Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Stanisław Konarski- De viro honesto… opracowanie tekstu źródłowego

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 3693 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

„… Któż obywatel? Ten, co swymi trudy wspiera los braci, choć przeciwności bije”…( Franciszek Dionizy Kniaźnin, Do obywatela). Wszyscy jesteśmy członkami społeczeństwa, a kształt tego społeczeństwa i związanych z nim instytucji publicznych znacząco wpływa na nasze życie.
Podobnie, choć na pewno w innym stopniu działo się i wcześniej tyle, że dla wielu Polaków wcale nie było to oczywiste i stanowiło przyczyny wielu kontrowersji. Szczególnie wyraziste było to w okresie oświecenia. Twórcy tej epoki w Polsce bardzo intensywnie włączyli się w dzieło reformowania państwa, starając się wskazywać zarówno przyczyny grożącej krajowi utraty niepodległości, jak i możliwości zmian, którym należy się poddać, aby państwo uratować.
Jednym z prekursorów i propagatorów reform w Polsce w tym okresie był Stanisław Konarski. Właściwie Hieronim Franciszek Konarski (1700-1773) ksiądz, pedagog, pisarz polityczny i poeta. W latach 1741-1742 pełnił urząd prowincjał pijarów w Polsce. Wykładał poezję i retorykę w szkołach pijarskich. W 1725 roku wyjechał do Włoch, w latach 1729-1730 dla pogłębienia studiów, przebywał we Francji, Niemczech i Austrii, co pozwoliło mu poznać najlepsze szkoły europejskie. Po powrocie do kraju, za namową J.A. Załuskiego, przystąpił do pracy nad publikacją pełnego zbioru praw polskich, począwszy od statutów wiślickich. W latach 1733-1739 rozwijał ożywioną działalność publicystyczną i dyplomatyczną jako stronnik Stanisława Leszczyńskiego. W 1739 roku przeniesiony do Warszawy, gdzie 1 IX 1740 roku otworzył nowocześnie zorganizowaną uczelnię - Collegium Nobilium, którą kierował do 1756 roku. Konarski przeprowadził liczne reformy. W latach 1750-1755 przeprowadził gruntowną reformę szkół pijarskich w duchu nowożytnym, szczególną uwagę zwracając na wychowanie patriotyczne i obywatelskie. Po 1754 roku przejściowo związał się z przywódcą partii saskiej J.K Branickim, później popierał reformatorski program „Familii”. Uważany za czołowego prekursora oświecenia, odegrał doniosłą rolę w odrodzeniu z zacofania polityczno- kulturowego czasów saskich. Jako pierwszy walczył o reformę sejmowania w Polsce, postulując liberum veto( m.in. w dziele O skutecznym rad sposobie albo O utrzymywaniu ordynacyjnych sejmów Tom I 1-4, 1760-1763) domagając się zasady głosowania większością głosów.
Twórczość literacka Konarskiego związana była głównie z walką o czystość języka (O poprawie wad wymowy,1741). Napisał podręcznik retoryki, tłumaczył klasyków francuskich. Jest autorem zbioru wierszy Opera lisica ( 1767, wyd. polskie- Wiersze wszystkie z łacińskich na polskie przełożone, 1778). Jego wielkim dziełem była także mowa, wyrażająca ideały pedagogiczne De viro honesto…( w dalszych rozważaniach zajmę się tą kwestią).
Aby jeszcze bardziej zbliżyć się do autora i zrozumieć jego sytuację należy przedstawić tło polityczne i społeczne polski oraz dynamikę przewrotu umysłowego w tym czasie.
W momencie, kiedy S. Konarski tworzył duże piętno odcisnęło osłabienie państwa za panowania dynastii Wettinów już od początku XVIII w., które stwarzało nieustanną sytuację zagrożenia. Narastające trudności były przede wszystkim wynikiem kryzysu demokracji szlacheckiej i wzmocnienia pozycji rywalizujących rodów magnackich. W czasach saskich zastała naruszona równowaga między myśleniem kategoriami państwa, wymagających poświęceń i kompromisów, a obsesyjnie strzeżoną ideą szlacheckiej wolności. Przezwyciężenie kryzysu politycznego moralnego było głównym celem epoki oświecenia, sprawa jednak nie ograniczała się do kontaktów wewnętrznych. Należało brać pod uwagę realne zagrożenie państwa ze strony sąsiednich mocarstw, które od dawna prowadziły politykę niedopuszczania do zmian mogących wzmocnić władzę w Rzeczpospolitej. Temu wszystkiemu przeciwstawiały się wybitne jednostki, rzeczywiście „prekursorzy oświecenia”, ludzie, którzy byli świadomi swojej misji i odznaczali się niezwykłą energią działania. Stawiali sobie cele ambitne, nie zrażając się trudnościami. Przeprowadzona przez S. Konarskiego reforma szkół pijarskich ( a zwłaszcza założenie Collegium Nobilium) zapoczątkowała wielką pracę nad unowocześnieniem szkolnictwa.
