Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Nagrody i kary w procesie wychowawczym

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 4580 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

Rozważając środki wychowawcze tj. karę i nagrodę, chciałam na wstępie określić, czym jest proces wychowania. Ogólnie powiedzieć można, że jest on spowodowaniem zmian w psychice jednostki. Przez zmianę należy rozumieć zaistnienie w tej psychice pewnej nowości. Zmiany te muszą posiadać wartość dodatnią i być możliwie trwałe. Ich jakość i stopień są wyznaczane przez ogólne cele wychowania.
Wychowanie występuje tam, gdzie środowisko społeczne wywiera wpływ na człowieka. Jest to ujęcie wychowania bardzo szerokie, używane w potocznym rozumieniu. Wychowanie dziecka jest sztuką, z czego nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Dopiero, kiedy występują wyraźne trudności- dziecko zachowuje się nie tak jak oczekujemy –gorączkowo szukamy odpowiedzi na pytanie: dlaczego powstaje ona nie tak jak, pragniemy? Wychowanie może mieć charakter celowy, planowy, świadomy oraz samorzutny i naturalny.
     Środkami wychowania są nagrody i kary. Nagroda jest czynnikiem pobudzającym do czynu pozytywnego, jeżeli występuje jako przedstawiona przed czynem, a utwierdzającym wartość czynu pozytywnego, jeżeli występuje po nim. Może też być pojmowana jako zachęta dla innych do naśladowania przez nich dodatnich czynów lub jako środek doskonalenia jednostki. Wychowawca, chcąc nakłonić dziecko do właściwego postępowania stosować powinien jako środki zachęty: aprobatę, pochwałę, nagrodę. Aprobata bywa wyrażana mimiką, skinieniem głowy, czy też krótkim stwierdzeniem nieźle, dobrze. Pochwała jest słowną nagrodą, która służy nie tylko do wyrażania zadowolenia wychowawcy lub zespołu z dotychczasowego zachowania się wychowanka, ale i do wskazania, co w tym postępowaniu zasługuje na szczególne podkreślenie.
     Nagroda jest zmaterializowaną pochwałą, która może mieć dla wychowanka wartość materialną(np. książka, bilet na wycieczkę czy do teatru) lub symboliczną(pochwała do dzienniczka, dyplom itp.) Zadaniem wymienionych środków jest:
  1. Wyrażenie jednostce lub zespołowi uznania za osiągnięte wyniki
  2. Zachęcenie do wytrwałości w dążeniu do pożądanych z punktu widzenia społecznego-wyników.
     Nagroda wyzwala, bowiem takie uczucia przyjemne jak radość, zadowolenie, ochotę do podejmowania wysiłków, które przyczyniają się do ugruntowania pożądanych rodzajów zachowania się. Nie każde jednak środki zachęty wychowują. Czasem mogą nadmiernie rozbudzać ambicje wychowanka.
     Nieumiejętne stosowane środki zachęty budzą u jednych niezdrowe ambicje, u innych zaś, niechwalonych mogą wzbudzać zazdrość i upokorzenie. Rodzi się więc pytanie, jakim warunkom winny odpowiadać środki zachęty, o ile maja mieć charakter wychowawczy?
Warunki te można ująć w pięciu punktach:
  1. Muszą być uznaniem rzeczywistego wysiłku i wyrzeczenia się. Nie należy chwalić za spełnianie codziennych obowiązków, za każdą dobra odpowiedź.
  2. Ich treść i rodzaj muszą być dostosowane do wieku, do rodzaju postępowania, które zasłużyły na uznanie.
  3. Udzielać należy ich ostrożnie. Szafowanie środkami zachęty osłabia ich skuteczność.
  4. O słuszność zastosowanych środków musi być przekonany nie tylko wychowawca i wychowanek, ale i jego koledzy.
  5. Przy wręczaniu nagrody należy budzić atmosferę, w której nie tyle ważna będzie wartość materialna nagrody, ale i uznanie, jakie wyraża wychowawca czy zespół zasługującemu na szczególne wyróżnienie wychowankowi.
     Karaniem nazywamy każda operację wychowawcza polegająca na odpowiednim dostarczaniu jednostce bodźców awersyjnych, zmierzających do zahamowania określonego zachowania jednostki. Bodziec awersyjny kary ten obiekt, zdarzenie, czynności, której podmiot unika. U podłoża tych bodźców leży lęk, strach, obawa. Kara jest to taka sytuacja, która z punktu widzenia karanego dziecka jest dla niego przykra i której ona starannie unika.
     Karę stosuje się jako środek wychowawczy, który ma powstrzymać wychowanka od niepożądanych czynów. Istotą kary jest nieprzyjemne przeżycie ze strony ukaranego. Ważną funkcją kary jest zlikwidowanie poczucia winy, przywrócenie równowagi psychicznej u karanego. Jeżeli dziecko postąpi niewłaściwie, najczęściej żałuje tego i odczuwa ciężar przewinienia. Po ukaraniu następuje zadośćuczynienie. Jeżeli dziecko akceptuje, czyli uznaje za słuszne normy (wymagania) ustalone przez rodziców, wówczas kary stosowane za ich przekroczenie są bardziej skuteczne. Natomiast, kiedy dziecko nie rozumie potrzeby stawianych mu ograniczeń, otrzymana kara jest mało skuteczna. Karać można tylko takie czyny i zachowania, które są stale uważane za naganne, bez względu na to, gdzie i w jakich warunkach zostały dokonane. Należy pamiętać o tym, że gniew jest złym doradcą i decyzja podjęta pod wpływem emocji może być błędna i szkodliwa. W miejsce uświęconego tradycją karcenia i kar cielesnych, uznanych powszechnie za niepedagogiczne, stosujemy kary, które przybierają postać dezaprobaty, zasmucenia, zobojętnienia wychowawcy, upomnienia, nagany czy ograniczenia uprawnień osobistych wychowanka. Kary te są uznawane za pedagogiczne, o ile w konsekwencji skłaniają wychowanka do zmiany dotychczasowego, niepożądanego zachowania się.
Taka zmiana zachodzi wtedy, gdy u wychowanka wzbudza:
  1. Zrozumienie, popełnionej winy.
  2. Przekonanie, że kara jako następstwo przekroczenia, jest słuszna i sprawiedliwa.
  3. Tendencję do zmiany dotychczasowego zachowania się.
     Inaczej ma się sprawa z karami, które mają charakter represji. Taka kara w oczach wychowanka jest aktem przemocy, jest aktem złego humoru wychowawcy lub zemsty ze strony wychowawcy.
     Warunek sprawiedliwości w procesie karania wydaje się zbyt oczywisty. Ludzie dorośli często wyobrażają sobie, że małe dziecko musi bezkrytycznie ulegać ich woli nawet wówczas, kiedy sami nie mają racji. Nie można traktować go w sposób przedmiotowy, gdyż ma swoje indywidualne życie, swoje potrzeby i pragnienia, a że jest zależny od dorosłych, opiekunów nie umniejsza to jego godności. Kara sprawiedliwa powinna być proporcjonalna do przewinienia. Za większe wykroczenie – surowsza. Jest to postulat bardzo trudny do spełnienia. Kara sprawiedliwa powinna być dostosowana do właściwości psychofizycznych dziecka. Jednym z warunków skuteczności kar jest wymierzanie ich we właściwym czasie. Kiedy dziecko zawini, najczęściej reagujemy natychmiast sposób zależny, niestety nie od winy, ale od stopnia naszego oburzenia. Jest to kara natychmiastowa. Jedynym celem powinna być poprawa winnego. Kara powinna być tak dobrana, aby kierować uwagę dziecko na sam czyn, na przekroczenie przyjętej normy i na skutki takiego postępowania, a nie na sam rodzaj kary i na osobę wymierzająca karę. Chodzi o wywołanie spontanicznego żalu i postanowienia, że to się nie powtórzy. Dobrze pomyślana kara nie tylko zniechęca do popełnienia czynów, za które została wymierzona, ale również odstrasza od nich osoby, które były świadkami jej wymierzania.
     Kara jest jednym ze środków uświadamiania sobie norm regulujących ludzkie współczucie i zrozumienie konieczności ich przestrzegania. Najdoskonalszą karą jest kara naturalna. Jest ona bezpośrednim następstwem winy. Jeżeli natura wymierzy dziecku karę, trzeba tylko zwrócić uwagę na ten fakt: dotknęło gorącego żelazka – oparzyło się. Kara naturalna jest najczęściej skuteczna dzięki temu, że ukarany nie ma żalu i pretensji do rodziców, a jedynie przeżywa niezadowolenie i żal do samego siebie, co uczy pracy samowychowawczej, która ma w życiu znaczenie większe niż wychowanie pod przymusem. Kara nie może ośmieszać karanego, poniżać jego godności. Stosowanie kar pedagogicznych wymaga od rodziców dobrej znajomości dziecka, dobrej orientacji w jego zainteresowaniach. W zależności od wieku i usposobienia, dziecko różnie przeżywa swoje przyjemności i przykrości. To, co dla jednego jest miłe, drugi może traktować jako poważna przykrość. Do kar pedagogicznych zaliczamy nagany. Dobór kar zależy od winy, okoliczności oraz od psychiki tego, kto na nią zasłużył, a więc i od jego wieku.
     W przekonaniu wielu osób kary i nagrody są podstawowym środkiem oddziaływania wychowawczego w rodzinie. Tymczasem podniesienie rangi kar i nagród do rangi głównej metody wychowania jest błędem. Kary są formą wywierania nacisku, które nie sprzyjają rozwojowi dziecka, a jej wpływ na kształtowanie się postawy jest jednoznaczny. Zbyt częste jej stosowanie odwraca uwagę dziecka od spraw istotnych prowadzi do tego, że głównym motywem działania dziecka staje się lęk przed karą. Kara podniesiona do rangi głównej metody wychowania powoduje rozwijanie się u dzieci postawy uległej i zaburza więź emocjonalną z rodzicami. Kluczem do właściwego posługiwania się karą jest zrozumienie ,że jest to forma komunikowania się z dzieckiem.
     Karanie, którego dziecko nie jest w stanie poprawnie skojarzyć z własnym zachowaniem nie ma żadnego sensu.
     Stosowanie kar musi być podporządkowane generalnym celom wychowania i dlatego niedopuszczalne jest poniżanie dziecka. Niezasłużone nagrody, niesprawiedliwe, surowe kary mogą wyrządzić wiele zła. Zarówno nagroda jak i kara stanowią subtelne środki oddziaływania, należy pamiętać, że źle stosowane mogą wyrządzić niepotrzebne szkody wychowawcze. Dziecko jest całkowicie zależne od rodziców, nie wybiera ich samo, jest zdane na warunki, jakie stworzą dla jego rozwoju. Spoczywa na nich ogromna odpowiedzialność za losy jednostki, którą powołali do życia. Sposób karania i nagradzania służy osiąganiu zamierzonych celów, zapewnia oprócz innych zabiegów wychowawczych, skuteczność wychowania w rodzinie. Jeżeli kary wymierzone dziecku są nieskuteczne, nie wywołują poprawy w jego postępowaniu, należy zastanowić się gdzie tkwi przyczyna zaistniałych sytuacji. Może popełniamy błąd w posługiwaniu się karami lub nasze wymagania przekraczają możliwości dziecka? Należy pamiętać, że dobrze wychowane dzieci mogą zapewnić lepszą przyszłość i lepszy świat niż ten, w którym nam żyć wypadło. Kierujmy się także słowami, które wypowiedział J. Locke: " W wychowaniu kary surowe mało korzyści przynoszą, a przeciwnie, wiele mogą zaszkodzić; dzieci najwięcej karane nie wychodzą na ludzi najlepszych"
     Z punktu widzenia teoretycznego oraz praktycznego uważam, że nagroda jest środkiem bardziej skutecznym od kary.
     Moich rozważeń o nagrodzie i karze jako środkach wychowawczych wynika, że taktowny wychowawca będzie z dobrym skutkiem stosował zarówno środki zachęty jak i różne kary pedagogiczne. Środki te musi jednak różnicowanie tylko w zależności o rodzaju zachowania się ale i w zależności od tego, co w stosunku od danego wychowanka daje lepsze rezultaty – środki zachęty, czy różne stopnie i rodzaje kary. Zarówno, bowiem pochwała i nagana mogą jednych mobilizować do pracy, a innych demobilizować. Wychowawca winien pamiętać, że nagrody i kary nie są celami samymi w sobie, ale środkami które zmierzają do takiego ukształtowania postawy wychowanka, aby ten od początkowego liczenia się wyłącznie z reakcją z wychowawcy ( w formie nagrody czy kary) na takie czy inne przejawy zachowania się, przechodził do krytycznej samooceny własnego zachowania się do zadowolenia czy niezadowolenia z własnych czynów.

Opracowała Grażyna Michalik.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie