Zabawy dydaktyczne to zabawy umyslowe, które utrwalają wiadomości i umiejętności dzieci oraz stymujują ich rozwój intelektualny. A więc uczenie zajmuje tu miejsce pierwszoplanowe, najważniejsze dla nauczyciela, który organizuje je w celach kształcących.
"DZIECKO UCZY SIĘ BAWIĄC- I BAWI SIĘ UCZĄC". Maksyma ta jest szczególnie adekwatna w odniesieniu do zabaw dydaktycznych.
W literaturze pedagogicznej, jak również w codziennej praktyce przedszkolnej, spotykamy się często z terminem "zabawy dydaktyczne", "gry dydaktyczne". Wincenty Okoń określa zabawę dydaktyczną jako "zabawa według wzoru opracowanego przez dorosłych, prowadząca z reguły do rozwiązania jakiegoś założonego w niej zadania; najczęściej gra umysłowa, której celem jest rozwijanie zdolności poznawczych. Do zabaw dydaktycznych zalicza miedzy innymi: loteryjki, układanki, rebusy, krzyżówki.
"Gra-odmiana zabawy, polega na respektowaniu ustalonych ściśle reguł przyzwyczajając do przestrzegania tych reguł, gra spełnia ważne funkcje wychowawcze: uczy poznawania przyjętych norm, umożliwia współdziałanie, sprzyja uspołecznieniu, uczy wygrywania, jak i przegrywania. Odróżnia się gry dydaktyczne, które wymagają wysiłku umysłowego, gry ruchowe, sportowe, oparte na wysiłku fizycznym gry terenowe.
W zabawie dydaktycznej osiągniecie celu nie nazywa się jeszcze wygraną. Dobre rozwiązanie sprawia dziecku zadowolenie, natomiast w grze występuje już pojęcie wygranej. Tak trafne rozwiązanie w zabawie, jak i wygrana w prowadzonej grze sprawiają wychowankowi przyjemność i to stanowi bodziec do ich podejmowania.
Zabawy dydaktyczne to zabawy umysłowe, które utrwalają wiadomości i umiejętności dzieci oraz stymulują ich rozwój intelektualny. A więc "uczenie się" zajmuje tu miejsce pierwszoplanowe, najważniejsze dla nauczyciela, który organizuje je w celach kształcących.
Inaczej jest z dziećmi. One chcą się bawić i chętnie biorą udział w zabawach, o ile są ciekawe i sprawiają im przyjemność. Sześciolatki chętnie uczestniczą w grach dydaktycznych, bo chcą pokazać swoje możliwości i wygrać we współzawodnictwie z kolegami i koleżankami. Uczestnik zabawy nie dlatego szuka liter i wyrazów, ponieważ pragnie się uczyć, lecz chce znaleźć ich możliwie najwięcej, bo wtedy wygra i zostanie wyróżniony. W tym właśnie leży istota zabaw i gier dydaktycznych. Dzieci nie wiedzą, jak wiele się uczą gdy uczestniczą w zabawie, która daje im dużo zadowolenia.
Uczenie się w czasie zabaw i gier dydaktycznych ma charakter spontaniczny, niejako okazjonalny. Kierownicza rola przypada tu nauczycielce. Ona organizuje i kieruje ich przebiegiem. Dąży jednak do tego, aby rolę tę szybko przejęły dzieci i w sposób samorzutny podejmowały je w różnych momentach dnia. Wychowawczyni organizując zabawy i gry zdaje sobie sprawę z ich wartości kształcących i stara się kierować jej przebiegiem tak, aby przyniosła uczestnikowi jak najwięcej korzyści.
Dziecko nie jest biernym uczestnikiem zabawy, lecz angażuje w nią całą swoją osobowość i daje mu to zadowolenie, odczuwa radość z sukcesu, a czasem przeżywa smutek porażki. Uczy się także uznania dla lepszych od siebie-"on wygrał, bo był lepszy, ale ja też się postaram". Taka postawa stymuluje często do zwiększania wysiłków, aby podołać zadaniu, co staje się osiągalne, jeżeli dziecko spotka się z życzliwością i aprobatą wychowawców, lecz nigdy z krytyką. Dlatego tak ważną sprawą jest tu umiejętny wybór zabawy, dostosowanie jej do możliwości wychowanka, a także odpowiednia mądra rola wychowawcy w przedszkolu, rodzica w domu.
Wiele zabaw, a szczególnie gier dydaktycznych jest tak opracowanych, aby dzieci mogły podejmować je samodzielnie, bez udziału osoby dorosłej. Takie samodzielne zabawy, a głównie gry to doskonała szkoła umiejętności zgodnego i sprawiającego satysfakcję współdziałania w zespole. Uczestnik gier z rówieśnikami, bez udziału osoby dorosłej, zyskuje umiejętność przestrzegania reguł i uczciwego postępowania w stosunku do partnerów. W przeciwnym razie koledzy nie będą go akceptować jako towarzysza zabawy. Dlatego tak ważna jest tu umiejętność przestrzegania zasad zgodnej współpracy z kolegami i koleżankami.
W pedagogice przedszkolnej zabawy dydaktyczne, oparte na działaniu prowadzącym do osiągnięcia ustalonych celów mają swoje znaczące miejsce. Uznawane są jako efektywna forma zbiorowej stymulacji rozwojowej stwarzającej szczególnie korzystne warunki do bogacenia słownika dziecka, usprawniania mowy, utrwalania pojęć matematycznych, określania cech przedmiotów i ich położenia, ćwiczenia poprawności wymowy, a także systematyzowania wiadomości o otoczeniu społecznym i przyrodniczym. Służą doskonaleniu sprawności umysłowych: spostrzegawczości, uwagi, pamięci, umiejętności analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej, logicznego myślenia, porównywania .Wyrabiają takie cechy charakteru jak: systematyczność, wytrwałość, samodyscyplinę i poczucie sprawiedliwości. Systematycznie prowadzone są jedną ze skuteczniejszych metod wpływających na rozwój dziecka.
W zabawie dydaktycznej występuje określona forma realizowania podanej informacji lub ćwiczenia w celu osiągnięcia odpowiedniego wyniku. Tym wynikiem, które wychowanek pragnie osiągnąć, może być np.: rozwiązanie krzyżówki, łamigłówki, zagadki, konkursu itp. Celowi temu służą różnego rodzaju domina obrazkowo-wyrazowe, loteryjki, gry w karty logiczne, zabawy w tarczę liczbową lub literową ,itd.
Zabawy dydaktyczne odgrywają ważną rolę w zakresie nabywania doświadczeń językowych. Są cennym elementem przygotowującym dziecko do roli ucznia. Podstawą rozwoju języka jest wielostronne kształcenie realizujące integrację metod podających (przyswajanie), problemowych (odkrywanie), aktywizujących (przeżywanie) i praktycznych (działanie). Metody kształcenia językowego to te, które sprzyjają poszukiwaniu, powodują samodzielne odkrywanie, wiązanie z własnym doświadczeniem oraz analizowanie ich w celu praktycznego wykorzystania. Szczególną rolę w stymulowaniu języka sześciolatka odgrywają te elementy kształcenia, które wywołują przeżycia emocjonalne. W warunkach silnego pobudzenia emocjonalnego wzrasta zaciekawienie poznawcze i wzmaga się chęć wyrażenia tego, co wywołało emocje. W tych sytuacjach łatwiej uczyć prawidłowego doboru słów, używania form gramatycznych, reguł ortofonicznych oraz formułowania komunikatywnych wypowiedzi. Temu służą właśnie gry i zabawy dydaktyczne, które rozwijają także określone czynności poznawcze np.: dokładność spostrzegania znaków graficznych (liter), umiejętność zamykania myśli w obrębie zdań, stosowania spójników, przysłówków i przymiotników w zdaniu, wyodrębniania rzeczowników, czasowników . Rozwijają słuch fonematyczny, ćwiczą prawidłową wymowę, bogacą słownik, mowę czynną, rozwijają myślenie logiczne i przyczynowo-skutkowe.
Ucząc i wychowując stanowią ważny czynnik inspirujący nauczanie i wychowanie, procesy poznania i przeżywania. Są więc nieodzownym elementem pracy nauczyciela przedszkola. Odgrywają doniosłą rolę w rozwoju dziecka sześcioletniego. Zachęcam rodziców do wspólnych zabaw i gier dydaktycznych. Pomocne i godne polecenia są następujące pozycje książkowe:
- Z. Bogdanowicz "Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli"
- I. Dudzińska T. Fiutowska "W co i jak się bawić"
- H. Pruś- Wiśniewska "Zanim dziecko pójdzie do szkoły"
- W. Hemmerling "Zabawy w nauczaniu początkowym"
Opracowała : Alicja Myszka
