Pod pojęciem sekty rozumiemy grupę, która odłączyła się od większej całości (religii) i podążyła za swym przywódcą; jej cechami są: wyłączność, psychiczny nacisk na wolę członków, oddzielenie od świata, ślepe podporządkowanie przywódcy oraz fanatyzm członków.
Cechami, które odróżniają sekty od innych religii, kościołów czy ruchów religijnych, są:
•wyłączność - polega ona na przekonaniu, że tylko ktoś, kto należy do sekty, zna prawdę i może się zbawić. Inni są w błędzie i czeka ich potępienie. Taki sam los spotka tych, którzy porzucili sektę.
•psychiczny nacisk na wolę członka sekty, by postępował zgodnie z obyczajami i nakazami grupy. Zmusza się go do porzucenia dotychczasowej religii, nakazuje oddawać znaczną część dochodów na rzecz sekty. Jest on nieustannie kontrolowany i pozbawiony wszelkich przyjemności.
•izolacja i oddzielenie od świata, których efektem jest całkowite zerwanie z dotychczasowym otoczeniem (rodziną, przyjaciółmi, znajomymi). Życie sekty całkowicie wypełnia jej członkom czas - nigdy nie pozostają samotni, a świat zewnętrzny pod wpływem indoktrynacji uznają za zły i zepsuty.
•ślepe podporządkowanie się przywódcom sekty, których decyzje nie mogą być podważane ani dyskutowane, gdyż uznaje się, że są oni natchnieni przez Boga, a przez to nieomylni. Słowa przywódców sekt i ruchów bywają stawiane na równi albo i wyżej od słów Pisma Świętego.
•fanatyzm - członkowie sekt przekonani są, że zbawienia dostąpią tylko ci, którzy pozwolą im się nawrócić. Dlatego dyskusja z uczestnikiem takiej grupy sprowadza się wyłącznie do indoktrynacji, brak w niej rzeczowej wymiany argumentów. Przekonanie o posiadaniu wyłącznej, absolutnej prawdy i racji pozbawia ich jakichkolwiek wątpliwości i uniemożliwia prawdziwy dialog.
Antoni Leśniak podaje kilka podstawowych wyznaczników, które są pomocne przy stwierdzaniu, czy dany ruch religijny ma charakter sekty:
1.Po pierwszym spotkaniu otwierają się przed człowiekiem nowe możliwości.
2.Wszystko, co przeczytałeś, czego dowiedziałeś się w sekcie jest zdumiewająco proste i rozwiązuje każdy problem.
3.Świat i ludzkość zmierzają do katastrofy i tylko sekta wie, jak można się przed nią uchronić.
4.Nauka sekty przewyższa każdą inną naukę, inną prawdę.
5.Krytyka bądź odrzucenie sekty przez postronnych, uważane są za dowód, że właśnie ta sekta ma rację.
6.Trzeba jak najszybciej dołączyć do sekty, bo każdy dzień jest cenny w obliczu nadchodzącej katastrofy.
7.Gdy spotykamy się z sektą, otrzymujemy wielkie obietnice, których sprawdzanie jest niemożliwe lub zakazane.
8.Odkąd wstąpi się do sekty, odtąd nie ma się czasu dla siebie, zawsze jest przy was ktoś z sekty.
9.Wewnątrz sekty jest harmonijny mikroświat, a poza nią jedynie chaos, babilon.
10.Najważniejszym celem od momentu wstąpienia do sekty staje się praca dla niej i dla guru.”
Sekty, będąc rodzajem komuny, traktują człowieka jako tego jedynego, wybranego, stwarzają komfort pełnego zrozumienia i poparcia. Odkrycie wspólnoty religijnej ma szczególne znaczenie dla tych, którzy nigdy i przez nikogo nie zostali wysłuchani i zaakceptowani. Tam otrzymują gotowe odpowiedzi na zasadnicze pytania o sens i jakość życia, o wartości i duchowy wymiar ludzkiej egzystencji; i, co najistotniejsze, po raz pierwszy czują, że są kochani i należą do grupy.
