Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Metody i formy pracy z dorosłymi

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 117377 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Andragogika
  • "prowadzenie dorosłych"
  • " dział pedagogiki zajmujący się kształceniem dorosłych".
  • "nauką o kształceniu i samokształceniu, wychowaniu i samokształceniu dorosłych.."
  • "ogólna teoria procesów edukacyjnych ludzi dorosłych, procesów przebiegających w różnych formach aktywności oświatowej i kulturowej- w edukacji szkolnej dorosłych na różnych jej szczeblach, od szkoły podstawowej do szkoły wyższej dla pracujących, w pozaszkolnej edukacji zawodowej dorosłych, mającej na celu głównie doskonalenie i modernizację kwalifikacji, w pozaszkolnej ogólnokształcącej edukacji dorosłych, związanej przeważnie z osobami, indywidualnymi potrzebami i zainteresowaniami, a także w różnych edukacyjnych przejawach uczestnictwa w kulturze".
     Dziedzina powstała w XX wieku. Początkowo stanowiła część składową pedagogiki ogólnej i filozofii wychowania. Jej rozwój związany jest także z antropologią filozoficzną, psychologią człowieka dorosłego, etyką, socjologią kultury i wychowania, historią oświaty i myśli pedagogicznej.
     Nikogo nie trzeba przekonywać, że aktywność uczenia się nie kończy się wraz z opuszczeniem szkolnych murów, ale jest procesem ciągłym.
     Realizacja idei kształcenia ustawicznego, w której oddziaływania edukacyjne koncentrują się na człowieku dorosłym, wymaga jednak solidnego fundamentu- naukowych podstaw.
     Rozwój andragogiki nastąpił jako odzew na narastającą potrzebę przygotowania człowieka dorosłego do funkcjonowania w dynamicznie zmieniającym się świecie. Konieczność elastycznego reagowania na rodzące się problemy zawodowe, społeczne, gospodarcze, kulturowe zrodziła potrzebę nieustannego aktualizowania wiedzy i umiejętności oraz efektywnego działania w różnych rolach, sytuacjach i zadaniach. Rola andragogiki zaczęła polegać głównie na optymalizacji procesów oświaty dorosłych, tworzeniu teoretycznych i metodycznych jej podstaw oraz wyjaśnieniu i poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, jak powinny być one organizowane.
     Według Unii Niemieckich Związków Zawodowych zapotrzebowanie na pracę kwalifikacyjną w 2010 roku w porównaniu z rokiem 1985 będzie wyglądało następująco:
Rodzaj pracy Rok
  1985 2010
Prace wymagające wyższych kwalifikacji 28% 39%
Prace wymagające średnich kwalifikacji 45% 43%
Prace wymagające przyuczenia 27% 18%
Razem 100% 100%

Obszar zainteresowań
     Andragogika
zajmuje się procesami kształcenia , wychowania , samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Bada, opisuje i analizuje cele, treści, systemy, formy i metody w/w procesów oraz ich uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne.
     Odpowiada na pytanie, jakim może być człowiek dorosły, jaki poziom rozwoju i sprawności może osiągnąć, jeśli stworzy mu się optymalne warunki edukacji, a on sam podejmie autokreację.
     Umożliwia zrozumienie procesu przekształcania potencjału jednostki w realną zdolność do sprawnego funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych.
Wartość praktyczna andragogiki:
  • możliwość rozwijania oświaty i wychowania dorosłych i zapewnienie im warunków umożliwiających bardziej skuteczne realizowanie programów kształcenia i przygotowania dorosłych do rozwiązywania problemów zawodowych, społecznych, państwowych i osobistych,
  • badanie i kształtowanie celów wychowania w taki sposób, aby były one zgodne z potrzebami dorosłych oraz odpowiadały ich możliwościom,
  • precyzowanie kryteriów doboru treści kształcenia dorosłych; szczególnie podkreśla się znaczenie następujących kryteriów:
    • naukowa prawdziwość i aktualność idei i twierdzeń naukowych
    • użyteczność wiedzy
    • dostosowanie wiedzy do możliwości umysłowych i czasowych dorosłych
    • spójność wiedzy naukowej
    • stymulacja rozwoju osobowości
    • intelektualna atrakcyjność treści
    • związek treści z życiem i pracą dorosłych
    • przydatność treści dla dalszego, samodzielnego kształcenia i rozwoju
Wychowanie- to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:
  • wychowanie naturalne pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje-rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia,
  • wychowanie instytucjonarne-celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka,
  • samowychowanie

     Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do otaczającego świata, kształtowanie się systemu wartości, norm, celu życia.
    Różnice między dziećmi i dorosłymi, wynikające z innej fazy rozwojowej, doświadczeń społecznych, zmian intelektualnych i ról społecznych, sprawiają, że w przypadku osób dorosłych potrzebne są specjalne metody uczenia się.
     Malcolm Knowles, amerykański andragog, przedstawił założenia dotyczące uczenia się dorosłych stanowiące podstawę rozróżnienia andragogiki od pedagogiki:
  1. koncepcja uczącego się
  2. - charakterystyczną cechą osoby dorosłej jest samokontrola, samokierowanie. Zadaniem nauczyciela, trenera jest zachęta do pogłębiania potrzeby ujawnienia się potrzeb edukacyjnych u dorosłego ucznia. Dorosły może uczestniczyć w tworzeniu programu nauczania oraz w wyborze metod edukacyjnych.
  3. znaczenie doświadczenia
  4. - doświadczenia życiowe posiadane przez uczącego się są ogromnym źródłem wiedzy zarówno dla osoby uczącej się, jak też dla pozostałych osób zaangażowanych w proces uczenia się. Uczący się dorośli przywiązują większą wagę do tego, czego doświadczają, niż do tego, co jest im przekazywane tylko werbalnie. Dlatego też większość metod uczenia się postulowanych przez andgragogikę to techniki bazujące na doświadczeniu osób uczących się.
  5. gotowość do uczenia się
  6. - dorośli uczą się, kiedy mają potrzebę nauki. Proces uczenia się powinien odpowiadać na potrzeby uczących się związane z wymaganiami, jakie niesie ze sobą współczesny świat oraz być zorganizowany w sposób uwzględniający indywidualne potrzeby, możliwości i gotowość jednostek do uczenia się.
  7. orientacja na uczenie się
  8. - uczący się nabywają kompetencje pozwalające im radzić sobie z problemami, jakie spotykają w życiu, dlatego oczekują, że zdobyta wiedza i umiejętności mają bezpośrednie zastosowanie i będą mogły jak najszybciej zostać wprowadzone w życie; uczenie się polega nie tyle na przyswajaniu wiedzy na określony temat (subject centeredness), ale umiejętności rozwiązywania problemów w określonej dziedzinie (problem centredness).
  9. motywacja uczącego się
  10. - w przypadku osób dorosłych dominuje motywacja wewnętrzna, uczą się oni z własnej woli
     Wnioski wskazują na zasadniczo odmienny charakter, jaki teoria andragogiczna przypisuje uczeniu się dorosłych od sytuacji uczenia się, które są realizowane w kształceniu formalnym w szkołach czy na uczelniach wyższych. "Szkoła usiłuje uczyć przez przekazywanie informacji i doprowadzanie do tego, by uczeń te informacje pamiętał. Nie jest ważne jakimi osiągnie to metodami.(…) Ważny jest efekt - uczeń w określonym czasie musi odtworzyć zapamiętane treści. Wokół tego założenia zbudowany jest cały system "oświatowy". Nauczyciele przygotowywani są nie do uczenia, nawiązywania kontaktu, rozumienia ucznia etc., tylko wyposażani są w informacje, które mają przekazać uczniom. Miejsce pracy (klasy) są tak zorganizowane, żeby maksymalnie ograniczyć możliwość ruchu, rozmów, kontaktów. Wszyscy siedzą przodem do nauczyciela, który... przekazuje informacje. Dyscyplina pracy polega na biernym podporządkowaniu się, wywiązywaniu się z postawionych zadań, realizowaniu poleceń. Wskaźnikiem poziomu zapamiętania informacji jest ocena. Jej rola urasta do roli symbolu wartości człowieka (uczeń piątkowy - uczeń dwójkowy). Program nauczania jest spisem treści, które uczniowie muszą zapamiętać. Treści te ułożone są logicznie, ale według logiki wywodu, a nie logiki poznawania". Dlatego też M. Knowles określa pedagogikę sformułowaniem "edukacja z góry" (nauczyciel góruje nad uczniami) oraz stwierdza, że uczenie się polega w istocie na przekazywaniu wiedzy. Andragogikę nazywa natomiast "edukacją równych", gdzie nie ma dysproporcji między uczącymi się a nauczycielem, a uczenie się jest procesem.
     Andragogika wiąże się ściśle z ideą kontynuowania edukacji przez całe życie, ze względu na konieczność sprostania rosnącej złożoności życia w społeczeństwie. Takie pojęcia jak kształcenie ustawiczne (lifelong education) czy uczenie się przez całe życie (lifelong learning) stały się bardzo popularne, przede wszystkim w języku angielskim. Kształcenie ustawiczne wiąże się z edukacją formalną, czyli z systemem edukacji obejmującym szczeble od podstawowego do wyższego, w którym głównymi organizatorami kształcenia są szkoły i różnego rodzaju uczelnie. Uniwersytety ludowe, Uniwersytety Trzeciego Wieku, kursy zawodowe to typowe przykłady kształcenia ustawicznego w Polsce. Natomiast pojęcie lifelong learning dotyczy raczej tzw. edukacji nieformalnej (informal education), czyli form uczenia się poza szkołą i uczelnią oraz poza systemami formalnej oceny, w których zasadnicze znaczenie mają indywidualne potrzeby i zainteresowania uczących się. Szkolenia, warsztaty, treningi na ogół są zaliczane do form edukacji nieformalnej.
Formy i metody edukacji zawodowej dorosłych
  1. Szkolne formy edukacji zawodowej dorosłych
         Edukacja przebiega w szkole. Szkoły dla dorosłych spełniają różne funkcje, ale przede wszystkim umożliwiają naukę osobom, które w normalnym dla odpowiedniego wieku trybie nauki nie podjęli lub danej szkoły nie ukończyli. Są szkoły umożliwiające ukończenie szkoły podstawowej, najczęściej przysposobieniem do zawodu. Nie są to szkoły rozbudowane, ale ciągle potrzebne ze względu na niekończenie przez pewien procent młodzieży nauki na poziomie obowiązkowym.
         Posiadają różne nazwy: szkoła podstawowa dla dorosłych, podstawowe studium zawodowe. Mogą być również kursy z zakresu szkoły podstawowej.
         Rozbudowane są szkoły średnie dla dorosłych i policealne; zasadnicze szkoły zawodowe dla dorosłych, licea ogólnokształcące dla dorosłych, technika i szkoły równorzędne dla dorosłych, średnie studia zawodowe oraz trzyletnie technika i licea na podbudowie zasadniczych szkół zawodowych. Policealne studia zawodowe są przeznaczone przede wszystkim dla absolwentów liceów ogólnokształcących. Ciągle rozbudowuje się szkolnictwo wyższe w trybie zaocznym, wieczorowym, eksternistycznym i mieszanym.
         W szkołach dla dorosłych przewiduje się osiąganie poziomu kształcenia porównywalnego ze szkołami dla młodzieży. Zakres treści i metody są jednak dostosowane do dorosłych, dysponujących innym doświadczeniem ogólnym i zawodowym.
  2. Pozaszkolne formy edukacji zawodowej dorosłych.
         Dzieli się na: kursowe i pozakursowe. Kursy są względnie szybkimi formami kształcenie i doskonalenia w zawodach. Czas trwania zdobywania kwalifikacji i uprawnień zawodowych jest różny- 30 do 600 i więcej godzin.
         Na kursach uczestnicy mogą: przyuczać się do zawodu, zdobywać zawód na względnie wysokim poziomie, dokształcać się w zawodzie na szczeblu niższym oraz doskonalić się w zawodzie na skutek zmian w technologii, technice i organizacji pracy.
         Formy kursów mogą być stacjonarne z całkowitym oderwaniem od pracy, zaoczne z częściowym oderwaniem od pracy oraz mieszane stacjonarno-zaoczne.
         Finansowanie może odbywać się na zasadach jednorodnych: pracodawca lub uczestnik, ewentualnie mieszanych, gdy każda za stron partycypuje w części opłat.
         Formy pozakursowe można podzielić na: zdobywanie tytułów kwalifikacyjnymi na robotnika i mistrza w zawodzie oraz formy doskonalące nie będące kursami. W pierwszym przypadku mamy na uwadze egzaminy składane przed komisjami egzaminacyjnymi powoływanymi przez upoważnione do tego władze państwowe, głównie dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i liceów zawodowych.
         Pracownicy wykonujący swoje zadania na różnych stanowiskach, w tym pełniący funkcje kierownicze, podnoszą kwalifikacje i zdobywają kolejne uprawnienia przez udział w różnego rodzaju konferencjach, seminariach, sympozjach o charakterze krajowym i międzynarodowym. Konferencje międzynarodowe są również okazją do zdobywania nowych motywacji dla doskonalenia języków konferencyjnych, a także innych, umożliwiających nawiązanie nowych kontaktów z osobami lub organizacjami zajmującymi się podobną problematyką.
  3. Publiczna i niepubliczna edukacja zawodowa dorosłych
         Ustawa o systemie oświaty z 1991 roku dokonała m.in. podziału oświaty na publiczną (państwową) i niepubliczną (społeczną i prywatną)
         Szczególnej rozbudowie uległy od 1991roku szkoły niepubliczne na poziomie policealnym i szkoły wyższe. Największą dynamikę rozwoju wykazały szkoły ekonomiczne o różnych kierunkach z dziedziny zarządzania, kierowania, bankowości itp. Znaczną dynamikę wzrostu osiągnęły również szkoły z zakresu ochrony przyrody i szerzej ekologii, nie mówiąc już o kształceniu językowym.
         Placówki niepublicznej edukacji dorosłych mogą uzyskiwać uprawnienia placówek publicznych przez spełnienie określonych warunków wymienionych w przepisach prawa oświatowego. Starają się to czynić, ponieważ daje to określone przywileje finansowe. Organizacje wykazujące dużą żywotność w organizowaniu szkół niepublicznych: Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej oraz Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego. Organizacje te na wielu polach edukacji dorosłych podejmują wspólne działania, czego dowodem jest między innymi wydawanie, przy udziale również innych instytucji, kwartalnika "Edukacja Dorosłych".
  4. Metody edukacji dorosłych.
         Metoda, jako sposób postępowania w procesach edukacyjnych ze strony nauczyciela, zasługuje na uwagę dlatego, że od doboru metod, podobnie jak od postrzegania zasad kształcenia i doboru środków dydaktycznych, wiele zależy w osiąganiu celów kształcenia.
         F.Urbańczyk (autor klasycznej Dydaktyki dorosłych) wyróżnia metody podające:
    • metoda opowiadaniowa,
    • wykładowa,
    • gawędziarska.
    Do grup metod opierających się na wiedzy lub doświadczeniu uczniów zalicza metody:
    • pogadanek,
    • dyskusji,
    • ćwiczeń.
    Do grupy metod stosowanych:
    • obserwacji,
    • pokazu,
    • inscenizacji,
    • pracy z książką,
    • laboratoryjną,
    • eksperymentu
    Natomiast Cz.Kupisiewicz wyróżnia metody oparte na:
    • słowie,
    • obserwacji,
    • pomiarze,
    • działalności praktycznej uczących się.
     Metody oglądowe i słowne przeważają na kursach o dominacji treści teoretycznych oraz na konferencjach i sympozjach itp., a metody praktyczne są wykorzystywane tam, gdzie chodzi o nauczanie umiejętności wraz z umożliwieniem zdobywania dla nich podstaw teoretycznych.
W każdym przypadku widzimy potrzebę współdziałania nauczyciela z uczącymi się. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest wykład (monolog, czasami "dialog"). Polega na przekazywaniu przez nauczyciela uczącym się wiadomości w sposób możliwie logicznie uporządkowany.
     Przez dyskusję rozumiemy wspólne poszukiwanie odpowiedzi na postawione pytania. Odmiany dyskusji: konferencyjne, okrągłego stołu, panelowe, nowych pomysłów, dyskusja okrągłego stołu.
     W edukacji zawodowej ważnymi metodami są gry dydaktyczne: metoda przypadków, metoda sytuacyjna, metoda inscenizacji, metoda gier planszowych (zaleta tych metod- tworzone sytuacje muszą być wzięte z życia). Ważną funkcję spełniają konsultacje czyli porady, jakich uczący się zasięga u nauczyciela.
     Bliską konsultacjom jest metoda instruktażu (szczególnie w zawodach praktycznych- wstępny, końcowy).
     Ćwiczenie jest metodą, za pomocą której rozwijamy umiejętności umysłowe i praktyczne, przechodzące pod wpływem długotrwałego stosowania tej metody w nawyki. Ćwiczenia zmierzające do opanowania nawyków ściśle związane są z omówionymi wcześniej instruktażami. To właśnie nauczyciele praktycznego nauczania zawodu występują jako instruktorzy.
     Ostatnia metoda- praca z książką czy inny tekstem z zasady drukowanym. Umożliwia ona samodzielne poznawanie nowych rzeczy zjawisk, sytuacji wraz z utrwalaniem wiadomości.
     Na podstawie porównania między pedagogiką a andragogiką można zauważyć zasadniczą różnicę między nauczaniem (teaching) z jednej strony a treningiem, szkoleniem (training) z drugiej. Nauczanie zakłada bowiem zaangażowanie osoby, która naucza, z niewielką możliwością aktywności ze strony osób, które są nauczane. Tak jest w przypadku nauczycieli czy wykładowców, którzy samodzielnie decydują o treści i formie uczenia i występują ex cathedra. Natomiast podczas treningu aktywne są obie strony procesu uczenia się - zarówno trener, jak też uczestnicy. Poza tym trening jako metoda aktywna, ustrukturyzowana, zaplanowana oraz świadoma przyśpiesza uczenie się, ponieważ jest uczeniem ludzi tego, jak się uczyć. Szkolenia i treningi oparte są bowiem na przekonaniu, że ludzie zapamiętują tylko 10% z tego, co czytają, 20% z tego co słyszą, 30% z tego, co widzą, 50% z tego, co słyszą i widzą, 80% z tego, co mówią, a aż 90% z tego, co robią. Celem każdego treningu jest zaangażowanie uczestników, ponieważ im większe zaangażowanie w proces uczenia się, tym lepsze uczenie się.
     Należy odróżnić zdolność uczenia się od prędkości uczenia się. Zdolność uczenia się u ludzi starszych nie jest tym samym co prędkość uczenia się. Ilość materiału opanowanego przez ucznia w jednostce czasu, jest w rzeczywistości krzywą sprawności, a nie zdolności uczenia się. To prędkość uczenia się zmniejsza się stopniowo, nieco mniej niż 1 procent rocznie. Różnica miedzy zdolnością a sprawnością uczenia się ma zasadnicze znaczenie. Po 45 roku życia zmniejszenie się sprawności uczenia się jest niedużo większe aniżeli 1 procent rocznie.

Co się dzieje z samą zdolnością uczenia się, gdy człowiek się starzeje?
     I.Lorge stwierdza, że "gdy mierzymy zdolność uczenia się jako samą zdolność, nie nakładając na badanego żadnych ograniczeń co do czasu uczenia się, to okazuje się, że zdolność uczenia się nie zmienia się w znaczniejszy sposób pomiędzy 20 a 60 rokiem życia; osobnik mający 60 lat potrafi się uczyć tych samych rodzajów wiedzy, umiejętności czy oceniania wartości, których potrafił się uczyć mając 20 lat życia". Natomiast wyniki uczenia się mogą być gorsze ze względu na zmiany fizjologiczne w organizmie, brak zainteresowania, słabość motywacji.

Formy i metody edukacji zawodowej dorosłych
  1. Szkolne formy edukacji zawodowej dorosłych
  2. Pozaszkolne formy edukacji zawodowej dorosłych.
  3. Publiczna i niepubliczna edukacja zawodowa dorosłych
  4. Metody edukacji dorosłych.
     Na podstawie porównania między pedagogiką a andragogiką można zauważyć zasadniczą różnicę między nauczaniem (teaching) z jednej strony a treningiem, szkoleniem (training) z drugiej. Nauczanie zakłada bowiem zaangażowanie osoby, która naucza, z niewielką możliwością aktywności ze strony osób, które są nauczane. Tak jest w przypadku nauczycieli czy wykładowców, którzy samodzielnie decydują o treści i formie uczenia i występują ex cathedra. Natomiast podczas treningu aktywne są obie strony procesu uczenia się - zarówno trener, jak też uczestnicy. Poza tym trening jako metoda aktywna, ustrukturyzowana, zaplanowana oraz świadoma przyśpiesza uczenie się, ponieważ jest uczeniem ludzi tego, jak się uczyć. Szkolenia i treningi oparte są bowiem na przekonaniu, że ludzie zapamiętują tylko 10% z tego, co czytają, 20% z tego co słyszą, 30% z tego, co widzą, 50% z tego, co słyszą i widzą, 80% z tego, co mówią, a aż 90% z tego, co robią.
Co się dzieje z samą zdolnością uczenia się, gdy człowiek się starzeje?

     I.Lorge stwierdza, że "gdy mierzymy zdolność uczenia się jako samą zdolność, nie nakładając na badanego żadnych ograniczeń co do czasu uczenia się, to okazuje się, że zdolność uczenia się nie zmienia się w znaczniejszy sposób pomiędzy 20 a 60 rokiem życia; osobnik mający 60 lat potrafi się uczyć tych samych rodzajów wiedzy, umiejętności czy oceniania wartości, których potrafił się uczyć mając 20 lat życia". Natomiast wyniki uczenia się mogą być gorsze ze względu na zmiany fizjologiczne w organizmie, brak zainteresowania, słabość motywacji.

Autor: Stanisław Podpora

Literatura: Lucjan Turos - "Andragogika"
Tadeusza Wujka -"Wprowadzenie do andragogiki"

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie