Referat wygłoszony na spotkaniu z rodzicami w dniu 8 października 2003 roku
Temat: Agresja jej objawy i przyczyny
Co rusz dyskutuje się na temat narastającej fali przemocy, której sprawcami są często ludzie bardzo młodzi. Dość często spotykam się także ze zjawiskiem agresji w naszej szkole. Zauważyłam, że temat ten nie jest obcy również rodzicom moich uczniów, bowiem spotykają się oni z różnymi objawami agresji i zadają pytanie skąd się to bierze? Na zebraniach z nimi ten temat ciągle powracał. Postanowiłam zapoznać się bliżej z tym problemem i poszukać odpowiedzi w literaturze, zastanawiając się nad objawami i przyczynami tego zjawiska. Potem dzieląc się wiadomościami z rodzicami wspólnie zastanawialiśmy się, czym jest agresja, jakie są jej rodzaje, jakie są przyczyny zachowań agresywnych, jak można im przeciwdziałać chroniąc dzieci. Dyskutowaliśmy wykorzystując hasła i krótkie wierszyki na ten temat.
Agresja wśród dzieci i młodzieży nie jest zjawiskiem nowym, przypadki dokuczania i atakowania jednych dzieci przez drugich znane są wielu dorosłym z własnych doświadczeń szkolnych, jednak w ostatnim czasie obserwujemy nie tylko w szkole wzrost zachowań agresywnych dzieci i młodzieży. Agresja staje się zjawiskiem społecznym, obserwujemy ją na ulicy, w telewizji, w domu. Agresją nazywamy zachowanie celowe zwrócone przeciw innym osobom, przedmiotom, także przeciw sobie oraz działanie na ich szkodę. Efektem jest przykrość, ból, krzywda, strata.
Agresja może stanowić cel sam w sobie albo być instrumentem do uzyskania jakiejś korzyści własnej. Wyróżnia się agresję fizyczną (np. bicie, popychanie, kopanie, szczypanie) oraz agresję słowną (np. przezywanie, obrażanie, używanie wulgarnych słów). Istnieje też podział agresji na fizyczną i psychiczną. Przykładem agresji psychicznej jest dyskryminowanie jakiejś osoby, wyśmiewanie jej czy izolowanie z grupy. Agresja jest zarówno instynktem ( wrodzoną reakcją organizmu), jak i zachowaniem wyuczonym, zwłaszcza, co do sposobów okazywania złości. Może być natychmiastowa lub odroczona w czasie, bezpośrednia ( wyrażona wprost) lub pośrednia ( kiedy krzywdzimy kogoś, aby cierpiał ktoś inny), przemieszczona ( cierpi "kozioł ofiarny", bo boimy się zaatakować groźnego wroga).
W literaturze znane są 3 główne teorie wyjaśniające pochodzenie agresji:
- teoria społecznego uczenia się - ludzie uczą się zachowań agresywnych przez własne, bezpośrednie doświadczenia lub przez naśladownictwo;
- teoria instynktu – agresja jest instynktem wrodzonym i człowiek z natury zachowuje się agresywnie i stosuje przemoc;
- teoria frustracji – przyczyną agresji jest frustracja pojawiająca się na skutek zablokowania zaspokajania potrzeb.
Najłatwiej atakujemy:
- osoby słabsze w poczuciu bezkarności, że się nie zrewanżują w taki sam sposób,
- ludzi innych od nas, postrzeganych jako odmiennych, "obcych",
- osoby bliskie, w przekonaniu, że wybaczą.
Do najczęściej wymienianych funkcji agresji należy:
- wyładowanie negatywnych emocji w celu " oczyszczenia" – doraźnie obniża napięcie, lecz krzywdzenie innych oraz przemoc wzmaga wrogość i nasila agresję, ponieważ sami musimy sobie udowodnić, że mieliśmy rację, atakując po raz pierwszy;
- przetrwanie najsilniejszych – osoby bez przerwy powodują konflikty;
- zwrócenie na siebie uwagi – częste u osób, dla których nikt nie ma czasu lub nie nagradza ich w zadawalającym stopniu.
Przyczyn zachowań agresywnych jest bardzo wiele, szczegółowo można wymienić następujące: pamięć upokorzeń z okresu dzieciństwa, powtarzanie zachowań agresywnych, poczucie krzywdy, ból fizyczny lub psychiczny, strach, lęk, frustracja potrzeb ( pokarmu, snu, bezpieczeństwa, miłości, uznania, szacunku, rozwoju), zatłoczenie, brak przestrzeni życiowej, uporczywy hałas, pośpiech, zbyt duże tempo życia, monotonia, nuda, zbyt wolne tempo życia, ograniczenie wolności i swobody wyboru, niestabilna sytuacja rodzinna lub zawodowa, spędzanie wielu godzin w agresywnym otoczeniu, nierozwiązane konflikty, sprzeciw, krytyka, niesprawiedliwość, bezradność, przeszkadzanie i inne.
Agresja ma zawsze swoją przyczynę. Jedną z nich jest niewystarczający, a niekiedy drastycznie mały udział rodziców w procesie wychowawczym. Dorośli coraz mniej uwagi poświęcają wychowaniu dzieci, których potrzeby psychiczne pozostały niezmienione. Jak zawsze oczekują od rodziców miłości, akceptacji, poczucia bezpieczeństwa. Postawa rodziców ograniczona do zaspokajania potrzeb materialnych nie rozwija wzajemnej więzi i porozumienia.
Ogromny wpływ na kształtującą się psychikę dzieci mają gry komputerowe i środki masowego przekazu, pokazując okrucieństwo i przemoc. Emitowane są informacje o rozbojach, włamaniach, kradzieżach itp. Niektóre z nich są szczególnie nagłaśniane. Agresja dominuje również w filmach i bajkach dla dzieci. Ponieważ zdolności selekcyjne dzieci są ograniczone, nierzadko bezkrytycznie ulegają one prezentowanym wzorcom. Przyczyną agresywnego zachowania może być również szkoła, a w szczególności niepowodzenia w nauce. Współczesna szkoła wymaga od dzieci dużej wiedzy, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, ciągłego poszukiwania nowych rozwiązań. Dziecko o mniejszej odporności emocjonalnej zaczyna się w tym wszystkim gubić.
Agresja jest komunikatem ze strony dziecka w kierunku dorosłego. W ten sposób dziecko informuje nas, że ma problemy, z którymi sobie nie radzi.
Można temu w zdecydowany sposób zapobiec, budując pozytywny obraz dziecka poprzez:
- wysłuchiwanie tego, co ma nam do powiedzenia,
- przez dawanie mu wsparcia,
- wspólne przeżywanie jego radości i niepowodzeń,
- nielekceważenie, nawet błahych dla nas, problemów dziecka,
- mówienie mu, jak bardzo jest dla nas ważne.
Nie ma prostej odpowiedzi na pytanie skąd u dzieci i młodzieży, a potem ludzi dorosłych tyle złości, brutalności, agresji, przemocy czy znieczulicy. Uzasadniony niepokój budzi fakt, że nierzadko rodzice i nauczyciele stają się bezradni wobec tego zjawiska. Wiemy, że wiele przyczyn agresji i przemocy wśród uczniów tkwi często poza oddziaływaniem szkoły. Wiemy też, że najskuteczniejszą szansą ograniczenia tych zachowań jest kształtowanie prawidłowych postaw społecznych młodych ludzi. Wszyscy – rodzice i szkoła – jesteśmy upoważnieni do przeciwdziałania takim zachowaniom, gdyż tylko wspólne wysiłki mogą przynieść oczekiwane rezultaty.
Przygotowałam także hasła, kartę ewaluacyjną, kartę z rodzajami przemocy, które wykorzystałam podczas spotkania z rodzicami. Umieściłam je na kolejnych stronach dokumentacji.
Referat przygotowała i wygłosiła Małgorzata Fabiańczyk-
nauczyciel Szkoły Filialnej w Szaszorowicach
Poniżej zamieszczam literaturę, którą wykorzystałam i poleciłam rodzicom na zebraniu:
Cambell R.: Twoje dziecko potrzebuje ciebie. Towarzystwo Krzewienia Etyki Chrześcijańskiej. Kraków 1993.
Gordon T.: Wychowanie bez porażek. Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1993.
Jundział I.: Dziecko – ofiara przemocy. WSiP, Warszawa 1993.
Portman R.: Gry i zabawy przeciwko agresji. Jedność, Kielce 1999.
Ranschburg J.: Lęk, gniew. agresja. WSiP. Warszawa 1993.
Przekazałam go również koleżankom w pracy, nauczycielom stażystom, umieściłam w biblioteczce szkolnej.
KARTA EWALUACYJNA
- Jakie oczekiwania miała Pani/ Pan przychodząc na spotkanie?
..................................................................................
- Czy zostały spełnione?
Tak Nie wiem Nie
- Jaką tematyką spotkań bylibyście państwo zainteresowani w przyszłości?
..................................................................................
- Inne uwagi i spostrzeżenia.
..................................................................................
Dziękuję
