wielu różnych rodzajów trudności w uczeniu się. Jest specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, uwarunkowanym konstytucjonalnie. Charakteryzuje się trudnościami w dekodowaniu pojedynczych słów, co najczęściej odzwierciedla niewystarczające zdolności przetwarzania fonologicznego. Trudności w dekodowaniu pojedynczych słów są zazwyczaj niewspółmierne do wieku życia oraz innych zdolności poznawczych i umiejętności szkolnych; trudności te nie są wynikiem ogólnego zaburzenia rozwoju, ani zaburzeń sensorycznych. Dysleksja manifestuje się różnorodnymi trudnościami w odniesieniu do różnych form komunikacji językowej; często oprócz trudności w czytaniu, dodatkowo pojawiają się poważne trudności w opanowaniu sprawności w zakresie czynności pisania i poprawnej pisowni”.
Przytoczona definicja wskazuje na wagę deficytów językowych, a w tym na zaburzenia przetwarzania fonologicznego. Owe trudności w uczeniu się nie wynikają z deficytów sensorycznych (wad wzroku, słuchu) czy motorycznych (uszkodzenie narządu ruchu), ani z obniżenia sprawności intelektualnej. Definicja ta wskazuje również, iż przyczyna omawianych trudności nie wynika z zaniedbania środowiskowego czy dydaktycznego - dzieci są uczone metodami przewidzianymi przez program edukacyjny w danym kraju.
Dysleksja rozwojowa dotyczy trudności w posługiwaniu się słowem jako podstawowym materiałem w czytaniu, pisaniu poprawnym ortograficznie i graficznie. Syndrom ten tworzą najczęściej trzy postaci trudności; dysleksja, dysgrafia i dysortografia, które u danego dziecka mogą występować łącznie albo w izolacji. Dysleksja rozwojowa jest z jednej strony zespołem objawów, a z drugiej stanowi część składową specyficznych zaburzeń rozwoju umiejętności szkolnych.
Ze względu na odmienny patomechanizm zaburzeń czytania i pisania w literaturze wyróżnia się różne typy dysleksji:
•Dysleksja wzrokowo-przestrzenna;
•Dysleksja słuchowo-językowa;
•Dysleksja mieszana;
•Dysleksja integracyjna.
Natomiast D. Bakker zaproponował klasyfikację ,w której wyróżnia dwa typy zaburzeń czytania:
•Językowy typ dysleksji (dysleksja typu L):uczeń czyta szybko, lecz popełnia dużo błędów ze względu na przedwczesne posługiwanie się strategiami językowymi.
•Percepcyjny typ dysleksji (dysleksja typu P):uczeń czyta wolno, lecz popełnia mało błędów ze względu na zbyt długo utrzymującą się dominację strategii percepcyjnych, wzrokowo-przestrzennych.
Klasyfikacja D.Bakkera nie jest w pełni potwierdzona badaniami, porządkuje jednak proces nabywania umiejętności czytania i ułatwia programowanie zajęć terapeutycznych.
Bardziej zainteresowanych problemem dysleksji odsyłamy do literatury.
Bibliografia:
Bogdanowicz M., Adryjanek A., (2005), „Uczeń z dysleksją w szkole”, Operon, Gdynia
Pomirska Z., (1/2004-2005), Język Polski w Szkole IV-VI, „Czy niepowodzenia w czytaniu dotyczą tylko osób z dysleksją rozwojową”, Kielce
Zakrzewska B. , (1996) „Trudności w czytaniu i pisaniu”, WSiP, Warszawa
Opracowały:
Marzena Pupel
Mirosława Szyszka
|
