Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wpływ czasu wolnego na kształtowanie osobowości dziecka

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 9829 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Jestem nauczycielem i instruktorem ZHP od 15 lat. W swojej pracy zajmuje się organizacją czasu wolnego, bo zdaję sobie sprawę, że odpowiednio zorganizowany wypoczynek odgrywa niezwykle istotną rolę. Niestety nie wszyscy rodzice są tego świadomi. Chciałabym uzmysłowic im jak ważne jest to, w jaki sposób mają wypełniać czas wolny swoich pociech aby przyniósł im jak najwięcej korzyści.

 Głębokie przeobrażenia zbieżne z generalnymi procesami światowymi, zmiany społeczno- polityczne w naszym kraju sprawiły, iż czas wolny naszych dzieci urósł do rangi poważnego problemu społecznego, którym coraz żywiej zajmują się specjaliści różnych dyscyplin naukowych. Rozwój badań na ten temat doprowadził do określenia pojęcia czasu wolnego.
     W swoim referacie czas wolny rozumiem jako czas niewypełniony obowiązkami, lecz względnie dobrowolnymi czynnościami, które służą wypoczynkowi, rozrywce, regeneracji sił i samorealizacji. Zespół zajęć występujących w ramach tej kategorii czasu określać będę mianem wypoczynku.
     Ponieważ największy wpływ na wychowanie i rozwój od najwcześniejszych lat życia człowieka ma rodzina, która powinna przygotować dzieci do racjonalnego wykorzystania czas wolnego, a postawy i stosunek rodziców w tym względzie odgrywają rolę pierwszoplanową.
     Czas wolny dziecka jest czymś innym niż czas wolny dorosłego człowieka, gdyż sytuacja społeczno ekonomiczna dziecka różni się znacznie od sytuacji osoby dorosłej. Dziecko cechuje ponadto brak doświadczenia życiowego i niedojrzałość psychiczna, która uzależnia je od rodziców i wychowawców. Sposoby i wzorce spędzania czasu wolnego przekazują dzieciom rodzice, opiekunowie i pozostaje to w dużym związku z kształtowaniem osobowości młodego człowieka. Stąd uważam, że bardzo ważnym jest określenie stosunku rodziców do wypoczynku dzieci, bowiem dzieci nie osiągają jeszcze całkowitej samodzielności w realizacji zajęć wypoczynkowych. Mają oni bardzo ważne zadanie do spełnienia polegające na umiejętnej i wyważonej pomocy oraz pozytywnym oddziaływaniem własnym przykładem. Badania wykazują, iż kierunek aktywności wykazywany w czasie wolnym nadaje rodzina i osobisty przykład rodziców, opiekunów jest głównym czynnikiem kształtującym wzory spędzania czasu wolnego. Istotne jest również tworzenie takiej atmosfery domowej, która sprzyjać będzie zabawie i rozwojowi twórczych zainteresowań wychowanka. Bowiem atmosfera panująca w domu, nawyki kulturalne rodziców, hierarchia wartości kształtują system potrzeb dziecka oraz sposoby ich zaspakajania. Rodzice poprzez właściwy sposób spędzania czasu wolnego, a więc różnorodne formy i treści, jakimi go wypełniają, a także czynna postawą i przekonanie o konieczności wartościowego spożytkowania tego czasu w połączeniu z odpowiednią organizacją, przygotowują dzieci i młodzież do kulturalnego wykorzystywania go w przyszłości. Na rodzicach, opiekunach ciąży, więc odpowiedzialność za to, jak swój czas wolny spędzają dzieci obecnie i jak będą go spędzały w przyszłości.
     Wiele czynników wywiera wpływ na kulturę czasu wolnego dzieci. Do podstawowych wyznaczników czasu wolnego dziecka należą: nauka w domu, nauka w szkole, pomoc w gospodarstwie domowym, czas na drogę do szkoły i z powrotem, sen, posiłki, warunki materialne rodziców, warunki kulturalne środowiska domowego, zajęcia pozalekcyjne w szkole, zajęcia w placówkach wychowania pozaszkolnego. Należy również wymienić czynniki, które wpływają na jakość spędzania czasu wolnego, do nich zalicza się: wykształcenie, tradycje środowiskowe, poziom zamożności, typ miejscowości i jej usytuowanie. Jeśli któreś z rodziców gustuje w piciu alkoholu, zajmuje się plotkowaniem o znajomych a przy tym stroni od czytania książek, to nie można się dziwić, że dziecko z takiej rodziny trudno będzie zachęcać do czytania czy aktywnego udziału w kółku pozalekcyjnym. Bardzo ważne jest także, aby rodzice zostawiający dziecku znaczną swobodę w spędzaniu czasu wolnego interesowali się, z kim, gdzie i jak spędza ten czas.
     Należy pamiętać o zachowaniu odpowiedniej proporcji poszczególnych form spędzania czasu wolnego. Istotne jest, by zachować równowagę zajęć angażujących psychicznie, wymagających aktywnego wkładu i rozrywek raczej biernych, których jest się odbiorcą.
     Czas wolny może spełniać różne funkcje. Na podstawie różnych definicji i założeń powstało wiele koncepcji funkcji czasu wolnego. Jak słusznie zauważą E. Wnuk-Lipiński wynika to z niezmiernie zróżnicowanych sposobów jego wykorzystania i towarzyszącym im motywom. Trudno jest, zatem opisać wszystkie możliwe funkcje czasu wolnego. W teorii i badaniach empirycznych powtarzają się uogólnione funkcje, które można wg E. Wnuka-Lipińskiego przyjąć za podstawowe:
  1. funkcje edukacyjne- czyli bezinteresowne i niewymuszone poszerzenie własnych horyzontów umysłowych;
  2. funkcje wychowawcze- polegające na przyswojeniu sobie lub wpajaniu komuś określonych norm światopoglądowych;
  3. funkcje integracyjne- związane z zaspokajaniem potrzeby przynależności, uznania, osiągnięć;
  4. funkcje rekreacyjne- polegające na odpoczynku psychicznym i fizycznym
  5. funkcje kulturalne- których celem jest tworzenie lub "pojmowanie" i przyswajanie wartości kulturowych;
  6. funkcje kompensacyjne- czyli wyrównujące niezaspokojone potrzeby.
Z. Dąbrowski wymienia pięć funkcji czasu wolnego:
  1. twórczą
  2. percepcyjną
  3. rekreacyjną
  4. uspołeczniającą
  5. szkodliwą
     Funkcja twórcza realizowana jest wtedy, gdy dziecko doskonali swoja osobowość poprzez własną działalność, głównie artystyczną i praktyczną. Do takich form zaliczamy wszelkie zajęcia artystyczne: plastyczne, muzyczne, teatralne, majsterkowanie, modelarstwo, kolekcjonerstwo. Spędzając czas wolny w sposób twórczy, dziecko pobudza swoja wyobraźnie, kreatywność, zręczność i sprawność manualną, poszerza zakres swoich umiejętności, uczy się koncentracji i planowanego działania, podkreśla własną indywidualność. Realizując czynnie swoje zamiłowania i pasje, czuje się dowartościowane i spełnione. Z większym optymizmem podchodzi do codziennych obowiązków.
     Funkcja percepcyjna polega na odbiorze cudzej twórczości. Do takich form spędzania czasu wolnego zaliczamy: słuchanie muzyki, czytanie książek i prasy, oglądanie telewizji, przedstawień teatralnych, itp. Każda z ww. form z pewnością jest korzystna dla dziecka, jednakże pod jednym warunkiem- musi być kontrolowana przez rodziców i w pełni rozumiana przez młodego odbiorcę. W przeciwnym przypadku staje się wręcz szkodliwa! Weźmy na przykład oglądanie telewizji. Jeśli dziecko będzie korzystało z oferty telewizyjnej dostosowanej do jego wieku lub zainteresowań, przyniesie to efekt w postaci poszerzenia wiadomości. Jeśli natomiast będzie oglądało program telewizyjny bez ograniczeń czasowych i tematycznych, często dla niego nieodpowiedni, może wypaczyć swoją psychikę, spłycić zainteresowania, sprowadzając je do biernego odbioru obrazu. Słuchanie muzyki, o ile służy pogłębianiu wiedzy na temat twórczości jej kompozytorów lub wykonawców, będzie równie pożyteczne, jak uczestnictwo w zajęciach twórczych. Natomiast słuchanie po kilka godzin dziennie niewyselekcjonowanej muzyki zamienia się w jej słyszenie, które choć dociera za pomocą zmysłu słuchu, nie jest głębiej rejestrowane przez mózg. W rezultacie zamiast odpoczynku, mamy zmęczenie hałasem, z którego najczęściej nie zdajemy sobie sprawy. Najkorzystniejsze w tej grupie zajęć z pewnością jest czytelnictwo, które nie tylko odbywa się w ciszy i spokoju, ale przede wszystkim pobudza wyobraźnię, wzbogaca zasób słów, znacznie poszerza wiedzę. Jak widać, realizując tę funkcję nie trzeba posiadać wybitnych uzdolnień, wystarczy jedynie interesować się jakąkolwiek dziedziną i zgłębiać jej tajniki wszelkimi, dostępnymi środkami przekazu.
     Druga z kolei, funkcja rekreacyjna czasu wolnego obejmuje natomiast wszelkie ruchowe sposoby zagospodarowania czasu, czyli tzw. wypoczynek czynny. Będą to, zatem spacery, zabawy ruchowe, gry sportowe, amatorskie, uprawianie różnych dyscyplin sportowych. Dla młodego organizmu, przeciążonego odbywającą się w pozycji siedzącej nauką, jest to zbawienny sposób wypoczynku. Usprawnia on, bowiem funkcjonowanie ciała, poprawia wygląd sylwetki, dodaje sił witalnych, uczy współdziałania, pobudza do rywalizacji i pokonywania trudności.
     Ostatnia z omawianych funkcji- uspołeczniająca, polega na działalności na rzecz innych (szeroko rozumiany wolontariat). Będzie to, zatem organizowanie pomocy dla osób potrzebujących, opieka nad chorymi, nad zwierzętami, roślinami, miejscami związanymi z męczeństwem narodu, itp. Tak spędzany czas wolny uczy dzieci ogromnej wrażliwości, współczucia, odpowiedzialności, daje poczucie satysfakcji, czasami ogromnej radości. Wszystkie omawiane dotychczas sposoby spędzania czasu wolnego oddziałowują na dzieci pozytywnie, wyjątek stanowi niekontrolowane oglądanie telewizji i nadmierne hałaśliwe słuchanie muzyki. Są jednakże ewidentnie szkodliwe formy, do nich to właściwie należy przebywanie dzieci na tzw. "podwórku", bez kontroli rodziców. Z pozoru niewinne spotkania, mogą przekształcić się w nieformalne grupy o charakterze przestępczym, bowiem pozbawionym opieki dzieciom wpadają do głowy przeróżne pomysły. Chęć zaimponowania starszym kolegom jest często na tyle silna, że zabija w dzieciach zasady przyzwoitości i normy etyczne, wpojone przez rodziców. Przebywające bez opieki dzieci nabierają złych manier, uczą się brzydkiego słownictwa, potem wszczynają bójki, itp. Takie zachowanie odbija się niekorzystnie na ich nauce a w konsekwencji na całym życiu. Nadmiar wolnego czasu, którego rodzice nie potrafią dziecku wypełnić może w efekcie doprowadzić także do nadużywania przez dzieci alkoholu i narkotyków, które chętnie zaproponują im starsi koledzy z podwórka. Ostatnio zagrożeniem dla dzieci stał się także komputer, który przez większość z nich wykorzystywany jest do gier i surfowania po Internecie. Zarówno gry, jak Internet są pożądane i pożyteczne, jednakże pod warunkiem, że potrafi się z nich mądrze korzystać i jest to kontrolowane przez dorosłych. Niestety spora grupa rodziców nie jest zorientowana, w co bawi się ich dziecko, korzystając z komputera, jak brutalne są gry, w które gra, jak wulgarne są zdjęcia, które ogląda i ile zajmuje to czasu, w stosunku do innych zajęć, w tym nauki własnej. Niestety, wielu rodziców woli "pozbyć" się dzieci w chwilach wolnych od pracy lub nie umie zorganizować wolnego czasu ku radości i pożytkowi całej rodziny. A przecież spędzanie czasu wolnego przez całą rodzinę cementuje ją i scala, przez co dzieci nie traktują domu rodzinnego jako noclegowni, gdzie tylko się śpi i je. Wielu rodziców bardzo się stara zagospodarować całkowicie czas wolny swoim dzieciom. Tak biegunowo różnego podejścia w wykorzystaniu czasu wolnego pochwalić nie można. Rodzice zapominają o tym, że ich kochana córka lub syn chciałby także, oprócz gry na instrumencie czy tańcu towarzyskim, mieć możliwość zaprzyjaźnienia się z dziećmi sąsiadów, pogrania w piłkę itp. Dzieci te, niestety nie czują, że mają dzieciństwo. Nie wiemy też, czy uczestniczą w tych zajęciach z własnej woli, czy ich rodzice nie chcą czasami zaspokoić swoich niespełnionych ambicji.
     Z. Dąbrowski, zajmując się problemem czasu wolnego, starał się odpowiedzieć na pytanie, jak dzieci gospodarują czasem wolnym i wyróżnił trzy grupy: I grupa – to dzieci, które poza nauką spędzają czas wyłącznie na rozrywkach. Rodzice chcą zapewnić im w ten sposób beztroskie i jak najdłuższe dzieciństwo. W późniejszym życiu dzieci takie mogą być nieporadne i egoistyczne.
II grupa – to dzieci, które spełniają dorywczo pewne obowiązki. Rodzice nie chcą przez to ukształtować w nich określonych postaw i umiejętności, tylko wyręczają się dziećmi w pewnych pracach, które są w stanie wykonać i nie zagraża to ich zdrowiu. Rezultatem takiego postępowania jest brak systematyczności, poczucia odpowiedzialności i wytrwałości.
III grupa – to dzieci, które mają przydzielone obowiązki i określony wyraźnie czas wolny do własnej dyspozycji. Rodzice dobierając im zajęcia obowiązkowe i rozrywki kierują się celami wychowawczymi. W efekcie dzieci takie wcześnie stają się zaradne, systematyczne i odpowiedzialne. Umieją cieszyć się z wyników pracy i organizować sobie czas wolny.
     Mam nadzieję, że zasygnalizowanie przeze mnie problemu dotyczącego wykorzystaniu czasu wolnego, rodzicom, pozwoli uzmysłowić im, jak ważne jest to, co nasze pociechy robią w czasie wolnym, jak wykorzystują swoje możliwości i jaki będzie miało to wpływ na kształtowanie osobowość w przyszłości. Nasuwa się wiele pytań: "Jak postępować z naszymi dziećmi, żeby wyrosło na wartościowego, odpowiedzialnego człowieka?", "Co powinniśmy zrobić żeby prawidłowo je wychować?", "Jak rozwijać w nim zainteresowania?". Odpowiedź jest bardzo prosta, po prostu BYĆ ZAWSZE BLISKO DZIECKA, WSPIERAĆ JE ZAWSZE I WSZĘDZIE".
     Przede wszystkim, my rodzice, powinniśmy zauważać je i przeznaczać więcej czasu, być z nimi. Wtedy będziemy mogli lepiej je wychować i ukształtować. Okażemy wobec dziecka właściwą postawę rodzicielską.
     Świat telewizji i komputer to "martwe dusze". Nie przytulą, nie pocieszą, nie wysłuchają, nie zrozumieją. Nie pełnią funkcji opiekuńczo- wychowawczej, jaką pełni rodzina. Coraz częściej używamy określenia, że rosną nam "telewizyjne i komputerowe dzieci". Jest to niepokojące, ponieważ powoli zanika więź emocjonalna wśród członków rodziny. Żeby tak nie było powinniśmy my dorośli wszystko uczynić, aby być bliżej dziecka. Stanie się to tylko wtedy, jeżeli przeznaczymy dla nich więcej swojego wolnego czasu.
     Obecnie rodzice mają coraz mniej czasu wolnego dla siebie i swoich pociech. Często pracują do późnych godzin wieczornych czasami nawet muszą pracować w niedziele święta. Ojcowie a coraz częściej się zdarza, że i matki pracują poza miejscem zamieszkania opuszczając dom na dłuższy czas. Czynniki te wpływają na to, że rodzice mają mniej czasu dla swoich dzieci albo po długiej, stresującej pracy są bardzo zmęczeni i nie maja ochoty na wspólna zabawę z dzieckiem.
     Pomimo tych niedogodności życiowych starajmy się wygospodarować odrobinę czasu wolnego dla swojego dziecka. Chciejmy być bliżej niego, bo tylko wtedy będziemy je kształtować i zrozumiemy lepiej potrzeby dziecka. Najlepsze efekty da nam bezpośredni kontakt z dzieckiem. Postarajmy się organizować w domu różnorodne zajęcia, zabawy tematyczne, rozwiązujmy wspólnie krzyżówki, zagadki itp. Poświęćmy chwilę na spotkanie z książką. Spróbujmy porozmawiać na temat lektury. Możemy też coś pięknego wspólnie stworzyć np. jakiś obrazek, rysunek lub stworzyć oryginalną postać lub naprawić sprzęt domowy a może skrable albo inne gry planszowe. Rozbudźmy wyobraźnię naszego dziecka i uczmy pięknego spotkania ze sztuką, kulturą poprzez wspólne wyjścia do kina, teatru czy muzeum.
     Kształtujemy i rozwijamy nie tylko sprawność umysłową, ale i sprawność fizyczną. Niezapomnianymi chwilami dla dziecka będą wyprawy rowerowe i piesze, wspólna kąpiel w jeziorze, basenie czy mecz w koszykówkę lub piłkę nożną.
     Jeżeli jesteśmy bardzo zapracowani i naprawdę nie możemy wygospodarować tyle czasu wolnego ile byśmy chcieli to, skorzystajmy z oferty, jaką proponują mam szkoły, instytucje, organizacje pozarządowe zajmujące się pracą z dziećmi. Zapiszmy je na przykład na zajęcia pozalekcyjne, skorzystajmy z szerokiej oferty, jaką proponuje Związek Harcerstwa Polskiego, świetlice socjoterapeutyczna.
     Przedstawiłam tylko niektóre propozycje, które można zrealizować z dziećmi w czasie wolnym. Możliwości jest wiele i wbrew pozorom nie wymagają one wiele nakładów finansowych. Wystarczy jedynie chcieć, a chcieć to móc. DAJMY DZIECIOM SZANSE…

LITERATURA:
  1. E. Wnuk-Lipiński; Czas wolny- współczesność i perspektywy, Warszawa 1985
  2. T. Wujek; Czas wolny młodzieży szkolnej i jego uwarunkowanie.[W:] Red. B. Suchodolski: Studia Pedagogiczne, Wrocław- Warszawa- Kraków 1983.
  3. P. Tauber; Pedagogika czasu wolnego. Zarys problematyki. ZGTKKF, Poznań 1998.
  4. J. Macieszek; Aktywność ruchowa dzieci i młodzieży w czasie wolnym, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne nr.2
  5. H. Gąsior; Wychowanie pozaszkolne a kultura czasu wolnego uczniów, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.
  6. U. Geibler; Gry i zabawy w domu dla całej rodziny
  7. Z. Dąbrowski; Pedagogika opiekuńcza w zarysie. Cz. 1-2. Olsztyn 2000.
Opracowała: mgr Iwona Kubiak

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie