..."Twórczość to zdolność do wszelkiego rodzaju wytworów lub pomysłów, które są w zasadzie nowe lub nowatorskie i nie były uprzednio znane osobie wytwarzającej".
Drevdahl
Twórczość ta musi być celowa, a nie może to być jałowe fantazjowanie - chociaż nie musi mieć bezpośredniego praktycznego zastosowania albo też być doskonałym lub skończonym wytworem.
Sztuka jest środkiem wychowania, ponieważ kształtuje postawy człowieka, ale również jest środkiem nauczania, ponieważ wzbogaca zasób wiedzy i mechanizmy poznawcze.
Przez wychowanie plastyczne rozumiemy czynność pedagogiczną podjętą przez wychowawcę w celu:
uwrażliwienia dzieci na piękno natury i dzieł sztuk plastycznych,
wzbogacania przeżyć estetycznych w kontakcie z naturą i wytworami człowieka, zwłaszcza z dziełami sztuk plastycznych,
rozwijania wyobraźni i aktywności twórczej w dziedzinie plastyki,
kształtowania umiejętności posługiwania się środkami plastycznymi,
dostarczania dzieciom wiadomości o sztuce.
Działalność artystyczna dzieci w młodszym wieku szkolnym obejmuje rysowanie, malowanie, modelowanie oraz różne formy artystycznej ekspresji jak śpiew, taniec czy próby twórczości literackiej. Dziecko najchętniej wypowiada się poprzez rysunki, które są jednym z rodzajów zabaw. O tym świadczy sposób, w jaki je wykonuje, z własnego popędu, dla zabawy, z ochotą, twórczo. Znajduje w nich spełnienie utajonych życzeń, popędów, ogarnia na swój sposób rzeczywistość, uświadamia sobie tę rzeczywistość, tworząc ją raz jeszcze w swych rysunkach. Rysuje, bo to mu sprawia przyjemność, bo to je bawi. Jest nieświadome korzyści, które z tej zabawy płyną, nie wie, że zbliża się do rzeczywistości, że w schematach rysunkowych zdobywa punkt wyjścia do rysunkowego jej opanowania, że się rozwija w tej zabawie i że jego rysunki stają się coraz lepsze i doskonalsze. Znajduje zadowolenie w swoich rysunkach, bo wyrażają to, co ono ma do powiedzenia - spełniają życzenia. Chodzi tu oczywiście o rysowanie twórcze i samorzutne, z pamięci i wyobraźni, gdyż twory dzieci zawdzięczają swój wdzięk w dużym stopniu właśnie temu, że widać, iż je dziecko w zabawie i dla zabaw stworzyło.
Rysowanie i malowanie jest zabawą swoistego rodzaju. Dziecko jest w niej twórcą i widzem równocześnie. Przeżywa, zanim narysuje, tak, jak twórca dążący do ujawnienia tego, co w nim żyje i przeżywa podczas rysowania i po rysowaniu, widząc swoje gotowe dzieło. Doznaje na sobie działania obrazu, który samo stworzyło, staje się widzem, przeżywającym działanie barw i kształtów własnego dzieła.
Dziecko wyraża się poprzez swoje rysunki, niemniej niż przez mowę, również poznaje rzeczywistość, przetwarzając jej obraz ale przede wszystkim wypowiada się stwarzając mowę kształtów, która jest zdolna wyrażać przeżycia duchowe - świat subiektywnie przeżywany. Fantastyczna i subiektywnie zabarwiona wyobraźnia dziecka w tworzywie barwy i kształtu rysunkowego znajduje możność wyrazu. Wyraża się rysunkowo inaczej niż dorosły, znacznie prymitywniej i niezręcznie, ale zawsze swobodniej, szczerze i ciekawie, jeśli chodzi o pomysłowość, barwność, strojność rysunku.
Dzieła takie mają wielki urok, dziecko tworzy, bawiąc się rysowaniem, nie umie rysować lecz rysuje jak umie, gdyż ta sztuka rodzi się z uczucia, w radości kształtowania swoich marzeń. Dziecko podświadomie gromadzi różnorodne przeżycia i doświadczenia, których intensywność wymaga rozładowania, przeżycia te przekazuje nam w działalności plastycznej.
Cechą ekspresji jest spontaniczność, czyli niczym nieskrępowana czynność spowodowana wewnętrzną potrzebą działania. Dziecko chcąc zaspokoić wewnętrzną potrzebę wyrażania podejmuje działalność twórczą, w toku której, powstaje nowa rzeczywistość w postaci wytworu. Odkrywa niejako świat na nowo, dokonuje własnych odkryć, którym towarzyszą procesy myślowe, uruchamiana jest pamięć i wyobraźnia. Każdy akt twórczy jest dla dziecka bardzo cenny, ponieważ wzbogaca je, a jednocześnie będąc doświadczeniem indywidualnym, wyraża jego osobowość.
Najczęściej ekspresja dziecka znajduje wyraz w twórczości plastycznej, naturalną motywacją wewnętrzną jest potrzeba konkretyzacji wewnętrznego świata w formach, które je zachwycają, dziecko nie rysuje tego co widzi, ale to co wie o danym zjawisku. Przystępując do tworzenia dziecko odwołuje się do swoich doświadczeń poznawczych, stanów emocjonalnych z nimi związanych, które odnawiają się i potęgują w trakcie pracy twórczej. Czynności twórcze angażują pamięć, myślenie i wyobraźnię, a pomysły rodzą się już w procesie działania i dzięki twórczej wyobraźni ulegają przekształceniom.
Twórczość plastyczna dziecka będzie bogatsza wówczas, gdy zetknie się ono z różnymi przedmiotami, zjawiskami bezpośrednio, dlatego istotne jest tworzenie możliwości i klimatu do uzewnętrznienia tego, co dziecko pragnie wyrazić. Przeżycia występujące w procesie tworzenia mogą stać się motywacją do dalszych wysiłków, dziecko tworząc odwołuje się do swoich spostrzeżeń, odważniej wyraża swoje sądy, uczy się niezależności myślenia. Ważne jest, by działalność plastyczna dziecka ściśle łączyła się z percepcją otaczającego świata oraz dzieł sztuki, procesy poznawcze i właściwości psychiczne dziecka rozwijają się najintensywniej, jeżeli dziecko obcuje z różnorodnymi zjawiskami i doświadczeniami.
Bibliografia:
Hurlock E.B.: "Rozwój dziecka", Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985
Michchejda-Kowalska K.: "O dziecięcej wyobraźni plastycznej", Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987
Szuman S.: "Sztuka dziecka", Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990
Tyszkowa M.: "Aktywność działalność dzieci i młodzieży", Wydawnictwa szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990
mgr Beata Pawlak-Hołowienko
Szkoła Podstawowa nr 10 w Słupsku |