Jako pedagog, nie omieszkał bowiem, wyrażania swojej opinii i przekazania jej ludziom- przede wszystkim światłym i ówcześnie rządzącym Rzeczpospolitą- swego poglądu na temat szkolnictwa i wychowania młodzieży. W utworze De viro honesto et bono cive ab ineunte aetate formando czyli Jak od wczesnej młodości wychować uczciwego i dobrego obywatela daje wskazówki jak należy postępować z młodzieżą. Pisząc ów tekst zwraca się do „…prześwietnych panów, biskupów, senatorów i ministrów Królestwa Polskiego i Wielkiego Królestwa Litewskiego”…gdyż ma świadomość, że to od nich zależy pokierowanie szkolnictwem, tak aby odpowiednio przygotować młodych ludzi. Konarski podkreśla, iż „…Rzeczpospolita(…) będzie taka, jakie będą wasze dzieci, które ujmą kiedyś w swoje ręce jej sprawy. Dzięki zaś wasze zachowają takie obyczaje, taki sposób myślenia i postępowania w życiu, do jakiego już od wczesnej młodości będą zaprawione(…)wszystko to zatem, zależy od roztropnego i przezornego wychowania”…Zwróćmy więc uwagę jaki nacisk kładzie pedagog na odpowiednie wychowanie już od samego początku. Dobrze wychowani, uczciwi ludzie będą mogli stać się wzorowymi obywatelami, bezgranicznie pokochać ojczyznę i z oddaniem jej służyć. Młodzież taką należy wychowywać w „…pobożności, dobrych obyczajach(…) według nakazów praw chrześcijańskich i ojczystych, przede wszystkim na ludzi uczciwych, a następnie dobrych obywateli”…
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż Konarski podkreśla, że należy kształcić wszystkich młodych bez względu na pochodzenie, sytuację społeczną i gospodarczą. Pisze bowiem, w pierwszej osobie zwracając się także niejako do siebie „…mamy szczególny obowiązek zajmować się bezpłatnym kształceniem ubogich młodzieniaszków(…) i wszelką młodzież szlachecką, która uczęszcza do naszych szkół”... I dalej pisze Konarski „…największą zasługą wobec Boga i ojczyzny jest nauczanie z miłością i pieczołowitością tych, którym ubóstwo rodziców nie pozwala na rozwijanie zdolności umysłu. A jednocześnie wiemy, że ważną rzeczą jest wychowanie(…)młodzieży szlacheckiej”…Widzimy więc, troskę o wychowanie każdego obywatela nawet biednego, bowiem cała jego nauka ma wykształcić w nim poczucie własnej wartości, a także bycie uczciwym i oddanym obywatelem Rzeczpospolitej.
Konarski zauważa, że człowieka prawego kształtują dwa czynniki: zewnętrzny i wewnętrzny. Żeby ukształtować człowieka zewnętrznie „…wystarczy nie czynić nic przeciw własnej czci i godności, czego by się trzeba było przed ludźmi wstydzić, rzetelnie przestrzegać praw przyjaźni, dotrzymywać słowa, nikogo nie oszukiwać, szanować wszelkie przepisy społeczeństwa ludzkiego”…Konarski uważa bowiem, „…że człowieka uczciwego dostrzegamy w nim samym, dobrego zaś obywatela w jego stosunku do innych czy też w stosunku do całego społeczeństwa”…Dlatego też podkreślał czynnik wewnętrzny kształtujący młodą jednostkę mając na myśli religię, bowiem „…od religii zależy prawdziwa wewnętrzna prawość charakteru i nieskazitelność obyczajów”…Ów wielki pedagog oświecenia bardzo podkreślał rolę religii i zasad chrześcijańskich w kształtowaniu młodej jednostki jako dobrego obywatela. Uważał, że „…jeżeli wpoimy powoli młodzieńcom ukochanie religii i sprawiedliwości reszta już pójdzie bez trudu”…Zwracał także uwagę na to, aby wychowanie odbywało się w atmosferze wzajemnego szacunku i umiłowania drugiego człowieka, a także w równości i braterstwie. Szczególnie mówił tu o obowiązku do „…rodziców, władców, starszych, krewnych, przyjaciół i wszystkich bliźnich, sług, poddanych będących w ich władzy i mocy”…Konarski szczególnie podkreśla ów szacunek, który