Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Przyczyny i rodzaje opóźnionego rozwoju mowy

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 14902 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 
opracowanie - BEATA SURYGAŁA

     Mowa ludzka jest nie tylko kluczem do wiedzy, jest ona także ważnym czynnikiem kształtującym osobowość ludzką. Jest związana z psychiką człowieka, z jego myśleniem. Można powiedzieć, że występuje tu istotny związek współzależności. Mowa kształtuje się w procesie myślenia, bierze w nim udział, kształtuje myślenie, a nawet je modyfikuje. Nie jest ona jednak zdolnością wrodzoną.
     Dziecko rozwijające się w izolacji od mowy głosowej, nie będzie umiało się nią posługiwać. Mowę należy rozumieć jako wytwór ludzkiego rozumu, który na przestrzeni wieków, przy użyciu określonego systemu znaków umownych – dźwięków, które z czasem przybrały formę współczesnej nam mowy, dążył do stworzenia możliwości wyrażania myśli, uczuć i przeżyć. Mowa jako środek porozumiewania się jest wspólna dla wszystkich ludzi na całym świecie. Mowa rozumiana jako akt w procesie porozumiewania się jest nieustannym obiektem zainteresowań naukowców różnych dziedzin. Normalny rozwój mowy przebiega pod wpływem wielu ważnych czynników np. nie zaburzonej czynności analizatora wzrokowego, słuchowego i środowiska. Rozwój mowy małego dziecka odbywa się etapami, które mają swój charakterystyczny czas pojawiania się, gdy kształtowanie się jej odbywa w sposób prawidłowy. Jednak nie zawsze tak jest. Dość często dochodzi do tzw. opóźnionego rozwoju mowy (ORM).
     Problematyką opóźnionego rozwoju mowy ( ORM ) dotychczas zajmowało się niewielu polskich autorów. Pojęcie to jest wieloznaczne. Na podstawie literatury bowiem, trudno jest stwierdzić, czy ORM jest nazwą rozpoznania, stanu zaburzeń, symptomem zakłóceń procesu rozwojowego, czy też zespołem objawów. Bogactwo przyczyn wywołujących ORM prowadzi do zróżnicowania w terminologii i w konsekwencji do pewnej dowolności w jej stosowaniu przez autorów zajmujących się tą problematyką. W zależności od przyjętego kryterium oceny autorzy różnie ujmują zagadnienie ORM.
Analizując objawy, zwracają uwagę na to :

  • kiedy dziecko zaczęło mówić pierwsze słowa i zdania,
  • jaki jest przedział czasowy pomiędzy poszczególnymi etapami kształtowania się i rozwoju mowy,
  • jaki jest stopień opanowania na wszystkich jego poziomach,
  • które poziomy i jakie aspekty mowy rozwijają się z opóźnieniem,
  • jaki jest poziom sprawności komunikacyjnej.
Analizując przyczyny, wyróżniają na ich podstawie rozmaite postacie ORM:
  • zewnątrzpochodne ( w tym środowiskowe ) i wewnątrzpochodne ( w tym uwarunkowania genetyczne ),
  • będące przejawem indywidualnego tempa dojrzewania CUN lub zaburzeń rozwojowych,
  • mające podłoże somatyczne lub psychiczne,
  • będące następstwem patogennych czynników działających na organizm w różnym okresie.
Śledząc patomechanizm i pochodzenie ORM, dociekają:
  • kiedy upośledzenie jest zaburzeniem psychicznym, a kiedy wtórnym,
  • na jakim tle ORM powstało i jakie ma konsekwencje dla dalszego rozwoju,
  • czy ORM jest następstwem zakłócenia, czy zaburzenia rozwoju,
  • jaki jest jego wpływ na funkcjonowanie poznawcze i społeczno – emocjonalne dziecka.
     Można zatem powiedzieć, że opóźnienie rozwoju mowy – ORM – to najogólniejszy termin służący nazwaniu zjawiska występującego u dzieci, polegającego na wolniejszym niż u rówieśników wykształceniu się zdolności ekspresyjnych lub / i percepcyjnych, co powoduje, że dynamika ich rozwoju jest odmienna od normalnej. Zjawisko to może być wywołane różnymi przyczynami.
     Nie zawsze można określić w sposób jednoznaczny przyczyny opóźnionego rozwoju mowy, zwłaszcza, gdy jest ich kilka. Zasadniczo możemy je jednak podzielić na: endogenne i egzogenne.
     Wśród przyczyn endogennych wyróżniamy:
  • uszkodzenie CUN ( uszkodzenie korowych ośrodków mowy; uszkodzenie układu poazpiramidowego; uszkodzenia opuszki w mózgowym porażeniu dziecięcym; zaburzenia metabolizmu takie jak: fenyloketonuria czy histydynemia; napady padaczkowe;minimalna dysfunkcja mózgowa wywołana lekkim uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego w okresie płodowym, bądź we wczesnym dzieciństwie,
  • wady narządów głosowo – artykulacyjnych,
  • uszkodzenia narządu słuchu,
  • niedorozwoje umysłowe,
  • słuchoniemotę, bądź agnozję akustyczną,
  • zaburzenia psychiczne i emocjonalne,
  • uwarunkowania genetyczne, o czym świadczy występowanie ORM u członków rodziny(szczególnie u osobników płci męskiej ),
  • opóźnienie mielinizacji włókien nerwowych typu ruchowego unerwiające mięśnie narządów artykulacyjnych, co powoduje trudności w wymawianiu szybkich i precyzyjnych ruchów.
Wśród przyczyn egzogennych wyróżniamy:
  • nieodpowiednią stymulację rozwoju języka;
  • brak podniet do mówienia lub nadmiar bodźców słownych,
  • nieprawidłowe wzorce i postawy językowe dorosłych,
  • błędna wymowa,
  • stosowanie nieprawidłowych form gramatycznych,
  • nieadekwatne, ubogie słownictwo,
  • naleciałości gwarowe przyjmowane przez dzieci,
  • niewłaściwa reakcja otoczenia na pierwsze wypowiedzi dziecka – brak zainteresowania, lekceważenie, bądź przyjmowanie z nadmiernym entuzjazmem wypowiedzi.
  • deprywacje emocjonalne i psychiczne,
  • deprywacje środowiskowe:
    • niewłaściwe kontakty matki z dzieckiem ( małe zainteresowanie dzieckiem, małomówność matek, luźny związek uczuciowy, brak matki ),
    • wielojęzyczne otoczenie dziecka.
     Zróżnicowana etiologia, rozległość głębokość i profil ORM pozwala wyróżnić kilka rodzajów tego zaburzenia.
     Ze względu na znajomość etiologii można podzielić ORM na:
  • samoistny opóźniony rozwój mowy ( SORM ),
  • niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM ).
     Samoistny opóźniony rozwój mowy występuje u dzieci, które z niewyjaśnionych ( dostępnymi badaniami ) przyczyn, zaczęły mówić później, a dalszy rozwój ich mowy przebiegał z pewnymi trudnościami. Do tej grupy należy zaliczyć przypadki opóźnienia rozwoju mowy czynnej, występującej przy prawidłowym słuchu, dobrym rozumieniu wypowiedzi oraz przy normalnym poziomie rozwoju umysłowego. SORM nie jest zjawiskiem patologicznym, dlatego też odnosi się do tych postaci opóźnień, które są przejawem dysharmonii rozwoju, trudności wieku dziecięcego, wolniejszego tempa dojrzewania układu nerwowego, bądź niekorzystnego wpływu środowiska. Zjawiska te są przejściowymi formami zakłóceń procesu rozwojowego, które nie prowadzą do trwałych zmian ( zaburzeń mowy ) ani do poważniejszych konsekwencji rzutujących na proces rozwojowy. Charakter przyczyn i konsekwencje decydują, iż SORM uznaje się za odmianę rozwoju mieszczącą się w dalszej granicy normy.
     Bardziej klarowna jest etiologia NORM. Określenie to stosuje się do tych postaci opóźnień w nabywaniu kompetencji i wykształceniu się sprawności realizacyjnych, których przyczynami są upośledzenia motoryki mowy, zaburzenia neurologiczne, defekty strukturalne, zaburzenia psychiczne lub deprywacja środowiskowa. NORM może być też przejawem zaburzeń o trudnej do ustalenia, bądź niejednoznacznej etiologii. Jest więc konsekwencją określonych lub bliżej nieokreślonych schorzeń i wad rozwojowych, które zostały wywołane przez patogenne ( biologiczne bądź psychospołeczne ) czynniki działające na organizm dziecka w różnych okresach rozwojowych ( prenatalnym, perinatalnym i postnatalnym ). NORM może być izolowanym objawem zaburzeń rozwoju i dotyczyć tylko poszczególnych czynności np. językowych. Może też występować obok innych zaburzeń procesów orientacyjno – poznawczych, emocjonalno – motywacyjnych czy wykonawczych tj. zaburzeń myślenia, funkcji spostrzeżeniowych, pamięci, uwagi, motywacji czy motoryki. Wówczas jest jednym z wielu symptomów rozległych zespołów objawowych jak w przypadku mózgowego porażenia dziecięcego, upośledzenia umysłowego, autyzmu dziecięcego itd. W przypadku NORM powstałe zmiany zazwyczaj mają charakter trwały, co oznacza, że w końcowej fazie rozwojowej mowa nie osiąga normalnego poziomu i że jej zaburzeniom mogą towarzyszyć dodatkowe problemy, jak np. zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania, trudności w nauce szkolnej.
     Ze względu na rozległość opóźnienia można wyróżnić:
  • globalny ORM,
  • parcjalny ORM.
     Globalny ORM obejmuje zarówno mówienie jak i rozumienie czyli sprawność językową. Sprawność językowa stanowi wypadkową czterech umiejętności tj.:
  1. językowej sprawności systemowej, wyrażonej przez stopień opanowania systemu językowego na jego trzech poziomach: fonologicznym, morfologicznym i składniowym,
  2. językowej sprawności społecznej, określonej przez umiejętność „dopasowania” wypowiedzi do jej odbiorcy,
  3. językowej sprawności sytuacyjnej, polegającej na umiejętności dopasowania wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej,
  4. językowej sprawności pragmatycznej, będącej zdolnością osiągania celu założonego przez nadawcę wypowiedzi.
Parcjalny ORM dotyczy wybiórczo różnych aspektów:
  1. rozumienia – stosunków przestrzenno – czasowych, relacji gramatyczno - logicznych wyrazów, zdań, dłuższych wypowiedzi,
  2. mówienia – słownictwa czynnego, wymowy, struktur gramatycznych,
  3. porozumiewania się – językowej sprawności sytuacyjnej, społecznej i pragmatycznej.
     Ze względu na głębokość opóźnienia można wyróżnić:
  • głęboki ORM,
  • znaczny ORM,
  • lekki ORM.
     Głębokość opóźnienia ustala się na podstawie badań testowych, wywiadu i obserwacji.
     Analizując profil sprawności językowej sporządzony o te wyniki można wskazać na:
  • równomierny ORM, kiedy wyniki wszystkich podtestów mieszczą się poniżej przeciętnej,
  • nierównomierny ORM, kiedy wyniki poszczególnych podtestów mieszczą się zarówno poniżej, jak i powyżej przeciętnej.
Reasumując, biorąc pod uwagę poniższe kryteria możemy wyróżnić:
  • SORM , NORM
  • globalny ORM, parcjalny ORM
  • głęboki ORM, znaczny ORM, umiarkowany ORM, lekki ORM
  • równomierny ORM, nierównomierny ORM.
     Zatem można stwierdzić, że przyczyny opóźnionego rozwoju mowy mogą być złożone a kombinacje ORM występujące u dzieci różne. Właściwe ich rozpoznanie i zdiagnozowanie stwarza warunki do odpowiedniej terapii.

Bibliografia
    G.Jastrzębowska, Zakłócenia i zaburzenia rozwoju mowy, w: T.Gałkowski, G. Jastrzębowska, Logopedia, Opole 1999.
    I. Styczek, Logopedia, Warszawa 1981.
    Z. Tarkowski, Rozwijanie mowy dziecka, Lublin 1999.
    T. Zaleski, Opóźniony rozwój mowy, Warszawa 1992.

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie