Integracyjny system kształcenia i wychowania polega na maksymalnym włączaniu dzieci i młodzieży z odchyleniami od normy do zwykłych szkół i innych placówek oświatowych, umożliwiając im -w miarę możliwości- wzrastanie w gronie zdrowych rówieśników.
Jednostkom zaś przebywającym w zakładach opiekuńczych stara się zapewnić jak najczęstsze kontakty z zewnętrznym środowiskiem społecznym.
Integracja jest kolejnym etapem ewolucji stosunku osób zdrowych do upośledzonych i charakteru świadczonych im usług. System integracji poprzedziły różne sposoby rozwiązywania tego problemu: wyniszczanie (Góra Tarpejska), izolacja i istniejąca jeszcze w pewnym stopniu segregacja upośledzonych od pewnych granic i w pewnym stopniu, eliminuje się- ( w porównaniu ze stanem, jaki miał miejsce w przeszłości)- odrębność usług przeznaczonych dla upośledzonych.
Celem integracji jest bowiem umożliwianie poszkodowanym na zdrowiu osobo prowadzenia normalnego życia i możliwie na tych samych warunkach jak innym członkom określonych grup społecznych. Integracja zakłada udostępnienie młodzieży upośledzonej na zdrowiu korzystania ze wszystkich stopni szkolnictwa podstawowego, ogólnokształcącego i zawodowego, zdobyczy kulturowych i form czynnego wypoczynku, z których korzysta młodzież zdrowa.
Osoba poszkodowana na zdrowiu, mimo że z racji swego upośledzenia jest pod pewnym względem inną, nie jest całkowicie odmienną i może funkcjonować prawidłowo i efektywnie z korzyścią dla siebie i społeczeństwa. L.Wessman w analizie systemu integracyjnego wyróżnia integrację poprzez zastosowanie odpowiednich urządzeń oraz integrację funkcjonalną. Integracja poprzez zastosowanie odpowiednich urządzeń polega na włączeniu do normalnych sytuacji w otoczeniu fizycznym i środowisku społecznym tych ułatwień technicznych i organizacyjnych, które zapewnią osobom upośledzonym jak najlepsze funkcjonowanie.
Integracja funkcjonalna polega na tym, że osoby upośledzone mieszkają, pracują i spędzają czas wolny w takich samych warunkach jak osoby pełnosprawne. Integracja przez zastosowanie odpowiednich urządzeń jest warunkiem integracji funkcjonalnej.
Podstawową zasadą jest ta, którą od wielu jat podkreślają specjaliści pracujący w rehabilitacji, że jednostka mim upośledzenia jest jednostką normalną; że nawet znaczne odchylenie od normy ma w stosunku do całokształtu struktury bio – psycho – społecznej charakter raczej cząstkowy i wycinkowy. Jednostki – zwłaszcza z upośledzeniem fizycznym i somatycznym – mogą po leczeniu i usprawnieniu prowadzić normalne życie tylko w nieco zmodyfikowany sposób. Należy sobie zdawać sprawę z tego, że diagnoza lekarska upośledzenia oraz jego stopień nie zawsze korespondują z poziomem funkcjonowania tej jednostki – zwłaszcza gdy stworzy jej się odpowiednie warunki. Upośledzone pod pewnym względem dziecko, nie jest więc upośledzone w każdej sytuacji rodzinnej, szkolnej i w innych formach aktywności indywidualnej czy społecznej. Każdy rodzaj upośledzenia jest jednak przyczyną swoistych trudności i wywiera wpływ na różne aspekty życia osobistego i społecznego dziecka np. u głuchych trudności w porozumiewaniu się ze słyszącymi, u niewidomych w poruszaniu się. Wszystkie osoby upośledzone na zdrowiu mają trudności w wykonywaniu niektórych czynności życia albo sytuacje, w których każdy z nas może nie wywiązać się z określonych zadań.
Formy i stopnie integracji.
W zakresie systemu integracyjnego wyłoniono dotąd następujące główne formy kształcenia dzieci i młodzieży:
- włączenie dzieci i młodzieży upośledzonej do zwykłych klas w zwykłych szkołach
- specjalne klasy w zwykłych szkołach
- "sąsiedzkie" szkoły, lub ośrodki pomocnicze
- specjalne szkoły z tym, że dzieci upośledzone uczęszczając do nich mieszkają w domu
- specjalne szkoły wraz z możliwością zamieszkania w internacie od poniedziałku do soboty lub piątku
- nauczanie w domu.
Szkoły specjalne powinny kształcić dzieci i młodzież bardzo ciężko poszkodowaną, zwłaszcza ze złożonymi upośledzeniami i wtórnymi skutkami.
Jednostki z mniejszymi stopniem upośledzenia powinny korzystać z innych, wymienionych wcześniej form kształcenia integracyjnego. Zasady tej nie można jednak stosować arbitralnie. Często bardzo ciężko poszkodowani dobrze adaptują się w zwykłej szkole; wchodzi tu w grę wiele innych czynników, dojazd do szkoły itp.
W niektórych państwach idea integracji realizowana jest w ten sposób, że dzieci zdrowe włącza się sporadycznie na pewien okres do klas specjalnych. Czyni się to ze względu na obopólne korzyści dzieci upośledzonych i zdrowych. Ta forma integracji ma szczególne znaczenie w kształtowaniu wzajemnych postaw, kultury osobistej i społecznej.
Większe uznanie zyskuje obecnie organizacja tzw. Pomocy sąsiedzkiej. Polega ona na tym, że szkoła specjalna udostępnia własne urządzenia (np. sportowe) młodzieży z pobliskich szkół zwykłych lub innym zespołem, albo świadczy niektóre usługi (krawieckie, naprawę aparatów radiowych, telewizyjnych itp.)na rzecz ludności. Odwrotnie, z usług specjalistycznych szkół zwykłych korzystają szkoły specjalne, np. z usług lekarskich, psychologicznych, pedagogicznych i innych.
Idea pomocy sąsiedzkiej zakłada także, że nauczyciele i wychowawcy szkół specjalnych są zatrudnieni w szkołach zwykłych, a szkoły specjalne przyjmują w swe mury dzieci upośledzone,
Kształcenie integracyjne zmierza do osiągnięcia tych samych celów, tj. przygotowania upośledzonej młodzieży i osób dorosłych do samodzielnego życia i wzajemnego optymalnego, korzystnego obcowania.
Właściwa organizacja systemu integracyjnego zakłada jego elastyczność i możliwość przechodzenia z jednej formy w drugą, np. dziecko niewidome, które rozwija się prawidłowo i wykazuje dobre postępy może być skierowane ze szkoły czy klasy specjalnej do zwykłej.
Integracja może mieć też różny stopień który zależy od poziomu sprawności fizycznych, psychicznych i społecznych dziecka – przygotowania personelu i warunków, jakie możemy mu zapewnić w określonych formach integracji.
Warunki integracji.
Aby integracja dała spodziewane rezultaty, muszą poprzedzać ją różne czynności przygotowawcze, jak rewalidacja jednostki, przygotowanie rodziców, pedagogów, środowiska oraz zapewnienie odpowiednich pomocy naukowych i technicznych
Rewalidacja jednostki.
Sukces systemu integracyjnego zależy przede wszystkim od maksymalnego usprawnienia i usamodzielnienia upośledzonego dziecka tak pod względem fizycznym jak i psychicznym. Sprawność fizyczną, samodzielność, przekonanie, że może ono uczęszczać do zwykłej szkoły i rozwijać inne swe sprawności należy kultywować od wczesnego dzieciństwa, Dziecko głuche, które poza tym rozwija się normalnie, można nauczyć porozumiewania się ze słyszącymi mową ustną, jeżeli naukę mowy rozpocznie się już w pierwszym roku życia.
Integracji dzieci i młodzieży do zwykłych form kształcenia sprzyja obecnie indywidualizowanie procesu nauczania w zwykłym szkolnictwie, idea szkół środowiskowych, stosowanie w coraz większym stopniu pracy zespołowej nad trudniejszymi przypadkami, możliwość przechodzenia z klasy do klasy na podstawie posiadanych umiejętności i wiedzy, a nie wieku chronologicznego.
Wielkość i charakter grup integrowanych.
Sytuacje, które mogą ułatwić integrację osób z odchyleniami od normy do zwykłych form kształcenia i wychowania:
- Im mniejsza liczba uczniów włączonych do zwykłej szkoły, tym łatwiejsza i skuteczniejsza jest integracja.
- Im starsze są jednostki upośledzone, tym proces integracji postępuje wolniej. Najłatwiej i najkorzystniej przebiega on u dzieci w przedszkolu.
- Różnice wieku sprzyjają integracji wtedy, gdy grupa integrowana jest młodsza, W praktyce jest jednak często odwrotnie. Jednocześnie trzeba pamiętać o tym, że dzieci w tym wieku lepiej się ze sobą porozumiewają.
- Większe różnice i odmienności między osobami integrowanymi a grupą do której są integrowani, sprzyjają często wzajemnej współpracy. Nie występuje wówczas wzajemne zagrożenie.
- integrację ułatwia właściwa informacja o dzieciach upośledzonych i grupie, do której są włączone oraz o ich możliwościach i trudnościach.
- Im więcej dzieci z odchyleniami od normy uczęszcza do klasy, tym mniej liczna powinna być klasa
Przygotowanie nauczycieli.
Każda zwykła szkoła, klasa, czy też inna placówka oświatowa powinny być przygotowane do przyjęcia uczniów z odchyleniem od normy. Bardzo ważna rola przypada w tym zakresie nauczycielowi i wychowawcy, co potwierdzają rezultaty doświadczeń. Chodzi tu zwłaszcza o wychowawców i nauczycieli klasy do której uczeń uczęszcza oraz nauczycieli specjalistów, którzy daną szkołę konsultują, Zadaniem ich jest nie tylko wspomaganie nauczyciela w rozwiązywaniu różnych nietypowych problemów dydaktycznych i wychowawczych(np. nauczanie chemii dziecka głuchego, albo wychowanie fizyczne i sport z dziećmi z uszkodzeniami narządów ruchu), ale zainteresowanie się dzieckiem, które znalazło się w nowym środowisku i sytuacjach i stawia mu się inne wymagania.
W każdym przypadku nauczyciel konsultant, powinien mieć wykształcenie ogólne i pedagogiczne specjalne, ze szczególnym jednocześnie ukierunkowaniem na pomoc dzieciom z upośledzeniem, np. z uszkodzeniem wzroku, słuchu albo zaburzeniami psychoruchowymi.
Do najważniejszych zakresów działalności nauczycieli konsultantów należy też troska o zapewnienie odpowiedniej, czynnej opieki lekarskiej. Pomoc nauczycieli konsultantów i lekarza jest również ważna, jeśli chodzi o określenie stopnia obciążenia nauką szkolną zajęciami warsztatowymi uczniów słabszych fizycznie i nadpobudliwych.
Modyfikacji i zmian wymaga pod niektórymi względami organizacja tzw. czasu wolnego. Dotyczy to przede wszystkim organizacji zajęć rekreacyjnych i rozrywkowych, zajęć poza programowych, prowadzenia różnych zespołów, kolonii letnich, zimowisk itp. Bardzo istotne jest też utrzymywanie kontaktów pomiędzy szkoła, domem, instytucjami specjalnymi i grupami społecznymi w celu koordynowania pomocy udzielanej dziecku upośledzonemu.
Szczególnym zadaniem nauczyciela konsultanta jest uczenie dzieci i młodzieży z odchyleniami od normy tak zwanych technik osobistego i społecznego bytowania, czyli pewnej samodzielności w załatwianiu najprostszych spraw codziennych, jak i w różnych sytuacjach społecznych. Chodzi tu o realistyczne nastawienie do życia i zdobycia zaufania do siebie.
Przygotowanie rodziców.
Wyniki nauczania dziecka z odchyleniami od normy w zwykłej szkole w dużej mierze zależą (zresztą jak w każdym innym przypadku) od jego sytuacji w rodzinie i postaw rodziców. Nauczyciele konsultanci powinni współpracować z rodzicami i rodzeństwem dziecka upośledzonego w rozwiązywaniu trudnych problemów i pomagać w tych sytuacjach, w których pomoc taka jest konieczna.
Pomoce naukowe.
Dzieci z odchyleniami od normy, które uczęszczają do zwykłych szkół, korzystają z tych samych pomocy naukowych i technicznych co ich rówieśnicy. Odmiennych lub zmodyfikowanych pomocy wymagają w zasadzie tylko dzieci niewidome, niedowidzące, głuche lub niedosłyszące, a sporadycznie- z uszkodzeniami narządów ruchu i umysłowo upośledzone. Są to pomoce dla niewidomych do nauki czytania i pisania pismem Braill,a, dla głuchych sygnalizacja świetlna w sporcie, czy też protezy, aparaty lub uchwyty dla dzieci z uszkodzeniami kończyn górnych.
Jednostki z odchyleniami od normy trzeba nauczyć posługiwać się i korzystania z tych urządzeń oraz przekonywać że używanie ich nie jest dyskryminacją, gdyż każdy czlowiek korzysta z jakiejś pomocy.
Opracowała: Anna Penar
|