Każde miejsce i każda sytuacja są dobre, by stać się terenem misjonarskiej działalności sekt. Mogą to być np.: miejsca pracy, odpoczynku, akademiki, uczelnie, szkoły, przychodnie, szpitale, przystanki autobusowe, więzienia, biura, szlaki turystyczne, teatry, muzea, wiece polityczne, uroczystości religijne, kursy językowe, kuchnie dla ubogich i wiele innych. Wśród form agitacji można wymienić następujące: „wędrowanie „od domu do domu”, obozy wędrowne wakacyjnego inne formy wakacyjnego wypoczynku, specjalistyczne kursy, wykłady publiczne, wykorzystywanie sytuacji przypadkowych, rozdawanie czasopism i publikacji sekty, organizowanie imprez kulturalnych, obietnica dóbr materialnych, kontakty towarzyskie, działalność polityczna, działalność charytatywna, zakładanie instytucji paralelnych”. Sekty stosują bardzo wiele technik manipulacyjnych. „Taktyka małych kroków”, „bombardowanie miłością”, technika flirtu, pochlebstwo to przykłady technik wstępnych, których głównym celem jest zapoczątkowanie kontaktów z sektą. Później stosuje się inne techniki manipulacyjne, mające za zadanie przebudowę świadomości, zmianę osobowości przyszłego adepta. Osobie, która przeszła takie „pranie mózgu” nie potrzebna jest stała kontrola, jej uzależnienie od sekty jest już bowiem bardzo duże. Poza tym sama może prowadzić wykłady i praktyki religijne.
Kryzys wartości, upadek uznanych powszechnie autorytetów, stanowiących fundament etyki i moralności społeczeństwa oraz jednostki, powoduje psychiczny dyskomfort; świadomość alienacji, braku oparcia, zagrożenia oraz wyzwala wrażenie płynności wszelkich zasad i, co gorsze, rozmycie granicy między dobrem a złem. Nawet rodzina - podstawa poczucia tożsamości i przynależności przeżywa kryzys, nie zabezpiecza bowiem podstawowych potrzeb każdego człowieka - potrzeb bycia zaakceptowanym, dowartościowanym i kochanym. Często nie daje też odpowiedzi na pytanie, jak żyć, do czego dążyć. Nie tworzy pozytywnych wzorców zachowań i nie daje poczucia bezpieczeństwa. Upadek i odrzucenie wychowawczych funkcji rodziny jest na ogół efektem jej patologiczności (rozwody, separacje, alkoholizm, narkomania) lub ustawicznego „braku czasu”, wywołanego ciągłą pogonią jej członków za pieniędzmi, karierą, pragnieniem dołączenia do bogatego lub ustosunkowanego establishmentu.
Dzieci i młodzież stanowią grupę najbardziej narażoną na wpływ sekt, ponieważ stanowią oni krąg, który najintensywniej odczuwa kryzys rodziny. Potrzebują oni ciepła, przyjaźni, zaufania, poczucia przynależności. Nie znajdują tego w rodzinie, gdyż dorośli chcąc zapewnić godną egzystencję, poświęcają się pracy, zapominając o obowiązkach wychowawczych wobec dzieci. Sekty stają się dla młodych ludzi swego rodzaju „lekiem na zło”. Proponują im uwolnienie się od trosk codzienności, konieczności podejmowania istotnych decyzji; „zapewniają” podstawowe potrzeby bytowe.
Autorzy „Raportu o niektórych zjawiskach związanych z działalnością sekt w Polsce” za winne niezwykłej popularności sekt wśród młodych uznają ponadto: brak pozytywnych wzorców spędzania wolnego czasu; zmniejszenie liczby zajęć szkolnych i pozaszkolnych rozwijających indywidualne zdolności i zainteresowania oraz brak podstawowej wiedzy na temat zagrożeń płynących ze strony tych grup.
Efekty oddziaływania sekty na jednostkę obejmują wszystkie aspekty jej istnienia - od duchowych, poprzez społeczne, aż po fizyczne. Człowiek poddany wpływom grupy jest zobligowany do zachowania dyscypliny. Osiąga ją w wyniku stosowania surowej diety, ograniczonego do zaledwie kilku godzin snu, mechanicznie powtarzanych, wielogodzinnych modlitw. Jego lojalność i posłuszeństwo są wciąż sprawdzane oraz kontrolowane przez wszystkich członków grupy, a każda niesubordynacja pociąga za sobą stosowną karę.
Życie w sekcie jest specyficzną formą funkcjonowania w zamkniętej społeczności, w oderwaniu do rodzimej kultury, zewnętrznych źródeł informacji, znajomych, przyjaciół i rodziny. Nie ma tam miejsca na swobodne, nie dotyczące grupy, rozmowy; chwile samotnej i - przede wszystkim – samodzielnej refleksji.
Skutki oddziaływania sekty na człowieka są długotrwałe i trudne do usunięcia:
•„utrata tożsamości kulturowej, wynikająca z odrzucenia tradycyjnego dla naszej kultury systemu wartości
•utrata wiary w jej religijnym, społecznym a także indywidualnym sensie
•zmiany osobowości wywołujące często zanik możliwości rozpoznawania dobra i zła, utrata zdolności abstrakcyjnego myślenia, choroby psychiczne i fizyczne, skłonność do przemiennych stanów euforii i depresji
•utrata wolnej woli i umiejętności samodzielnego myślenia
•nasilające się tendencje neurotyczne i halucynacyjne, wskutek stosowania surowego reżimu wegeteriańskiego i mistycznych obrzędów;
•zanik poczucia związku z własną rodziną, grupą społeczną i etniczną
•utrata motywacji do działania dla dobra środowiska szkolnego, studenckiego, zawodowego
•odrzucenie takich wartości jak: państwo z całą jego infrastrukturą, obrona ojczyzny, szacunek dla symboli narodowych, świąt patriotycznych, uczestnictwo w wyborach, obrona i pomoc słabszym
•pogarda dla nauki, kultury i sztuki, o ile nie potwierdzają one systemu wierzeń sekty
•programowa wrogość do otoczenia jako jedna z metod obrony guru i członków sekty przed wpływami ludzi z zewnątrz;
•w wyniku radykalnych zmian w systemie żywienia, liczby godzin snu - jeżeli członkowie sekty mieszkają w izolacji - może nastąpić potęgujące się zmniejszanie odporności organizmu
•zmiana diety może wywołać dolegliwości gastryczne i awitaminozę
•zmiana trybu życia, zainteresowań i nowe obowiązki mogą wywołać postępujące znużenie i w konsekwencji głęboką apatię” .
Działalność kościołów i innych związków wyznaniowych, wśród których są także sekty, została określona w Ustawie z dnia 17 maja 1989r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Ustawa ta stanowi (art. 30), że prawo do tworzenia kościołów i innych związków wyznaniowych realizuje się przez złożenie odpowiedniej deklaracji w Departamencie do Spraw Wyznań Urzędu Rady Ministrów. Jeżeli deklaracja spełnia wszystkie wymagania, to organizacja wnioskodawców zostaje wpisana do Rejestru Kościołów i Innych Związków Wyznaniowych prowadzonego przez Departament do Spraw Wyznań Urzędu Rady Ministrów. Z chwilą wpisu otrzymuje ona osobowość prawną i może korzystać z uprawnień, które daje Ustawa, np. prowadzenia działalności oświatowo - wychowawczej, korzystania ze środków masowego przekazu, w swoich sprawach może rządzić się własnym prawem, prowadzenia działalności charytatywno - opiekuńczej, prawa do nabywania, posiadania i zbywania nieruchomości
W Polsce oprócz trzynastu kościołów o ustawowo uregulowanej sytuacji prawnej lub uznanych w drodze administracyjnej działa około trzystu (według Komitetu Obrony przed Sektami prowadzonego przez posła Ryszarda Nowaka istnieje ich nawet tysiąc) różnych, nowych związków wyznaniowych, które często noszą znamiona sekty.
Sekty stanowią poważny problem, ponieważ swoim działaniem obejmują wszystkie sfery ludzkiego życia, zarówno prywatnego, jak i społecznego. Destrukcja płynąca z ich strony jest z tego powodu szczególnie niebezpieczna. Nie można przeto tego zjawiska nie dostrzegać, pomijać, bagatelizować lub uznawać za marginalne. Sekty bowiem mogą stać się dla współczesnego świata jednym z największych zagrożeń.
Zainteresowanych szerzej tym problemem polecam następujące strony internetowe:
•www.mswia.gov.pl/pdf/raport_o_sektach.pdf - Raport o niektórych zjawiskach związanych z działalnością sekt w Polsce
•www.sekty.iq.pl – Katolicki Ostrzegawczy Serwis Informacyjny
•www.kulty.info – Sekty i New Age – baza informacji.
•www3.uj.edu.pl/Relig/Prac/ - pracownia Dokumentacji i Badań Wyznań Instytutu Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Krzysztof Burdka
Literatura:
Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, z dnia 17.05.1989.
W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1991
A. Leśniak, Inwazja pogaństwa - sekty, w: Sekty - powab herezji, Toruń 1997
J. Prokop, Uwaga rodzice! Sekty, Warszawa 1994.
A. Zwoliński, Drogami sekt, Kraków 1998. |