jak twierdzi „…zdobywają sobie ludzie przez cnotę”…Aby jednak osiągnąć ową cnotę młody człowiek musi wyzbyć się wszystkich złych przyzwyczajeń, a przede wszystkim opanować gniew. Musi zaś nauczyć się stale dziękować za to, co otrzymuje i wyrażać swoją wdzięczność Bogu. Konarski zwraca też uwagę młodzieży szlacheckiej, która niegdyś wychowywana była w kulturze „złotej wolności”- dziś ks. Stanisław mówi, że „…prawdziwe szlachectwo polega jedynie na cnocie i jest bodźcem do cnoty, bez cnoty, zdolności i uczciwych obyczajów jest szlachectwo czcze i próżne”…Widzimy więc, ogromną krytykę szlachty sarmackiej. Jak sam bowiem podkreśla „…zwalczać trzeba ich wyniosłość i pychę, która jest wrodzoną wadą szlachty”…Podkreśla także ważną rolę dążenia do prawdy i lęku przed kłamstwem, a co za tym idzie do wypełniania wszystkich zobowiązań, dotrzymywania obietnic. Młodzi ludzie powinni zaś unikać pijaństwa, złodziejstwa, kłótliwości a co za tym idzie doprowadzania do spraw sądowych. Ostro też krytykuje styl wychowania, jaki napływał do polski z Włoch i Francji. Zwraca uwagę na niestosowne zachowanie, stroje i wygląd, a szczególnie na sposób wypowiadania się niestosownie do sytuacji.
Konarski także podkreśla, że młodym ludziom wpajać należy poszanowanie drugiego człowieka, a nawet w stosunku do służby należy odnosić się życzliwie i łagodnie, wtedy bowiem służą lepiej. Zachęca także młodzież, „…aby szukała towarzystwa i stosunków z osobami poważnymi(…)oraz aby kształciła swój charakter wedle przykładu i wzoru tych wybitnych ludzi”…Wszędzie natomiast gdzie taki młody człowiek się znajdzie ma „…z oddaniem służyć Bogu i ojczyźnie”…Już od najmłodszych lat należy wpajać młodym ludziom „…chęć dokładnego przestrzegania praw ojczystych, konstytucji, uchwał senatu, zaszczepić im ducha gotowego zawsze i ochotnego do podporządkowania się zarządzeniom zwierzchnich urzędów”…Wiedział także, że dla dobra ojczyzny „…prywatne korzyści trzeba zawsze odsuwać na drugi plan, stawiając na pierwszym miejscu dobro Rzeczypospolitej”…W swojej mowie z całej siły podkreśla, że ojczyzna potrzebuje dobrych obywateli, których „…we wszystkich sprawach muszą przede wszystkim mieć na uwadze własny honor, dobre imię oraz opinię i że do tego, aby słusznie postępowali a unikali wszelkich przewinień, skłaniać ich powinny nie nagany, nie lęk, nie kary ani straty, lecz dbałość o honor i dobre imię”...
Podsumowując dzieło ks. Stanisława Konarskiego możemy stwierdzić, że jest ono apelem do młodego, dorastającego pokolenia, a także do władz, które mają wpływ na kształcenie, aby w trosce o dobro ojczyzny wzrastali w miłości do Boga oraz poszanowania i poszanowania i honoru dla Rzeczpospolitej. Program wychowania obywatelskiego, jaki został przytoczony w powyższej mowie miał swoje odzwierciedlenie, gdyż za jego sprawą wielu młodych ludzi wykształconych w Collegium Nobilium uczestniczyło w obradach Sejmu Czteroletniego- tak znaczącym wydarzeniu w naszych dziejach.
Konarski zapoczątkował czas reform, mających przekształcić Polaków w naród tworzący państwo nowoczesne, silne, mogące stawić czoło wrogom. Jak wiemy ogromna część tych reform miała szansę zostać wprowadzona w życie na mocy Konstytucji 3 Maja. Niestety do jej uchwalenia doszło za późno. Kiedy Polska była już zbyt osłabiona na łup zaborców.
Mimo wszystko uważam, że pewne wartości, które S. Konarski przekazał kilka wieków temu nadal są aktualne, uniwersalne i powinny cechować każdego dobrego obywatela Rzeczpospolitej. Już samo wezwanie „ Bóg, Honor, Ojczyzna” mówi nam wszystko.

Ewelina Toś

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie