Rysowanie, malowanie wykonywane przez dzieci w wieku przedszkolnym, są to czynności, które można zaliczyć do zabaw dziecięcych, ponieważ podobnie jak inne zabawy – podejmowane są one dla przyjemności.
Wiele rysunków dzieci posiada odrębny, uproszczony styl, oryginalną kompozycję i kolorystykę. Niektórzy psychologowie podkreślają, że rysowanie jest dla dziecka raczej środkiem ekspresji niż " sposobem tworzenia piękna". Podczas rysowania, malowania w przedszkolu można realizować cele wychowania estetycznego, kształtować poczucie estetyczne i wrażliwość na piękno.
W celu dokonania wnikliwej oceny rysunków dziecka należy wziąć pod uwagę oprócz kryteriów artystycznych także czynniki psychologiczne: wiek dziecka i jego poziom rozwoju psychicznego, gdyż czynniki te oddziaływują na możliwości dzieci w zakresie doboru tematyki i sposobów jej przedstawienia na rysunkach.
W rysunku dziecka można wyodrębnić następujące stadia:
- stadium bazgrot:
- stadium uproszczonego i prymitywnego schematu
- stadium wzbogaconego i udoskonalonego schematu
Stadium bazgrot - trwa od 2 do 4 r. ż.
Charakteryzuje ją : nieświadome działanie dziecka ( dziecko wykonuje ruchy kredką, nie obrazując żadnych konkretnych fragmentów i form otaczającego świata ); nabieranie doświadczeń kinestetycznych; zjawianie się koordynacji wzrokowo ruchowej; wypowiadanie się plamą barwną, kreską, a także formowanie przestrzenne dające dziecku dużą przyjemność.
Elementy figuralne mają określony kontur. Cechuje je forma abstrakcyjna, mimo, że dziecko nadaje im często nazwy określonych rzeczy i istot np. zygzak – śmieci, zygzak spiralny – woda, kwiatek, błoto. Końcową postać bazgot stanowią zygzaki, supełki, zamazywanki.
Stadium uproszczonego i prymitywnego schematu- trwa do końca 6 r. ż
Cechy charakterystyczne dla danego stadium to: odkrycie zależności między przedmiotem a rysunkiem; zmiana znaczeń form symbolicznych zarysowywanie płaszczyzn w sposób nie uporządkowany; zjawienie się postaci ludzkiej; rysunki konturowe i płaszczyznowe pozbawione proporcji, złożone z kół i linii oraz plam.
Dziecko rysuje to, co wie o przedmiocie, tworząc jakby wewnętrzny jego model.
Stadium wzbogaconego i udoskonalonego schematu—trwa do 7 r. ż.
Cechami charakterystycznymi w danym stadium są: formowanie się pojęć w zależności od rozwoju osobowości dziecka duże emocjonalne nastawienie do twórczości zjawienie się szczegółów w sztywnych schematach.Prawidłowe odtwarzanie proporcji w większości dzieci nadal sprawia duże trudności.
" RYSUNEK POSTACI LUDZKIEJ"
W rysunku dziecka przedszkolnego, postać ludzka pojawia się między czwartym,a piątym rokiem życia.
Pierwszy rysunek człowieka na ogół zbudowany jest z nieudolnie zamkniętego okręgu oraz czterech linii krzywych obrazujących kończyny górne i dolne.
W początkowym etapie zamknięty okrąg, czyli głowa nie posiada oczu, nosa, ust czy włosów. Pojawiają się one dopiero po pewnym czasie, tworząc pełną formę tak zwanego " głowonoga".
Przejściowa formą wypowiedzi plastycznej dziecka jest " głowotułów".
Ta forma postaci ludzkiej zawiera elementy, które pozwalają już na identyfikację.
Tak więc centralny element – głowa zawiera uproszczone elementy włosów, oczu, nosa i ust. włosy przedstawione są za pomocą skręconej spirali albo za pomocą wystających kresek skierowanych ku górze. Zjawiają się także małe kreski rozmieszczone po obu stronach linii nosa, nie stanowiące na ogół układu symetrycznego, lecz będące symetrią pozorną. Nos w tym czasie przedstawiony jest za pomocą linii ( kreski) skierowanej w dół. Niektóre prace mają wyraźnie zaznaczoną linię ust jako kreskę w stosunku do nosa. Głowa w okresie glowotułowia zawiera wszystkie elementy, czego nie można powiedzieć o pozostałych częściach ciała. Fakty te świadczą o tym, że dziecko zdołało zgromadzić najwięcej spostrzeżeń dotyczących głowy. Z głową łączą się bezpośrednio tułów, utworzony początkowo przez odrastające kończyny dolne, a następnie przez połączenie kończyn linią poziomą, co stwarza zarys ubrania czyli tułowia.
Z czasem tułów zostaje wzbogacony o nowe rekwizyty. Są to najczęściej duże guziki, a czasem rozcięcie płaszcza lub naszyte kieszenie. Kończyny dolne stanowią przedłużenie boków ubrania, nierzadko kończą się one stopami na boki w postaci krótkich prostych kresek lub spłaszczonych owali. Ręce odrastające od głowy lub tułowia zakończone są dużymi palcami ( w liczbie od 5 do 7 ). Długość rąk jest bardzo zróżnicowana, od bardzo długich do bardzo krótkich, sięgających do zakończenia stóp.
Faza głowotułowia ma charakter statyczny, przedstawiony na ogół w układzie frontalnym. Proporcje postaci ludzkiej w tym okresie charakteryzują się hierarchią emocjonalną. Dziecko kieruje się emocjami oddziaływaniem poszczególnych części ciała,a także elementów garderoby.
Około piątego roku życia znika " głowotułów", a na jego miejsce zjawia się postać zbudowana w liczne szczegóły, podkreślające charakter przedstawionej osoby.
Sześciolatki przedstawiają postać ludzką w proporcjach zbliżonych do naturalnych, a w wielu pracach zjawia się szyja łącząca głowę z tułowiem. Ręce i dłonie w dalszym ciągu posiadają wielkości względne, warunkowane emocjonalną postawą autorów. Na ogół postać przedstawiona jest w układzie frontalnym, chociaż u niektórych dzieci zjawiają się układy profilowe lub mieszane.
Miedzy piątym, a szóstym rokiem życia dzieci zaczynają przedstawiać postać ludzką w ruchu.
Dzieci przedszkolne przedstawiają nie tylko całościowe ujęcie postaci ludzkiej, ale bardzo często operują detalem. Analiza formy postaci ludzkiej w poszczególnych grupach wiekowych pozwala stwierdzić, iż najtrudniejszymi do uchwycenia elementami są szyja, palce u rąk, a także nos, usta i tułów. Zaś elementem podstawowym jest głowa.
Należy nadmienić, iż w rozwoju postaci ludzkiej w poszczególnych grupach wiekowych wyraźnie widoczne jest zjawisko akceleracji. Proces ten przyśpiesza tempo rozwoju organizmu, co powoduje, że w latach 60- tych dopiero dzieci sześcioletnie prawidłowo potrafiły ująć postać ludzką natomiast obecnie prawidłowości te możemy zauważyć u cztero i pięciolatków.
Opracowała Małgorzata Sadło |
