Montaż słowno- muzyczny :
Tadeusz Kościuszko-człowiek „wielki przez rozum, cnoty i waleczne sprawy…”
( recytacja na podkładzie muzycznym)
Jest w duszy polskiej ukryty zakątek,
Gdzie błądzą ciche lat umarłych cienie,
Leży tam kamień grobowych pamiątek,
A pod kamieniem krwawi się wspomnienie.
A kiedy bliska zbierze się drużyna
I drzwi zamknięte i okna zawarte,
To Polak – kamień duszy swej odklina
I wydobywa tę krwawiącą kartę…
(Or-Ot -Pięciu poległych. W: Antologia 120-tu, s.79)
Narrator:
Tadeusz Andrzej Bonawentura Kościuszko był jedną z opatrznościowych postaci, które w czasach mniej niezwykłych mogłyby zapewne pozostać w cieniu, a którym wydarzenia niejako wbrew nim samym – nadają rangę jednostek wybitnych.
Przyjrzyjmy się dzisiaj osobie bohatera narodowego, który uczy nas wielkiego patriotyzmu i poświęcenia dla umiłowanej ojczyzny.
Urodził się w 1746r. na Polesiu, w Mereczowszczyźnie. Przyszedł na świat jako czwarte dziecko Tekli i Ludwika Kościuszków. Dorastał w atmosferze ciepła i zrozumienia. Jego rodzice, a zwłaszcza ojciec- przywiązywali ogromną rolę do wykształcenia swoich dzieci.
(Scena z rodzicami, występują: matka, ojciec, służąca).
O: Jak myślisz Teko, gdzie najlepiej będzie wysłać chłopców na naukę? Muszą zdobyć gruntowne wykształcenie.To konieczne w dzisiejszych czasach.
M: Nie wiem, ty zdecyduj, masz większe rozeznanie.Zresztą- o ile cię znam, na pewno myślałeś już otym…
O: Tak, myślałem o kolegium prowadzonym przez księży Pijarów.
M: Mówisz o Lubieszowie?
O: Właśnie!
M: Sądzę, że to dobry wybór. Poznają podstawy łaciny, języka polskiego, matematyka i nauki przyrodnicze też stoją na wysokim poziomie. To dobra szkoła.
(wchodzi służąca i podaje herbatę).
O: Zauważyłaś, że Tadeusz zdradza wiele talentów? Wykazuje silną wolę, upór, jest bardzo pracowity.
M: O tak, zwłaszcza podczas twojej nieobecności, kiedy z bratem ćwiczą zawzięcie walki na drewniane szable…
O: Ależ Teko – przecież to chłopcy, muszą trochę pohałasować. A swoją drogą w przyszłości mogą im się przydać te umiejętności.
M: Ludwiku, tylko zbytnio im tego nie uświadamiaj…
O: Nie martw się, nie będę…
Narrator:
Do 14 roku życia Tadeusz Kościuszko kontynuował naukę u Pijarów. Jako 19 letni chłopak zostaje przyjęty do Szkoły Rycerskiej, zwanej również Korpusem Kadetów. Tam zdobywa gruntowną wiedzę z zakresu arytmetyki, geometrii, miernictwa, sztuki budowy fortyfikacji. Wiele czasu poświęca też na musztrę wojskową i ćwiczenia w polu.
(scena: wyjazd do Paryża: matka, Tadeusz.)
Tadeusz pakuje walizki, wchodzi matka.
M: Bardzo się cieszę, Tadeuszu, że zdecydowałeś się na ten wyjazd do Paryża. Ojciec, gdyby żył, byłby z ciebie dumny.
K: Ja też się cieszę. Szkoda tylko, że nie mogą mnie przyjąć od razu do Szkoły Wojskowej. Jako cudzoziemiec, będę uczęszczał do Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby.
M: Mówiłeś, że udało ci się znaleźć możliwość uczęszczania na publiczne wykłady francuskich inżynierów i znawców tej twojej sztuki…
T: …sztuki budowy fortyfikacji. To mnie właśnie najbardziej interesuje.
M: A mnie to twoje zamiłowanie trochę martwi, synku.
T: Dlaczego?
M: No masz, on pyta dlaczego…Boję się o ciebie!
T: Ależ mamo, o mnie? Niepotrzebnie, naprawdę…
Narrator:
W1776r. Kościuszko wyjeżdża do Stanów zjednoczonych, które stały wówczas u progu wojny z Anglią. Jako oficer i inżynier w służbie amerykańskich sił zbrojnych, odznaczył się w wojnie o niepodległość bitwach pod Saratogą i West Point oraz dosłużył się rangi generała brygady.
W wieku 43 lat ostatecznie rozpoczął służbę wojskową w Polsce. Stopniu generała majora zabrał się energicznie do pracy. Organizował oddziały, szkolił nowych żołnierzy.
(chór śpiewa: Marsz, marsz Polonia…)
Uczeń w przebraniu Kościuszki cytuje ODEZWĘ DO WOJSKA /Kraków 1794r./
„ Wzywany od Was – stawam na czele Waszym. Przyniosłem moje życie dla Was. Odwaga Wasza i Obywatelstwo są mi rękojmą pomyślności kochanej ojczyzny. Łączmy się najściślej, łączmy serca, ręce i sposoby wszystkich ziemi naszej mieszkańców. Biorę z Wami, kochani koledzy, za hasło: Śmierć albo zwycięstwo. Ufam Wam i temu narodowi, który zginąć raczej postanowił, aniżeli dłużej jęczeć w haniebnej niewoli. „
Narrator: Dywizja Kościuszki wzięła udział w wielu potyczkach i bitwach: Dubienka, Bug, Zieleńce.(wychodzą recytatorzy z flagami polskimi, recytują na podkładzie muzycznym:
Do broni, bracia, do broni!
Dzień sławy dla nas przychodzi.
Podnieś oręż w dzielnej dłoni,
Lepsza od ojców twych, młodzi!
Do broni! Stawiajcie się w roty,
Liczne krain wojowniki,
I pełni męskiej ochoty,
Zbrójcie się w kosy i piki!...
Śmiałość chwalebna młodzieńce!
Plamę z nas gnuśności zmaże:
Świadczą Dubienka, Zieleńce,
Co męstwo polskie dokaże…
/ Do broni…, anonim, fragment./.
(chór śpiewa: Polonez kościuszkowski, sł. M. Konopnicka).
Narrator:
Wojna w 1792r. zakończyła się przystąpieniem króla do Targowicy. Stanisław August, nie wierząc w możliwości zwycięstwa – podpisał kapitulację. Kościuszko nie chciał służyć targowickim zdrajcom. Polscy patrioci zaczęli myśleć o zorganizowaniu powstania. Doświadczenie, wielkie zasługi sława sprawiły, że właśnie Kościuszkę powołano na Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej i Narodowej. W dniu 24 marca 1794r., o godz. 10, T. Kościuszko złożył na rynku krakowskim przysięgę:
Uczeń w przebraniu Kościuszki:
„ Ja , Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż niewinna ręka Syna Jego.”
(chór śpiewa: Witaj majowa jutrzenko…)
Kościuszko wierzył, że zwycięstwo powstania zależy od powszechnego udziału całego społeczeństwa. Szeregach powstańczych stanęli masowo chłopi i mieszczanie, mający nadzieję na zmiany społeczne w przyszłej, wolnej Polsce.
Recytator:
W chwili rozgromu, w godzinę spodlenia,
Gdy zamierają w piersiach zemsty głosy,
Jawi się człowiek, który dzieje zmienia,
W inne koryto śle narodu losy.
Roje pszczół nowych wywodzi na wrzosy-
Zastęp z kmiecego wzięty pokolenia,
W wyprostowane, uzbrojone kosy,
do niezwykłego gotowy koszenia.
Słońce kwietnia spływa promieniami
Na tłum rozgrzanych, rycerskich żniwiarzy,
Co porzuciwszy rydel i kosicę
Poszli, gdzie rola strugą krwi się plami,
Gdzie, jak świt, przyszłość złocista się jarzy,
Gdzie, jak noc, przeszłość grzebią – Racławice.
/ „Racławice”- J. Kasprowicz/.
Narrator:
Bitwa pod Racławicami nie była wielką bitwą. Sam Kościuszko w swych raportach nazwał ją potyczką. Późniejsze bitwy powstania były bardzo krwawe i większe siły walczyły z nieprzyjacielem. Udział w powstaniu i wielkie poświęcenie postawiło Kościuszkę w szeregu najbardziej czczonych przez późniejsze pokolenia bohaterów narodowych.
Wódz powstania, ranny pod Maciejowicami – dostał się do niewoli. Więziono go w twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony, nie zaangażował się już w życie polityczne. Ostatnie lata swojego życia spędził w Solurze, w Szwajcarii. Zmarł 15 października 1817r. Zapisał się w historii naszej ojczyzny „ jako człowiek wielki przez rozum, cnoty i waleczne sprawy…”
Recytator:
Kiedyś, po latach – gdy ścichną te fale,
Które nas w wirów porwały odmęty,
Kiedy opadnie huragan krwi wzdęty
I łzy obeschną, i zamilkną już żale-
Ze czcią ujmiecie pogięte pałasze
I zawiesicie na ścianach wysoko,
I łza serdeczna zabłyśnie wam w oku,
Gdy wam powiadać będą dzieje nasze…
I będzie pełen znów każdy zakątek
Polskich relikwij i polskich pamiątek.
Znowu ogniem zapłoną wam lice
W te narodowe żałosne rocznice-
I w niebo pieśni popłynie orędzie-
Kiedyś – po latach, gdy nas tu nie będzie!...
/ „Kiedyś „, J. Mączka/
(Na zakończenie chór śpiewa: „ Tu wszędzie jest moja ojczyzna…”)
Opracowała: Katarzyna Dyrcz
ZSS Sułkowice-Bolęcina
|
