Wiele dzieci miewa czasowe kłopoty z koncentracją. Gdy cecha ta jest na tyle nasilona, że utrudnia naukę, stając się powodem konfliktów w szkole i w domu, pojawia się medyczny problem. Nazywany jest zespołem nadpobudliwości psychoruchowej lub ADHD, (od angielskiej nazwy Attention Deficit Hyperaktivity Disorder). Dotychczas nie poznano jeszcze dokładnych przyczyn tego zaburzenia.
Najprawdopodobniej na jego powstanie wpływ mają czynniki genetyczne neurologiczne. Badania wykazały, że u dzieci chorych na ADHD występuje upośledzenie pewnych połaci mózgu odpowiedzialnych za kojarzenie informacji wzrokowych i słuchowych. Wskutek tego otrzymują one za wiele bodźców, których nie są w stanie przetworzyć. Wiadomo też, że gorzej niż u dzieci zdrowych działają u nich połączenia między płatami czołowymi a innymi strukturami mózgu. Choroba może być też następstwem silnego urazu głowy lub zbyt wysokiego poziomu ołowiu we krwi. Środowisko może dodatkowo pogorszyć lub złagodzić występujące u dziecka objawy. Będą się one nasilać, jeśli życie rodzinne młodego człowieka jest za bardzo chaotyczne.
Natomiast wprowadzenie czytelnych zasad funkcjonowania dziecka zarówno w domu, jak i w szkole pozwala zazwyczaj na skuteczne wyeliminowanie większości z niekorzystnych zachowań.
Głównym problemem dzieci z ADHD jest nadmierna aktywność. Podczas zajęć z trudem pozostają na miejscu przez 30 minut. W domu oglądając telewizję biegają po pokoju lub skaczą po kanapie. Są nadmiernie gadatliwe, najpierw cos zrobią, a dopiero potem myślą.
Drugim problemem jest nieumiejętność koncentracji. Zazwyczaj wystarczy drobny impuls- spadający liść, przejeżdżający samochód, nie mówiąc o siedzącym obok koledze-aby przestały wykonywać swoją pracę. Dlatego mają zawsze kłopoty z wysłuchaniem do końca pleceń (a co dopiero dłuższych wypowiedzi), ze skupieniem się na jednej czynności. Gubią zabawki, przybory szkolne, części garderoby.
Trzecia grupa objawów to nadmierna impulsywność. Dzieci z ADHD nie przewidują konsekwencji swojego działania, np. nie pytane wtrącają się do rozmowy, nie potrafią czekać na swoją kolej, w sytuacjach trudnych szybko reagują złością.
Nauczyciele skarżą się na agresywne zachowanie dzieci nadpobudliwych. Okazało się jednak, że nie biją się one częściej niż ich zdrowi koledzy. Różnica polega na tym, że dziecko bez zaburzeń, zanim uderzy, rozejrzy się, czy obok stoi nauczyciel. Dziecko z ADHD zrobi to natychmiast, gdy tylko taka myśl przyjdzie mu do głowy.
JAK POMÓC SOBIE I DZIECKU?
W postępowaniu z dzieckiem nad aktywnym najważniejsza jest konsekwencja. Zawsze należy jasno określić, co wolno mu czynić, a czego nie. Wydawać trzeba mu krótkie, konkretne polecenia np. poskładaj zabawki, a następnie przypilnować, aby dziecko koniecznie je wykonało. Jego zajęcia muszą przebiegać według ściśle ustalonego planu, a lekcje być odrabiane zawsze o tej samej porze. Zachęcać należy je do samodzielnej pracy w domu: ustawiania klocków, malowania, lepienia z plasteliny. Wskazane jest zapisanie pociechy na sportowe zajęcia dodatkowe.Za wszelką cenę spróbować znaleźć takie obszary życia, gdzie dziecko osiągać będzie sukces.
