Nie mniejsze znaczenie niż właściwa organizacja nauczania ma odpowiednia organizacja odpoczynku między zajęciami.
Zmęczenie, które występuje w toku zajęć lekcyjnych w szkole, staramy się usunąć przez stosowanie przerw śródlekcyjnych. Ilość, czas trwania, rozłożenie przerw wypoczynkowych zależy od intensywności i rodzaju pracy ucznia.
Najodpowiedniejszą chwilą do wprowadzenia przerwy jest czas po osiągnięciu maksymalnej wydajności, po którym następuje jej obniżenie.
Działanie pauzy ma dodatni wpływ, gdyż usuwa zmęczenie spowodowane lekcją. Jednocześnie jednak następuje utrata korzystnego wdrożenia. Stąd też czas trwania przerwy powinien być tak dobrany, aby usuwać zmęczenie, a pozwalać zachować gotowość do pracy.
W naszych szkołach przyjęto, że przerwa między lekcjami nie może trwać dłużej niż 10 min, przy czym po trzeciej lekcji przerwa jest dłuższa, nie krótsza niż 20 min.
Do zajęć krótkotrwałych korzystne są przerwy krótsze. Praca dłużej trwająca wymaga dłuższego wypoczynku. Godne zalecenia jest szczególnie w klasach młodszych stosowanie krótkiej przerwy, tzw. mikropauzy w czasie lekcji, dla wykonywania pojedynczych ćwiczeń oddechowych, które usuwają zmęczenie statyczne i pozwalają na zmianę pozycji.
Efekt przerw wypoczynkowych zależy, także od sposobu ich wykorzystania. Dłuższe utrzymanie w napięciu uwagi wpływa nie tylko na zmianę rytmiki oddechowej, ale i na prawidłowy stosunek okresów wdechu i wydechu. Wypełnienie pauzy przeznaczonej na odpoczynek dowolnym zajęciem ruchowym zwiększa wartość wypoczynku.
Przerwa powinna umożliwić umiarkowany ruch według zamiłowań i zainteresowań ucznia. Dzień wolny od zajęć musi być dniem zupełnego wypoczynku, tzn. przeznaczonym na zajęcia dowolne nie związane z nauką szkolną.
Dla higieny pracy umysłowej pewnym miernikiem jest również samopoczucie ucznia podczas pracy. Zadowolenie pracującego jest wskaźnikiem, że praca umysłowa dokonuje się w warunkach nie pozostających w sprzeczności z zasadami higieny umysłowej. Praca przebiega pomyślnie i nie narusza równowagi psychicznej wtedy, gdy dziecko samo chce pracować. Ustalenie rodzaju skłonności i zamiłowań ucznia, a także stopnia jego zdolności intelektualnych - sprawności myślenia i zdolności koncentracji uwagi umożliwia w dużej mierze stworzenie optimum higienicznego dla jego pracy.
Wymagania szkolne nie mogą przerastać możliwości umysłowej dziecka. Dla zabezpieczenia zdrowia i wydajności pracy ucznia konieczne jest stworzenie optymalnych warunków środowiska pracy.
Wykorzystano literaturę:
J. Kopczyńska, Higiena osobista /W/ "Higiena szkolna" pod redakcją M.Kacprzaka, Warszawa 1968, PZWS, s.248
mgr Lucyna Bujak
Szkoła Podstawowa im. Marcina Bielskiego w Białej | 
