www.szkolnictwo.pl

 
     Problem niepowodzeń szkolnych istnieje już od dawna. Niepowodzenia szkolne dzieci i młodzieży prowadzą do zniechęcenia się, drugoroczności, pogarszania zachowania. Wiele osób napotyka na te trudności i ma kłopoty z ich przezwyciężeniem.
     Dlatego jest sprawą bardzo ważną ustalenie przyczyn tych trudności, a także znalezienie dróg wyjścia z tej sytuacji. Z praktyki wiadomo, że efekty uczenia się są niekiedy wysokie, przynosząc ogólne zadowolenie a nieraz nie zadawalają i świadczą o porażce.
     Ponieważ interesują mnie przyczyny niepowodzeń postanowiłam sprawdzić co u młodzieży powoduje niepowodzenia.
     Do moich badań wybrałam osoby, u których stwierdziłam występowanie niepowodzeń.
     Osoby te wybrałam na podstawie rozmów z wychowawcami, nauczycielami oraz wyników nauczania. Wyniki nauczania jako mierniki niespełniania przez ucznia wymagań szkoły ustaliłam na podstawie dziennika lekcyjnego i arkusza ocen.
     W badanej populacji występują niepowodzenia szkolne zarówno u chłopców jak i u dziewcząt. Nie ujawniło się wobec tego zróżnicowanie płciowe w odniesieniu do występowania niepowodzeń szkolnych, czyli płeć nie ma wpływu na wyniki w nauce.
     Prowadząc badania wśród młodzieży analizowałam wykształcenie ich rodziców. Zdecydowana większość dzieci pochodziła z rodzin, gdzie rodzice posiadali wykształcenie podstawowe i zawodowe.
     Mała grupa badanych posiadała rodziców z wykształceniem średnim, a najmniej badanych posiadało wykształcenie wyższe. Uzyskane wyniki badań pozwalają stwierdzić, że wykształcenie rodziców nie posiada decydującego wpływu na osiągane wyniki w nauce.
     Owszem cześć dzieci może wzorować się na rodzicach i nie dążyć do zdobycia wykształcenia wyższego niż wykształcenie rodziców.
     Wpływ na osiągane wyniki przez uczniów może mieć zainteresowanie rodziców szkołą i nauką swych dzieci. Dane na ten temat uzyskałam na podstawie rozmów z wychowawcami i nauczycielami . Wyniki tych rozmów nie przedstawiały się zbyt ciekawie.
      Okazało się, że zdecydowana większość rodziców nie przejawiała zbytniego zainteresowania szkołą. Rodzice tych uczniów znacznie rzadziej przychodzą na wywiadówki i rozmowy z nauczycielami.
      Można stwierdzić, że tam gdzie rodzice wykazują większe zainteresowanie nauką dzieci i szkołą osiągane są przez dzieci wyższe wyniki w nauce.
Ważną rzeczą w funkcjonowaniu rodziny jest jej liczebność.
     W rodzinach wieloosobowych - wielodzietnych często stwierdza się zaniedbanie opiekuńcze i wychowawcze.
Rodzice w takich rodzinach mają więcej obowiązków, są bardziej zaabsorbowani pracą zawodową - potrzeba więcej środków materialnych, zajęciami domowymi - więcej członków rodziny to więcej prac domowych, a co za tym idzie, mają mniej czasu, aby aktywnie włączyć się w proces wychowywania własnych dzieci.
     Z przeprowadzonych przeze mnie badań wynika, że większość badanych pochodzi z rodzin wielodzietnych. Również dużą grupę stanowią osoby, które posiadają jedno rodzeństwo. Zaledwie 12 % badanej populacji nie posiada rodzeństwa. Analizując wyniki można stwierdzić, że liczebność rodziny ma pośredni wpływ na wyniki w nauce. Rodzice mając więcej obowiązków nie mają czasu dopilnować dzieci.
