Rola i wartość dialogu międzyreligijnego w misji ewangelizacyjnej Kościoła w świetle nauczania Jana Pawła II
Cała działalność Kościoła skoncentrowana jest na zbawczym 97, 5) planie Bożym, pełnym miłości, ukazanym przez Jezusa Chrystusa i przyjętym przez wiarę. W swej wielkiej miłości Bóg zwraca się do człowieka prowadząc z nim dialog. Czytamy o tym w Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym: „Osobliwą rację godności ludzkiej stanowi powołanie człowieka do uczestnictwa w życiu Boga. Człowiek już od swego początku zapraszany jest do rozmowy z Bogiem: istnieje, bowiem tylko, dlatego, że Bóg stworzył go z miłości i wciąż z miłości zachowuje, a żyje w pełni wedle prawdy, gdy dobrowolnie uznaje ową miłość i powierza się swemu Stwórcy” . Dialog ten w sposób szczególny i doskonały osiągnął swój szczyt w Chrystusie, Dokonawcy zbawienia, które zawsze jest „samoudzielaniem się Boga. Jest to miłość, która nie tylko stwarza dobro, ale doprowadza do uczestnictwa we własnym życiu Boga: Ojca, Syna i Ducha Świętego.” .
Zbawienie udzielone ludzkości przez Chrystusa, jedynego Pośrednika do Boga ma wymiar uniwersalny. Dlatego Kościół ustanowiony przez Niego jako znak i narzędzie Królestwa Bożego, sakrament jedności całego rodzaju ludzkiego, ma obowiązek nie tylko głoszenia Chrystusa, ale także „odkrywania i dowartościowania wszelkiego rodzaju darów, wszelkich bogactw duchowych, jakich Bóg udzielił każdemu narodowi” . Uznając więc powszechność zbawienia w Chrystusie - według opinii Jan Pawła II – należy także uznać powszechne działanie Ducha Świętego, który w sobie wiadomy sposób może doprowadzić człowieka do uczestnictwa w wewnętrznym życiu Boga . Kościół jako zalążek Królestwa Bożego na ziemi rozszerza „ewangeliczne wartości” tego Królestwa i w ten sposób pomaga ludziom w przyjmowaniu Bożego zamiaru . Według Ojca Świętego istotą tego Królestwa jest „komunia wszystkich ludzi pomiędzy sobą i z Bogiem” . Dlatego działalność misyjna Kościoła musi być prowadzona z myślą o człowieku, o całej ludzkości i z tego powodu z myślą o Bogu. Zdaniem papieża każdy „człowiek, pobudzany przez Ducha Świętego nie będzie mógł być całkowicie obojętny na problem religijny i będzie zawsze pragnął poznać, przynajmniej niejasno, jaki jest sens jego życia, jego pracy i jego śmierci” .
Antropologia, którą uprawia Ojciec Święty opiera się na przekonaniu, że człowiek jest istotą psychofizyczną, psychosomatyczną, powołaną do życia przez Boga. W ten sposób, jak wskazuje M. Rusecki, człowiek jest istotą bytowo i egzystencjalnie otwartą na transcendencję, a widząc niedoskonałość swego istnienia, poszukuje Bytu warunkującego w sposób pierwotny wszelkie istnienie . Pragnąc spełnienia swego jestestwa dąży człowiek do prawdy, piękna, miłości, zauważając, że wartości te utożsamiają się z Bytem Absolutnym, czyli Bogiem, który jest Prawdą, Życiem i Miłością . Dlatego można by powiedzieć, że człowiek jest osobą otwartą ku Bogu, otwartą także na życie społeczne, we wnętrzu której wpisane jest poszukiwanie Boga, komunikowanie się z Nim. Konieczne jest w tym miejscu przypomnienie, że w narodach żyjących w różnych kulturach i tradycjach religijnych obecne są owe „ziarna Słowa” , których obecność domaga się przez Kościół zauważenia, odkrycia i docenienia.
Człowiek w każdej religii pragnie odnaleźć pełen wymiar swojego człowieczeństwa, pełny sens swego istnienia. „ziarna prawdy” istniejące i działające w różnych tradycjach religijnych są dowodem działania Ducha Świętego w sercu każdego człowieka . To Duch Święty, jak wskazuje Jan Paweł II „znajduje się u samego źródła egzystencjalnych i religijnych pytań człowieka, które rodzą się nie tylko z przygodnych sytuacji, ale z samej struktury jego bytu” . W ten sposób Duch Święty prowadzi Kościół na spotkanie z różnymi religiami i obrzędami i czyni możliwym interreligijny dialog. Jest to problem dziś naglący, gdyż z jednej strony migracje ludności, otwarcie się wielu granic, a tym samym przenikanie kultur i religii stwarzają szansę ubogacenia i odkrywania swojej tożsamości, z drugiej zaś rodzące się konflikty, np. w Afganistanie i Iraku, rodzą ogromną potrzebę pokojowego współistnienia i dialogu . W niniejszym opracowaniu ukazana będzie wartość i potrzeba dialogu interreligijnego w działalności ewangelizacyjnej Kościoła w nauczaniu Jana Pawła II.
Ojciec Święty rozważając Boży plan zbawienia ukazuje, że w Jezusie Bóg pociąga ku sobie wszystkich ludzi i staje się obecnym wśród pojedynczych osób i całych społeczności „poprzez ich bogactwa duchowe, których głównym i zasadniczym wyrazem są religie” . Są one, według opinii papieża pozytywnym wyzwaniem dla Kościoła, gdyż pozwalają na odkrywanie znaków obecności Chrystusa i działanie Ducha w świecie .
Dialog międzyreligijny, jak naucza Jan Paweł II, ściśle wiąże się z misją ewangelizacyjną Kościoła i stanowi szczególny jej wyraz . Dokument Papieskiej Rady do Spraw Dialogu Międzyreligijnego „Dialog i Przepowiadanie” stwierdza, że dialog może być trojako rozumiany i stanowi po pierwsze: na poziomie ludzkim wzajemną komunikację z intencją wspólnego celu, a na poziomie głębszym z myślą o relacjach międzyludzkich; po drugie termin ten można rozumieć jako postawę szacunku i przyjaźni, którą powinien kierować się Kościół w swojej działalności; po trzecie, odnosząc go do stosunków Kościoła z osobami i wspólnotami innych religii, dialog oznacza chęć wzajemnego poznania się i ubogacenia . Właśnie w tym trzecim kontekście papież rozważa dialog międzyreligijny i ukazuje go jako metodę i środek wzajemnego poznania i ubogacenia, osadzając go głęboko w misji uniwersalnej Kościoła . Ojciec Święty z naciskiem przypomina jednak, że prowadzenie dialogu nie zwalnia z ewangelizacji, ponieważ zbawienie pochodzi tylko od Chrystusa .
Jan Paweł II w swoim nauczaniu nieustannie podkreśla fundamentalną prawdę o jedności rodzaju ludzkiego, którą on tworzy z racji swego pochodzenia i przeznaczenia oraz rolę Kościoła jako rzeczywistego znaku tej jedności . Podobnie prawdę te ujął Sobór Watykański II mówiąc, że wszyscy ludzie „... jeden mają (...) cel ostateczny, Boga, którego Opatrzność oraz świadectwo dobroci i zbawienne zamysły rozciągają się na wszystkich, dopóki wybrani nie zostają zjednoczeni w Mieście Świętym, które oświeci chwała Boga, gdzie narody chodzić będą w Jego światłości” .
Dzięki działaniu Ducha Świętego każdy człowiek indywidualnie i wszyscy ludzie stali się przez misterium Chrystusa dziećmi Boga, uczestnikami Boskiej natury i dziedzicami życia wiecznego. Owo dziecięctwo Boże jest darem Ducha Świętego dla ludzi różnych religii, który wskazuje im drogę do Boga. Należałoby w tym miejscu przytoczyć fragment „Redemptoris missio” mówiący o powszechności zbawienia: „Powszechność zbawienia nie oznacza, że otrzymują je tylko ci, którzy w wyraźny sposób wierzą w Chrystusa i weszli do Kościoła (...) Oczywiste jest jednak, że dziś, tak jak i w przeszłości, wielu ludzi nie ma możliwości poznania czy przyjęcia ewangelicznego Objawienia i wejścia do Kościoła. Żyją oni w warunkach społeczno – kulturowych, które na to nie pozwalają, a często zostali wychowani w innych tradycjach religijnych. Dla nich Chrystusowe zbawienie dostępne jest mocą łaski, która, choć ma tajemnicy związek z Kościołem, nie wprowadza ich do niego formalnie, ale oświeca ich w sposób odpowiedni do ich sytuacji wewnętrznej i środowiskowej. Łaska ta pochodzi od Chrystusa i jest owocem Jego ofiary i zostaje udzielona prze Ducha Świętego: pozwala ona, by każdy przy swej dobrowolnej współpracy osiągnął zbawienie” . To Parakletos daje człowiekowi łaskę dojścia w sposób Bogu tylko wiadomy do komunii z Chrystusem . Duch Święty pracuje więc w sercach ludzi innych religii dla ich zbawienia.
Z misterium jedności całego rodzaju ludzkiego wynika, że wszyscy ludzie, którzy są zbawieni, uczestniczą, choć w różny sposób w tej samej tajemnicy zbawczej Chrystusa przez działanie Jego Ducha. Papież jednak podkreśla, iż pierwszym, który korzysta z łaski zbawienia jest Kościół, ponieważ Chrystus ustanowił go współpracownikiem w dziele zbawienia . Mając pozytywną wizję religii niechrześcijańskich Ojciec Święty podkreśla jednak unikalność chrześcijaństwa, które posiada tajemnicę zbawczą Chrystusa, jedynego Odkupiciela. Chrystus w ekonomii zbawczej zawsze złączony jest z Kościołem i zawsze zbawia przez Kościół . Pozytywnie ujmując tezę św. Cypriana extra Ecclesiam nulla salus, należy stwierdzić, że Kościół pośredniczy w zbawieniu wszystkich, nawet tych, którzy o nim nie słyszeli, ponieważ zbawienie wysłużone przez Chrystusa jest otwarte dla wszystkich przez posługę Kościoła .
Prowadząc działalność misyjną Kościół napotyka na swej drodze ludzi należących do innych religii i tym samym odkrywa owe „promienie prawdy” obecne i działające w różnych tradycjach. Są one, jak mówi Ojciec Święty, odblaskiem jedynego Słowa Bożego i owocem Ducha Prawdy przekraczającego w swym działaniu widzialny obręb Mistycznego Ciała Chrystusa . Jest to sposobnością do prowadzenia dialogu międzyreligijnego, który „wypływa z głębokiego szacunku dla tego wszystkiego, co w każdym człowieku zdziałał ten Duch, >” . Potwierdza to T. Federici gdy mówi: „Tam gdzie spotykają się różne religie w sposób szczególny wymagany jest wyjątkowy szacunek dla człowieka, który szuka sensu swojego istnienia. Tam też potrzebne jest szerokie otwarcie, wyczulenie na obecność Ducha Świętego, po to, by mogło zaistnieć interreligijne spotkanie.” . Ojciec Święty po spotkaniu się z wyznawcami tradycyjnych religii w Afryce, wyraził wdzięczność Duchowi Świętemu, „który we właściwym czasie, w stosowny sposób pozwala wydobyć z odwiecznego skarbca Bożej Mądrości i Miłości >.” . Duch Święty jest Panem czasu i dysponentem wszelkich darów Bożych i tylko on zna sposoby zdobywania tych skarbów i ukazywania ich. Kościół prowadzony przez Ducha Prawdy rozpoznaje te „ziarna Słowa”, „promienie prawdy”, które oświecają każdego człowieka .
Dialog międzyreligijny jest „jedną z dróg Królestwa”, poprzez którą dochodzi do głębokiego spotkania, wymiany darów, gdzie ludzie zakorzenieni w swoich tradycjach religijnych, mogą dzielić się swoim doświadczeniem wiary i poszukiwania Boga. W ten sposób dokonuje się wzajemne ubogacenie i współpraca dla rozwoju tego, co w człowieku największe, dla rozwoju najwyższych wartości i duchowego wymiaru człowieka.
Dla Ojca Świętego dialog interreligijny jest doskonałą okazją dla Kościoła do odkrywania i rozpoznawania obecności Chrystusa i działania Ducha Świętego, jak też do pogłębiania własnej tożsamości i dawania świadectwa integralności Objawienia, którego jest stróżem dla dobra wszystkich . Dialog z religiami prowadzi w naturalny sposób do dawania świadectwa o swojej wierze. Inne religie chociaż są naznaczone niedostatkami i błędami, stanowią jednak dowód na obecność Ducha Świętego, „który wypełnia ziemię, ogarnia wszystko, ma znajomość mowy, nakłania do szerokiego otwarcia oczu, aby rozważać Jego działanie obecne w każdym czasie i w każdym miejscu” . Duch Święty sprawia, że ludzie z różnych religii spotykając się mogą przechodzić ponad wielorakimi różnicami, nieraz głębokimi, aby ukazywać bogactwo swej wiary, tradycji, obyczajów. Dla Ojca Świętego ważne jest, aby „rozmówca był konsekwentny wobec własnych tradycji i przekonań religijnych oraz otwarty na zrozumienie innych, bez obłudy i zamykanie się w sobie, ale z poczuciem prawdy, pokory, uczciwości, świadomy, że dialog może wzbogacić każdego” .
Dialog międzyreligijny nie chce osiągnąć tylko wzajemnego zrozumienia lub przynieść owoce w postaci nawiązania przyjacielskich stosunków, ale ma za zadanie „wejść głębiej”, do poziomu ducha ludzkiego, gdzie może dokonać się prawdziwa wymiana i dzielenie oparte na wspólnym świadectwie oraz pogłębienie wzajemnych więzi opartych na prawdzie i miłości. W tej wzajemnej wymianie – z naciskiem podkreśla Jan Paweł II - nie może być „żadnej rezygnacji ani irenizmu, lecz wzajemne świadectwo dla wspólnego postępu na drodze poszukiwań i doświadczeń religijnych, a jednocześnie dla pokonania uprzedzeń, nietolerancji i nieporozumień” . Elementami warunkującymi dialog są więc: wychowanie kulturowe, poczucie własnej tożsamości religijnej i poznanie siebie nawzajem .
We wszystkich autentycznych doświadczeniach religijnych najbardziej charakterystycznym zjawiskiem jest modlitwa. Modlitwa to skierowanie myśli, pragnień, mowy ku Bogu. Jest ona przyjaznym obcowaniem z Bogiem. Modlitwa sprawia, że człowiek przestaje być egoistą, także w sensie religijnym i jest zawsze nacechowana dziecięcą ufnością i zawierzeniem. Modlitwa to otwarcie sersa i sumienia na Bożą moc, na dzieło odkupienia . Ze względu na działanie ludzkiego ducha, poprzedzone działaniem w nim Bożej łaski po to, by mógł się z nim spotkać, Ojciec Święty mówi, że „każdą autentyczną modlitwę wzbudza Duch Święty, tajemniczo obecny w sercu każdego człowieka” . Jan Paweł II podkreśla, że niechrześcijanin doświadczający autentycznej modlitwy uczestniczy w tajemnicy Trójedynego Boga. 21 II 1981r. w orędziu do wszystkich ludów Azji, Ojciec Święty powiedział: „Nawet jeśli dla niektórych jest On (Absolut) Wielkim Nieznanym, w rzeczywistości pozostaje tym samym, żywym Bogiem. Ufamy, że gdziekolwiek duch ludzki otworzy się w modlitwie przed Nieznanym Bogiem, słychać echo tego samego Ducha, który znając ograniczenia i słabości osoby ludzkiej, samo modli się w nas i za nas” . W ten sposób człowiek może odpowiedzieć na Boże wezwanie, gdyż Duch Święty udziela mu światła i sił, by mógł on zrealizować swe powołanie. Dzięki Duchowi Świętemu człowiek może kontemplować i przyjąć tajemnicę Bożego planu . Jan Paweł II stwierdza, że kontakt z przedstawicielami tradycji niechrześcijańskich, zwłaszcza Azji, potwierdza fakt, że przyszłość misji w dużej mierze zależy od kontemplacji . Modlitwa jest formą odpowiedzi daną przez człowieka Bogu na Jego wezwanie. Poprzez modlitwę człowiek w nowy sposób może wyrażać samego siebie, a otwierając się na tajemnicze drogi Ducha Świętego, otwiera się w konsekwencji na tajemnicę paschalną Chrystusa. Chrystus mocą Ducha ożywia i oczyszcza wszystkie szlachetne pragnienia, poprzez które ludzie zmierzają do uczynienia swego życia bardziej ludzkim .
Modlitwa więc zajmuje szczególnie ważną rolę w dialogu międzyreligijnym, gdyż w niej ludzie o różnych przekonaniach religijnych doświadczają jedności, każdy według swej tożsamości i poszukują prawdy, która wyzwala (por. J 8,32). Trzeba tu jednak dać pewne sprostowanie: nie można modlitwy różnych religii sprowadzać do wspólnego mianownika. Pełnię dóbr duchowych posiada Kościół, wewnątrz którego działa Chrystus, jedyny zbawiciel świata i Jego Duch. Chociaż Duch Święty jest obecny poza widzialnymi granicami Kościoła, to Jego działanie w sposób szczególny i pełny objawia się w członkach Mistycznego Ciała Chrystusa. Na potwierdzenie tego należałoby przytoczyć słowa Ojca Świętego: „ Powszechnego działania Ducha nie należy oddzielać od Jego specyficznego działania w Ciele Chrystusa, którym jest Kościół. Zawsze bowiem jest to ten sam Duch, który działa zarówno wtedy, gdy daje życie Kościołowi i pobudza go do głoszenia Chrystusa, jak i wówczas, gdy rozsiewa i rozwija swe dary we wszystkich ludziach i narodach, prowadząc Kościół do odkrywania ich, rozwijania i przyjmowania poprzez dialog. Jakakolwiek obecność Ducha należy przyjmować z szacunkiem i wdzięcznością, ale jej rozpoznawanie należy do Kościoła, któremu Chrystus dał Swojego Ducha, by go prowadził do całej prawdy.” . Szacunek dla człowieka innej religii jest ostatecznie szacunkiem dla Ducha Świętego.
Doniosą rolę w procesie dialogu międzyreligijnego miało spotkanie Ojca Świętego z wyznawcami różnych religii w Asyżu 27 X 1986r. Było to niejako praktyczne wcielenie dążeń do dialogu interreligijnego, spotkanie, które miało ubogacić i dawać świadectwo swojej wiary. Jednym z kluczowych pojęć, które pomogło papieżowi odnaleźć wspólny punkt odniesienia w różnych religiach, była koncepcja pokoju, będącego zawsze darem Boga . Najpewniejszą drogą do pokoju jest modlitwa, która jeśli jest prawdziwa i szczera, zawsze prowadzi do urzeczywistnienia Bożych planów wśród ludzi . Jest ona ponadto droga do osiągnięcia jedności w ogóle. W tych, którzy podejmują modlitwę, Duch Święty dokonuje dzieła pojednania z samym sobą, z innymi, a przede wszystkim z Bogiem. W tym przedziwnym spotkaniu z różnymi religiami zobaczyć można owo gromadzenie ludzi o różnym pochodzeniu ze wszystkich narodów w jednej wierze poprzez otwarcie ich serca na zrozumienie orędzia zbawienia . Podobnie jak w dniu Pięćdziesiątnicy, tak i dzisiaj, cel powszechnej komunii może być urzeczywistniony dzięki działaniu Parakleta.
Dialog międzyreligijny w konsekwencji zmierza do oczyszczenia i nawrócenia wewnętrznego, które – gdy dokonuje się w posłuszeństwie Duchowi Świętemu – może przynieść duchowe owoce. Podczas procesu nawrócenia „może zrodzić się decyzja porzucenia dotychczasowej sytuacji duchowej czy religijnej i skierowanie się ku innej” . To Duch Święty otwiera drzwi ludzkich serc i sprawia, że ludzie mogą odpowiedzieć pozytywnie na Boże wezwanie . Dzięki szczeremu zaangażowaniu się w międzyreligijny dialog następuje, z jednej strony przyjęcie różnic, z drugiej natomiast szacunek dla wolnej decyzji człowieka, którą podejmie zgodnie z nakazem sumienia .
Duch Święty obecny w sercach ludzi, w religiach „podejmuje zadanie przygotowania do Ewangelii” . Pozwala On Kościołowi ukazywać Chrystusa świadectwem życia i głosić Jego Imię tym, którzy Go nie znają. Z drugiej zaś strony daje to możliwość wsłuchiwania się w głos Ducha Świętego przemawiającego w tajemniczy sposób przez inne tradycje religijne, przypominając o konieczności życia wiarą i miłością na co dzień . Jan Paweł II zachęca, aby wszyscy wierni i całe wspólnoty chrześcijańskie zaangażowały się w dialog międzyreligijny, chociaż każdy nie w tym samym stopniu i formie . Szczególne słowo kieruje on do ludzi świeckich, „którzy przez osobisty przykład i własna działalność mogą wpłynąć dodatnio na polepszenie stosunków pomiędzy wyznawcami różnych religii, a niektórzy z nich będą mogli również dąć wkład w dziedzinę badań naukowych” .
Dialog międzyreligijny nie może być pojmowany jako zjawisko obok misji lub zamiast niej, lecz jako część integralna i sposób realizacji jednej działalności misyjnej Kościoła . Jan Paweł II wyraźnie podkreśla, że „dialog ten nie przeciwstawia się misji >, ale przeciwnie jest z nią związany w szczególny sposób i stanowi jej wyraz” . Podobnie jak Bóg ofiarowuje ludziom zbawienie, podejmując z nimi nieustanny dialog, tak również Kościół powinien kontynuować swoja misję w duchu dialogu, poddając się działaniu Ducha Świętego, który jest głównym sprawcą misji . Papież stwierdza także, iż „dialog musi być prowadzony i realizowany w przekonani, że Kościół jest zwyczajną droga zbawienia i tylko on posiada pełnię zbawczych środków” . Na pytanie czy misje nie można by zastąpić dialogiem międzyreligijnym i na pojawiające się tezy, które czynią znak równości pomiędzy wszystkimi religiami, Jan Paweł II odpowiada stanowczo: „Chrystus jest jedynym Pośrednikiem między Bogiem a ludźmi, On jest ostatecznym samoobjawieniem się Boga i tylko dzięki Niemu, za Jego pośrednictwem ludzie mogą wejść w komunię z Bogiem, co dokonuje się pod działaniem Ducha Świętego” . Postawa szacunku dla innych religii wynikająca z obecności w nich „ziaren Słowa”, w żaden sposób nie może sprzeciwiać się głoszeniu Ewangelii. Postawa ta przygotowuje Kościół do ogłoszenia Chrystusa, który jest Drogą, Prawdą i Życiem ( J 14, 6). Ojciec Święty wielokrotnie przypomina o pierwszym i podstawowym obowiązku Kościoła, którym jest głoszenie Dobrej Nowiny o Jezusie: „przepowiadanie jest pierwszym zadaniem misji” . Kościół nie może w żaden sposób uchylać się od wyraźnego nakazu Zbawiciela. Dlatego wszystkie formy działalności misyjnej, także dialog interreligijny „zdążają ku temu przepowiadaniu”, które objawia Chrystusa i otwiera człowiekowi drogę do zbawienia. Głoszenie i dawanie świadectwa przez Kościół, z naciskiem podkreśla papież, musi dokonywać się zawsze z poszanowaniem godności osoby ludzkiej, sumienia, gdyż „wiara jest propozycją pozostawioną wolnemu wyborowi człowieka” . Jednak – naucza dalej Jan Paweł II - należy ją stawiać, ponieważ ludzie mają prawo poznać Chrystusa, w którym mogą oni odnaleźć to, co niejako po omacku szukają na temat Boga .
Chociaż Ojciec Święty z szacunkiem i wielkim respektem odnosi się do wyznawców innych religii, doceniając wszystko to, co jest prawdziwe i święte w ich tradycjach, a nawet nazywając ich braćmi, wyraźnie jednak naucza: „Fakt, że wyznawcy innych religii mogą otrzymać łaskę Bożą i zostać zbawieni przez Chrystusa niezależnie od środków zwyczajnych, jakie On ustanowił, nie przekreśla bynajmniej wyzwania do wiary i chrztu, których Bóg pragnie dla wszystkich ludów”. Jan Paweł II przypomina także w tym miejscu o zwyczajnym pośrednictwie zbawczym Kościoła – powszechnego sakramentu zbawienia. Zbawienie to ostatecznie jest darem Ducha, który działając pośród wszystkich ludzi otwiera ich na prawdę Ewangelii, by mogli w sposób wolny przyjąć nowe życie w Chrystusie. Duch Święty, jak twierdzi S. Karotempler, dokonuje zawsze dzieł, które odnoszą się do Jezusa Chrystusa – Jedynego Zbawiciela. To Duch Święty głosi Go niejako ludzkości różnymi drogami, bądź zwyczajnymi przez wiarę i sakramenty, bądź tajemniczymi znanymi tylko samemu Bogu . Paraklet ma jedyną misję – ukazać światu Jezusa Chrystusa i urzeczywistnić zbawczy plan Boga.
Ojciec Święty nakreślając obraz współczesnego świata i działalności misyjnej, ukazał także wiele trudności natury ludzkiej, które mogą utrudniać wszelką inicjatywę związaną z prowadzeniem i rozwojem dialogu międzyreligijnego. Niektóre z nich to: niewystarczające zakorzenienie we własnej wierze, fałszywe interpretacje pojęć takich jak: misja, zbawienie, religia, nawrócenie, chrzest, dialog, brak tolerancji, podejrzliwość, brak otwarcia na dialog, obojętność religijna, powstawanie religii o prądach fundamentalistycznych, mnożenie się sekt, itp. . Papież widzi w tych trudnościach przejaw słabości natury ludzkiej, która uwikłana w grzech, doświadcza napięcia w sferze wyborów moralnych. Zarówno chrześcijanie, jak i niechrześcijanie doświadczają „... Walki, jaka toczy się w człowieku...Pomiędzy otwarciem wobec działania Ducha Świętego, a oporem i sprzeciwem względem Niego”·. Kościół więc, a także cała ludzkość powinni nieustannie, choćby w nieuświadomionych pragnieniach, wołać „do Ducha i o Ducha” .
Dlatego Kościół podejmując międzyreligijny dialog w sposób szczególny powołany jest dzisiaj do tej samej uległości Duchowi Świętemu, jaka towarzyszyła Kościołowi Pierwotnemu, do prawdziwej odnowy życia chrześcijańskiego, aby był on coraz bardziej rzeczywistym znakiem obecności Boga w świecie. Działalność misyjna nie opiera się tylko na ludzkich zdolnościach, ale przede wszystkim na mocy Ducha Świętego, który działa w każdym czasie i w każdym miejscu prowadząc Kościół do Eschatonu. Papież widząc wszystkie te trudności zachęca chrześcijan, a zwłaszcza misjonarzy „... Aby na trudnej i często niezrozumiałej drodze dialogu dawali szczere świadectwo Chrystusowi ·i bezinteresownej służby człowiekowi”. Jan Paweł II zachęca ich także „do trwania z wiara i miłością ·tam, gdzie ich wysiłki nie spotykają się z należytym przyjęciem i odpowiedzią.” Jedynie Duch Święty może przemienić ich w odważnych świadków Chrystusa i udzielić łaski wytrwania, prowadząc po trudnych i nowych drogach misji. Duch Święty w procesie dialogu międzyreligijnego pozwala misjonarzom, Kościołowi wnikać w treść objawienia, przez co prowadzi ich do stałej odnowy i bardziej gorliwego zaangażowania w działalność misyjną.
BIBLIOGRAFIA
I. Nauczanie Jana Pawła II i dokumenty Kościoła
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptoris missio”, Watykan 1990.
- Encyklika „Dominum et Vivificantem”, Watykan 1986.
- Wierzę w Ducha Świętego, III tom katechez środowych wygłoszonych w dniach 26 IV 89 – 3 VIII 91, Watykan 1991.
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptor hominis”, Watykan 1979.
- Adhortacja apostolska „Catechesi tradendae”, Watykan 1979.
- List apostolski „Tertio millenio adveniente”, Watykan 1994.
- Adhortacja apostolska „Ecclesia in Africa”, Watykan 1995.
- Orędzie do wszystkich ludów Azji (21 II 1981), LOR 2(1981) nr 6, s. 16.
- Duch Boży, a „ziarna prawdy” obecne w religiach niechrześcijańskich Audiencja Generalna 9 30 IX 1998, LOR ·· 20 (1999) nr 1, s. 44-45.
- Duch a „znaki czasu”, Audiencja Generalna 23 IX 1998, LOR 20 (1999) nr1, s. 46-47.
- Duch a „ziarna prawdy” w myśli ludzkiej, Audiencja Generalna 16 IX 1998, LOR 20 (1999) nr 1, s. 45-46.
- To, co powinno stać się kontynuacją spotkania w Asyżu. 22 XII 1986. Przemówienie do Kurii Rzymskiej, LOR 7 (1986) nr 11-12, s. 32.
Dialog i przepowiadanie. Dokument Papieskiej Rady do spraw dialogu
międzyreligijnego, Nurt SVD 27 (1993) s. 3, s. 75-106.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Paweł VI, Evangelii nuntiandi, w: Encykliki, Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł II, Warszawa 1981, s. 359-435.
Pełna jest ziemia Twego Ducha, Panie, Oficjalny dokument Komisji Teologiczno-Historycznej Wielkiego Jubileuszu Roku 2000, Katowice 1997.
Sobór Watykański II, Deklaracja Kościoła o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich „Nostra aetate”, w: Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, Poznań 1986, s. 334-338.
Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”, w: Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, s. 89-170.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, w: Konstytucje. Dekrety. Deklaracje, s. 537-620.
II. Literatura
Degrijse O., Od „Ad gentes” przez „Evangelli nuntiandi” do „Redemptoris missio”. Czy inna definicja misji?, -405.Kolekcja Com 1993, t. nr 8, s. 108-132.
Federici T., Lo Spirito Santo protagonista della missione (RMs 21-30), w: Cristo Chiesa Missione. Commento alla „Redemptoris Missio”, Studia Urbaniana 38, Roma 1992, s. 107-151.
Fitzgerald M. L., Dialog międzyreligijny dzisiaj, 993) ŚN (1993) nr 84, 7.s. 20-37.
Karotempler S., Misja – przepowiadanie i dialog, ŚN (1993) nr 84, s. 5-19.
Kluj W., Teologiczne podstawy dialogu międzyreligijnego CTh 68 (1998) nr 2, s. 75- -107.
Kmiecik A., Teologia misji po Soborze Watykańskim II, ŚN (1990) nr 63, s. 4-10.
Kmiecik A., Posyłam was. Misja Chrystusa Odkupiciela powierzona Kościołowi, Warszawa 1995.
Müller K., Teologia misji. Wprowadzenie, Warszawa 1989.
Rusecki M., Istota i geneza religii, Warszawa 1989.
Sakowicz E., Duch Święty jest obecny i działa w każdym czasie i miejscu. Czytając Redemptoris missio Jana Pawła II, CTh 65 (1995) nr 4, s. 152-155.
Sakowicz E., Duch Święty tajemniczo obecny w religiach i kulturach niechrześcijańskich, w: Duch, który jednoczy. Zarys pneumatologii, red. M. Marczewski, 405.Lublin 1998, s. 253-258.
Sakowicz E., Nie ma misji bez misjonarzy. Komentarz do encykliki „Redemptoris missio” Jana Pawła II, CTh 67 (1997) nr 3, s. 174-178.
Sakowicz E., Pneumatologiczne podstawy dialogu Kościoła z religiami pozachrześcijańskimi w nauczaniu Jana Pawła II, w: Animator 3 (1994), s. 132-157.
Zago M., Dialog między religiami a doświadczenie Boga, ŚN (1993) nr 84, s. 33-40.
Zago M., Dialog międzyreligijny, w: Kościół misyjny. Podstawowe studium misjologii, red. S. Karotempler, Warszawa 1997, s. 115-124.
Opracował: Andrzej Bulicz |