A jeśli to nie pomoże? Wtedy pomocy szukać należy u specjalisty. W każdym mieście istnieją poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci i rejonowe poradnie psychologiczne. Organizują one programy edukacyjne dla rodziców, gdzie uczą się oni, jak radzić sobie z dzieckiem. Dzieci mogą natomiast uczestniczyć w terapii behawioralnej, która pomaga pokonać im agresję i zwiększyć umiejętności koncentracji.
LISTA NAJCZĘSTSZYCH OBJAWÓW
Po czym poznać, że dziecko jest nadpobudliwe?
Główne z nich, to:
- Nigdy nie wie, co jest zadane. Ma bardzo niestaranne zeszyty. Wciąż robi kleksy, zagina rogi.
- Co chwilę odrywa się od lekcji, rozgląda, bawi długopisem, zamyśla. Do odrabiania pracy domowej zabiera się godzinami. Popełnia setki głupich pomyłek.
- Ma kłopoty ze skupieniem się na jednej czynności. Zanim ją wykona, już przechodzi do następnej.
- Wciąż jest w ruchu, tak że nie sposób za nim nadążyć. Działa też znacznie szybciej niż myśli.
- Ma się wrażenie, że nie słyszy, co się do niego mówi. Czasem trzeba do niego podejść i mocno potrząsnąć za ramię, aby wreszcie zareagowało.
- Ciągle trzeba mu o wszystkim przypominać.
- Ubiera się godzinami. Zakłada jedną skarpetkę.potem drugą.A jeszcze później bawi się z psem. Oczywiście bez spodni.
- I wiele, wiele, innych.
LEKCJE- CODZIENNA UDRĘKA
Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest zajęciem niezwykle czasochłonnymi i wymaga od rodziców ogromnej cierpliwości. Dziecko z ADHD pamięta o poleceniach bardzo krótko, zwykle też nie potrafi skupić się na wykonywanym zadaniu bez obecności osób dorosłych. Z jedne strony ważna jest pełna akceptacja malucha i dostosowanie wymagań do jego możliwości. Można to osiągnąć poprzez częste przerwy w nauce, usuwanie przedmiotów rozpraszających jego uwagę, wyznaczenie konkretnych zadań i chwalenie dziecka za dobre ich wykonanie. Z drugiej zaś-poprzez rygorystyczne trzymanie się zasad oraz pilnowanie wyznaczonych terminów, łącznie ze stosowaniem wcześniej uzgodnionych kar.
MEDYCYNA A ADHD
Decyzja o podjęciu leczenia farmakologicznego jest sprawą bardzo poważną.
Należy stosować je dopiero wtedy, gdy zawiodą wszystkie inne metody.
Nie każde dziecko nadpobudliwe wymaga leczenia chemią. Jest ono niezbędne, gdy objawy są bardzo nasilone, a inne możliwości pomocy-współpraca ze szkołą, specjalne programy nauczania- nie przynoszą rezultatów.
Wbrew obiegowym opiniom skutecznym środkiem w leczeniu ADHD nie są wcale leki uspokajające, czyli hamujące aktywność mózgu, gdyż nasilają one zaburzenia uwagi i funkcjonowania dziecka.
Wręcz przeciwnie, w przypadku tej choroby podaje się środki pobudzające. Stosuje się tu przede wszystkim leki przeciwdepresyjne (np. imipramina, dezyprymina), oraz psychostymulujące- głównie pochodne amfetaminy (np. metylfenidat, dekstramfetamina).
Dietę dziecka wzbogacać należy dodatkowo witaminami, zwłaszcza z grupy B, oraz mikroelementami- cynkiem i magnezem.
Pamiętać należy o tym, że lekarstwami nie wyleczy się nikogo z nadpobudliwości. Działają one tylko jako proteza czy okulary- jedynie wtedy, gdy są stosowane. Pozwalają skończyć szkołę, znaleźć akceptację w grupie rówieśniczej, podwyższyć samoocenę.
Opracowała
mgr Bogumiła Kurzak
NAUCZYCIEL PRZEDSZKOLA nr 1
ZAWIERCIE |