     Decydujący wpływ na osiągane wyniki ma na pewno atmosfera panująca w domu. Dziecko w rodzinie, gdzie panuje atmosfera konfliktowa, pełna napięcia, któremu rodzina nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa ma kłopoty w osiąganiu pozytywnych wyników w nauce. Wszelkie kłopoty domowe, awantury alkoholizm jednego z rodziców źle wpływają na psychikę dziecka. Zachwiana równowaga psychiczna nie pozwala mu skoncentrować się na nauce.
     Na fakt, że warunki środowiskowe są czynnikiem determinującym rozwój intelektualny młodzieży i na ich wpływ na postępy w nauce zwracało uwagę wielu autorów. Podkreślali oni, że złe warunki środowiskowe niejednokrotnie przesądzają o losie dzieci i młodzieży. Nieodpowiednie warunki środowiskowe, to przede wszystkim rozkład rodziny, alkoholizm rodziców, brak pozytywnego oddziaływania wychowawczego na dzieci, ciągłe awantury. Nie sprzyja powodzeniu szkolnemu atmosfera nerwowości, ciągłego pośpiechu, chaosu, nieporządku. Również ważny jest stosunek rodziców do dzieci. Dziecko, które czuje się kochane, potrzebne, chętniej się uczy. Obojętność rodziców, brak zainteresowania z ich strony sprawami dziecka, niski poziom kulturalny rodziny nie sprzyja rozwojowi intelektualnemu dziecka i nie powoduje u niego chęci do nauki. Wszystkie te czynniki, które przedstawiłam mają wpływ na atmosferę domową, a atmosfera domowa wpływa na wyniki w nauce dziecka. Zdecydowana większość dzieci wypowiedziała się, że atmosfera domowa jest nie sprzyjająca. Biorąc pod uwagę ten fakt, można stwierdzić, że odpowiednia atmosfera domowa ma wpływ na wyniki osiągane przez uczniów. Ciasnota mieszkaniowa, brak stałego miejsca do nauki, wpływa na obniżenie wyników nauczania. Stałe miejsce do nauki ułatwia organizacje i lepsze wykorzystanie czasu, wytwarza pewne nawyki - utrzymanie go w czystości, mniej czasu traci dziecko na przygotowanie się do odrabiania lekcji, nie musi nic szukać, ponieważ wszystko posiada w jednym miejscu.
     Warunki mieszkaniowe wielu rodzin nie pozwalają w pełni zapewnić każdemu dziecku swojego miejsca do odrabiania lekcji. Rodzice jednak powinni tak zorganizować życie domowe, aby każde dziecko miało odpowiednie warunki do nauki. W badanej grupie uczniów największa ilość ma warunki zadawalające, dobre, bardzo dobre. Jest jednak spora grupa posiadająca warunki niezadawalające.
     Analizując wyniki tej części badań, można stwierdzić, że warunki mieszkaniowe mogą mieć wpływ na wyniki w nauce, ale na pewno nie decydujący. Analizując odpowiedzi dzieci dotyczące czasu poświęconego na odrabianie lekcji stwierdzić można, że dzieci poświęcają różną ilość czasu na odrabianie lekcji. Aby zdobyć odpowiednie umiejętności i wiadomości dziecko musi poświęcić pewną ilość czasu na to zajęcie. Nie jest jednak powiedziane, że im więcej czasu poświeca uczeń na nauką, tym lepsze osiąga wyniki. Ważna jest nie tylko ilość czasu, lecz również metody i organizacja procesu uczenia się. Ilość zużywanego czasu na naukę jest uzależniona od wieku dziecka, jego zdolności i umiejętności.
     Czas nauki napewno nie ma decydującego wpływu na wyniki w nauce. Jedno dziecko potrzebuje go więcej inne mniej, ale każde z nich powinno poświęcić jakąś ilość czasu na naukę.
      Rozkład dnia dziecka powinien uwzględniać jego pomoc w gospodarstwie domowym. Dziecko uczy się w ten sposób wykonywać podstawowe prace domowe, wdraża się do pracy, nakładane są na niego pewne obowiązki, z których musi się wywiązać. Nabyte sprawności podczas wykonywania prac domowych mobilizują dziecko, dają mu osobiste zadowolenie wiarę we własne siły, poczucie użyteczności w rodzinie, poczucie bezpieczeństwa. Jednak obowiązki domowe dziecka powinny być dostosowane do jego możliwości. Nie może być ono zbyt przeciążone, a obowiązki na niego nakładane nie mogą przekraczać jego możliwości. Pewna ilość obowiązków jest konieczna dla wszechstronnego przygotowania dzieci do życia, korzystna dla ogólnego rozwoju. Wpływa dodatnio na postawę społeczną dziecka, przyczynia się do wytworzenia u niego poczucia obowiązku, systematyczności, potrzeby niesienia bezinteresownej pomocy, świadczenia na rzecz innych. Cechy te są bardziej korzystne dla rozwoju dziecka, dla kształtowania jego stosunku do nauki, postawy jako ucznia i wzmacniają więź dziecka z rodziną oraz poczucie przynależności do niej, ponieważ dziecko powinno wszelkie obowiązki domowe wykonywać z ochotą a nie pod przymusem.
     Motywacja jest jednym ze składników kategorii właściwości ucznia, czyli jest jednym z czynników, od których zależy powodzenie szkolne. Motywacja może być pozytywna lub negatywna. Motywacja pozytywna jest związana z zainteresowaniami , przekonaniami, uznawanymi wartościami. Taka motywacja przyczynia się do uzyskania wyższych wyników. Ujemne skutki może wywołać przesadnie praktyczne nastawienie uczniów. Prowadzą one do zawężenia horyzontu umysłowego ucznia, jak również przyczyniają się do nauki w dziedzinie jednej specjalności. Uczniowie tacy uważają, że warto zdobywać tylko te wiadomości, które mają konkretne codzienne zastosowanie i te, które dają wyraźne korzyści.
     Ujemne skutki może wywołać również fakt, że uczniowie uczą się dlatego, że tak chcieli rodzice i dlatego, że koledzy też się uczą. Negatywna motywacja może przyczynić się do obniżenia wyników nauczania i doprowadzić do niepowodzeń w nauce.
      Analizując odpowiedzi dotyczące typu sylwetki człowieka najbardziej cenionego można zauważyć, że najwięcej osób ceni człowieka umiejącego urządzić się w życiu i wesołego dobrego kolegę. Na podstawie tych odpowiedzi można stwierdzić, że u osób tych przeważa motyw praktyczny. Sądzę, że motywy praktyczno-zawodowe wywołują przesadnie praktyczne nastawienie uczniów do nauki i wywołują ujemne skutki. Zakładam, że motywy te przyczyniają się do obniżania wyników nauczania a w przyszłości przyczyniają się do wystąpienia niepowodzeń szkolnych, przynajmniej z niektórych przedmiotów. Nieodpowiednia motywacja, która daje się zauważyć wśród badanej populacji na pewno jest jedną z przyczyn niepowodzeń szkolnych. Motywacja pozytywna wystąpiła u znacznej mniej szóści badanych osób.
     Do takiej motywacji zaliczam motywacje poznawcze, ambicyjne związane z zainteresowaniami, przekonaniami, uznanymi wartościami. Działają one w sytuacji uczenia się najsilniej. Niewielka grupa osób uważa, że przyczyna ich niepowodzeń w nauce tkwi w braku zdolności i złych warunkach domowych. Analizując odpowiedzi na to pytanie można stwierdzić, że zdecydowana większość badanych osób wykazuje negatywny stosunek do nauki. Jest rzeczą pewną, że jeżeli uczeń wykazuje negatywny stosunek do nauki, to nie będzie osiągał pozytywnych wyników.
Do najczęściej powtarzających się przyczyn trudności należy:

• zbyt trudny materiał,
• nudne lekcje,
• szkoła nie spełnia oczekiwań,
• przyczyną obecnych trudności są wcześniejsze zaległości,
• nie mam chęci do nauki.