Wychowanie estetyczne jest w naszej epoce przedmiotem żywego zainteresowania.
Dyskutują o nim dziś estetycy i socjologowie, a więc badacze zainteresowani przemianami zachodzącymi w sztuce i w jej sytuacji społecznej. Coraz bardziej palącym problemem staje się rola i miejsce sztuki w życiu jednostki. Wychowanie estetyczne realizują placówki kulturalne różnego typu, co znacznie wykracza poza treści i metody objęte programami nauczania szkolnego. Zagadnienia wychowania estetycznego stają się podstawą kształtowania się nowych teorii o charakterze interdyscyplinarnym i punktem wyjścia dla nowej praktyki oświatowej, realizowanej w szkole i poza nią w ramach wielorakich aspektów tzw. kształcenia równoległego i edukacji permanentnej. Sztuka bowiem jest obecna w życiu coraz większej liczby ludzi.
W moim życiu ma ona również znaczące miejsce. Wiem, że zawsze mi towarzyszyła będąc potwierdzeniem moich możliwości twórczych, choć jej obecność różnie przedstawiała się na różnych etapach życia. Ostatnich kilka lat pokazuje jednak, iż żyję w wielorakim układzie odniesień artystycznych, poznaję dzieła sztuki dawnej i współczesnej, zarówno takie, które odznaczają się niewątpliwymi wartościami, jak też i te, które okazują się tylko przemija jącym i pustym efektem.
Moje kontakty ze sztuką zostały zdeterminowane przez trzy typy układów:
- JA jako członek społeczeństwa mam możliwość bezpośrednich kontaktów międzyludzkich, mających charakter niezinstytucjonalizowany, typowy dla kultury ludowej, której podstawę stanowią bezpośrednie stosunki towarzysko-sąsiedzkie, będące równocześnie jedynym sposobem zdobywania informacji i doznań estetycznych
- JA jako nauczyciel sztuki ,wychowawca, pracownik instytucji kulturalnych zajmuję się przekazywaniem treści i inspirowaniem doświadczeń estetycznych przy udziale twórców, wykonawców i organizatorów, oparte na bezpośrednich stosunkach międzyludzkich a wykorzystując typ przeżyć wywoływanych przez obecność autentycznego dzieła czy żywego wykonawcy. Tu systematyczny kontakt z instytucjami typu:muzea, teatry, sale koncertowe, kluby, domy kultury itp.
- JA jako jednostka współczesnej cywilizacji - identyfikacja z terminem kultura masowa, czyli z wykorzystywaniem środków masowego przekazu i masowego komunikowania dla wzbogacania kontaktów ludzi ze sztuką. Przykładem jest tu działanie kina, radia, telewizji, a także reprodukcji dzieł sztuki, wizualnej i dźwiękowej, czy sztuki słowa.
Dzieje się więc tak, że człowiek współczesny naszej cywilizacji żyje w bogatym świecie sztuki, na który składają się różne dzieła, zarówno autentyczne i w naturalny sposób udostępnione, jak dzieła reprodukowane za pomocą doskonalących się nieustannie środków technicznych. Jest sprawą niewątpliwą, iż ludzie żyjący w epokach wcześniejszych, przed XIX w, mieli kontakt ze sztuką ograniczony do dzieł tworzonych w kręgu ich bezpośredniej współczesności. Zupełnie odmienna jest sytuacja dziś. W sposób nieomal niepostrzeżony, ale stale i konsekwentnie rozszerza się zakres mojej estetycznej świadomości: zaczynam rozumieć nie tylko historyczne konteksty warunkujące powstanie określonych form, stylów i zjawisk sztuki, ale uczę się przeżywać i akceptować ich wartość .
Świat sztuki, w którym żyję ulega nieustannemu rozszerzaniu i wzbogacaniu. Do zakresu sztuki zaliczam nie tylko dzieła sztuk pięknych, muzyki, głównie klasycznej i romantycznej, literatury i teatru . Sztuką jest dla mnie także sztuka ludowa i prymitywna, sztuka użytkowa czy przemysłowa, muzyką muzyka dawna, muzyka ludowa i egzotyczna. Sztuka - dla mnie -to nie tylko piramidy egipskie, greckie świątynie, renesansowe malarstwo, muzyka Bacha czy Beethovena, ale to co te dzieła mi mówią , jak pobudzają moją wyobraźnię, przekazują określone wartości czy problemy, skłaniają do zadumy, niepokoju, wzruszenia. Pole mojej estetycznej świadomości rozszerza się nieustannie nie tyko ze względu na kontakty z różnymi dziełami tworzonymi w przeszłości, ale ze względu na przekształcenia, jakie zachodzą w aktualnie realizowanych procesach twórczych w każdej niemal z istniejących od dawna dziedzin sztuki. Równocześnie, w wyniku skomplikowanych oddziaływań techniki, pojawiają się zupełnie nowe dziedziny, nowe zjawiska artystyczne.
Historia potwierdza, że od czasów najdawniejszych istniały trzy podstawowe dziedziny sztuki: literatura, muzyka i plastyka. Dziś mam do czynienia nie tylko z nieskończonością nowych zjawisk w tych dziedzinach, lecz także z rozwojem nowych sztuk np. film (określany jako sztuka wiodąca XX w), radio czy telewizja (będące produktem powiązań między sztuką a informacją, sztuką a techniką, sztuką a upowszechnianiem). Te nowe sztuki masowe, sztuki artystycznego pogranicza, wyłaniające się ze zjawisk masowego przekazu i komunikowania, fascynują wyobraźnię współczesnego człowieka, dostarczają mu łatwej rozrywki zmieszanej z sensacyjną informacją o świecie. Momentami czuję jak otacza mnie "bełkot obrazów", zaciemniających granice między prawdą a fikcją. Rzeczywistość jawi się jako spreparowany i nieautentyczny świat, przez co łatwo stracić niezmienne punkty odniesienia, na których opierała się dawna sztuka.
Potężna wszechobecność sztuki jest faktem naszej współczesnej cywilizacji i pełni określone funkcje społeczne:TWORZY MATERIALNE ŚRODOWISKO i JEST SPOSOBEM NA ŻYCIE
1. GDY SZTUKA TWORZY moje MATERIALNE ŚRODOWISKO
Na cywilizację obrazu składają się różnorodne elementy współczesnej panoramy wizualnej, a więc znaki sygnalizacji drogowej, plakaty, reklamy i ogłoszenia, obrazy filmowe i telewizyjne, swoista para-sztuka, produkt środków masowej informacji wizualnej. W pewnych formach sztuki masowej odnaleźć można szczególne wzorce obyczajowo – społeczne, charakteryzujące współczesne życie. Sztuka uczestniczy zatem, w sposób intensywny i swoisty, w kształtowaniu przedmiotowego i wizualnego, a także akustycznego mojego środowiska. Życie ludzkie upływa dziś przede wszystkim w kręgu tej sztucznej rzeczywistości, będącej przecież ludzkim wytworem. Korzyści wypływające z tego zjawiska są niewątpliwie w szerokiej skali społecznej, ale równocześnie pojawia się nowy problem- zagrożenie człowieka przez przedmioty, dominowanie ideologii produkcji konsumpcji w jego duchowym rozwoju
2. GDY SZTUKA JEST moim SPOSOBEM NA ŻYCIE
Przeżywanie kultury, przeżywanie sztuki jest aktem osobistym, niwelującym podział na twórców i odbiorców, jest po prostu doświadczeniem. W toku tego doświadczenia przeobraża się sztuka, przeobraża się życie, wciąż od nowa intensyfikowane aktywnym działaniem wyobraźni. Dlatego staram się -na ile jest to możliwe- spontanicznie i aktywnie uczestniczyć wraz z przyjaciółmi w grach dramatycznych , ekspresyjnych próbach teatralnych i wokalnych, spektaklach ulicznych, happeningach itp. W takiej aktywności bardziej istotna wydaje mi się być swobodna gra sił psychicznych i wyobraźni , niż tworzenie nowych trwałych dzieł. Sens i sztuki i życia sprowadza się do chwili ulotnej, aktu dramatycznego, intensywnego uczestnictwa w teraźniejszości. Przeżycia tego rodzaju bliskie są ludycznej spontaniczności, bliskie zabawie i twórczości dziecka (zabawa w teatr).
Uczestnictwo we wspólnym przeżyciu dominuje nad kontemplacją dzieła doskonałego. "Do diabła z kulturą"- głosił w jednej ze swoich książek Herbert Read, postulując utożsamianie sztuki i życia, likwidację kultury jako wartości odrębnej od życia. Podobnie Henri Lefebvre dowodzi, iż:"Po to, żeby życie mogło stać się sztuką życia, sztuka musi zginąć i odnaleźć się następnie w samym życiu"
Artykuł napisała:
Katarzyna ADAMEK
nauczyciel sztuki w Gimnazjum nr1 w Mysłowicach
|
