"Czytanie jest to odnajdywanie własnych bogactw i własnych możliwości przy pomocy cudzych słów"
Jarosław Iwaszkiewicz
Czytanie jest umiejętnością powszechnie znaną. Jednak niewiele osób umie czytać racjonalnie. Taką tezę wysunęli uczeni, których badania wskazują na to, że obecnie większość ludzi czyta w taki sam sposób, w jaki czytano sto i więcej lat temu.
Tymczasem wzrastające tempo przemian społecznych i kulturalnych sprawia, że stoimy przed potrzebą, a nawet koniecznością zdobywania coraz to nowych informacji, których stale przybywa i jednocześnie z szybkim rozwojem oraz postępem nauki i techniki zwiększa się ich zakres. Wszelkie informacje, głównie naukowe, szybko się starzeją, wypierane są przez aktualne, oparte na nowych odkryciach i doświadczeniach. Aby nie pozostawać w tyle za ustawicznymi przemianami, nie wystarczy posiadanie samej tylko wiedzy zawodowej, choćby najgruntowniejszej. Należy ją ciągle uzupełniać i uaktualniać oraz wzbogacać informacjami z innych dziedzin. Głównym źródłem informacji jest słowo drukowane i dlatego czytanie pozostaje decydującym sposobem zdobywania wiedzy.
W dzisiejszych czasach słowo pisane najczęściej wypierane jest przez telewizję i komputer. Wyniki badań przeprowadzonych wśród dzieci, młodzieży i dorosłych wskazują, że czytają oni wolno, słabo rozumieją czytane teksty. Aby funkcjonować we współczesnym świecie uczeń musi umieć pobierać informacje, przetwarzać je i wykorzystywać do różnych celów. Do tego konieczna jest dobra umiejętność szybkiego, funkcjonalnego i twórczego czytania. Dlatego coraz częściej tradycyjna technika czytania zastępowana jest nową techniką – czytaniem szybkim.
Umiejętnością szybkiego czytania określa się technikę czytania, w której wykorzystane są maksymalnie fizjologiczne możliwości oka zsynchronizowane z pracą mózgu w celu znacznego przyspieszenia tempa czytania, a tym samym wydatnego skrócenia czasu zapoznania się z treścią tekstu. Jednocześnie zakłada się, że jest to czytanie ze zrozumieniem, tzn. zapewniające ujęcie wszystkich informacji w tekście oraz powiązań między nimi. W procesie szybkiego czytania mózg zmuszony jest do naturalnej, natychmiastowej percepcji nie poszczególnych wyrazów lecz pewnych porcji informacji zawartych w tekście.
Wieloletnie badania i doświadczenia prowadzone m.in. w Nowej Zelandii, USA, Wielkiej Brytanii, aby nauczyć małe dzieci czytania, przynosiły i przynoszą zaskakujące rezultaty.
Stwierdzono bowiem, że nauczyć się czytać jest równie łatwo, jak nauczyć się mówić, a nawet łatwiej, gdyż zdolność widzenia rozwija się wcześniej, niż umiejętność mówienia. Jeśli malutkie dziecko zobaczy daną rzecz, dotknie jej, posmakuje, usłyszy jej nazwę i zobaczy jak się pisze, może nauczyć się ją wymawiać, kojarzyć i czytać. Naukę czytania malutkiego dziecka należy połączyć ze stymulowaniem wszystkich zmysłów, a mianowicie: wzroku, słuchu, węchu, dotyku i smaku. Pobudzenie mózgu właśnie w tym okresie wczesnodziecięcym decyduje o jego optymalnym rozwoju, o tym, jak dziecko będzie się uczyło, czytało, rozwijało intelektualnie.
A więc, im szybciej rozpocznie się naukę szybkiego czytania, efekt będzie lepszy.
Wiele osób uważa, że wolne i dokładne czytanie gwarantuje duży stopień zrozumienia. Jest to pogląd fałszywy. Badania wskazują, że im szybciej czytamy, zrozumienie jest lepsze. Nasz mózg potrafi bardzo szybko i dobrze przystosować się do dużej szybkości. Czytanie wolne powoduje rozleniwienie mózgu. Zwiększenie szybkości czytania powoduje wzrost zrozumienia, a to pomaga w lepszym zapamiętywaniu.
Aby opanować technikę szybkiego czytania należy zrozumieć, na czym polega proces czytania, uświadomić sobie, jakie popełniamy błędy i jakie trudności przyjdzie nam przezwyciężyć. Nasze stare nawyki czytania pozornie nam nie przeszkadzają, często czytające osoby nie uświadamiają sobie swoich złych nawyków.
Należy tu wymienić takie jak:
- Subwokalizacja (artykulacja, fonetyzacja),
- Regresja.
Subowokalizacja (artykulacja, fonetyzacja) polega na powtarzaniu, wymawianiu spostrzeganych, czytanych cicho słów. Nawyk ten kształtuje się od dzieciństwa, kiedy uczymy się czytać. Rozróżniamy dwa rodzaje fonetyzacji: zewnętrzną i wewnętrzną.
Zewnętrzna – polega na wypowiadaniu słów lub szeptaniu.
Wewnętrzna – to powtarzanie widzianych słów "głośno w myśli", niejako w sobie. Wtedy najczęściej szybkość czytania nie przekracza szybkości mowy i wynosi około 150 słów/minutę. Jest to najczęstszy błąd, który powoduje znaczne zwolnienie szybkości czytania.
Następnym błędem tradycyjnego czytania jest regresja. Jest to powracanie spojrzeniem podczas czytania do mało zrozumiałych (często nowych) słów lub zdań. Wtedy traci się wiele czasu. Regresja najczęściej pojawia się jako skutek małej koncentracji uwagi. Czytelnik zauważa, że podczas czytania myślał o czymś innym, dlatego bardzo słabo pamięta (albo w ogóle nie) treść przeczytanego tekstu. Przy szybkim czytaniu uwaga jest skupiona i nie pozwala na uboczne myśli. Nieznane słowa czytelnik kojarzy natomiast na podstawie kontekstu lub dalszej części tekstu.
Również środowisko stanowi ważny czynnik oddziaływujący na szybkość czytania, zrozumienie, przyswajanie informacji i uczenia się. Warto ustalić, kiedy uczy się nam najlepiej, najszybciej "wchodzi do głowy", w ciągu dnia lub wieczorem, a czasem rano. Znawcy przedmiotu twierdzą, że najbardziej efektywnie uczymy się wczesnym rankiem. Proponują nam również w czasie czytania i nauki włączyć magnetofon z cichą muzyką klasyczną. Stwierdzono bowiem, że muzyka klasyczna przy nauce przyspiesza przyswajanie informacji, uczenie się. Dzieci bardzo małe, które słuchają muzyki Mozarta, lepiej i szybciej się rozwijają. Zjawisko to nazwano "fenomenem Mozarta".
Kolejnym ważnym czynnikiem jest rozwijanie słownictwa. Należy systematycznie bogacić słownik dziecka poprzez poznawanie nowych wyrazów, wyjaśnianie ich znaczenia. Tworzenie rodziny wyrazów, układanie z nimi zdań. Wyszukiwanie nowych wyrazów ukrytych w ciągu liter. Aby wzbogacać słownictwo należy na stałe zaprzyjaźnić się ze słownikiem wyrazów obcych, słownikiem synonimów czy antonimów, które należy systematycznie czytać.
Szybkie czytanie jako technika pracy umysłowej wymaga dużej koncentracji. Umiejętność tę można wytrenować. Osiągnięcie stanu koncentracji i utrzymanie tego stanu uważane jest za najważniejszy czynnik sukcesu. Wśród przyczyn słabej koncentracji podczas czytania należy wymienić:
niewłaściwe nastawienie psychiczne,(myślimy o czymś innym)
brak zainteresowania, (dotyczy uczniów, spowodowany np. małym zasobem słów, trudnością tekstu)
brak motywacji,
trudność materiału, (materiał trudny pod względem pojęciowym)
nieznajomość słownictwa,
nieodpowiednia szybkość czytania, (błędem jest wydawanie polecenia uczniom, aby czytali powoli i dokładnie, należy wyjaśnić niezrozumiałe słowa itd. Pamiętajmy, że im wolniej się czyta, tym mniej się rozumie.)
złą organizację, ( należy przygotować zakreślacze, słowniki, właściwe oświetlenie, ołówek itd.)
złe warunki czytania, nauki. Dobre warunki czytania to:
- dobre oświetlenie,
- dostępność materiałów – należy zgromadzić blisko siebie wszystkie potrzebne do nauki materiały
- komfort psychiczny,
- odpowiednia wysokość fotela i biurka, (wysokość biurka ok. 73-81 cm, blat około20 cm wyżej niż siedzenie)
- postawa – wyprostowana, stopy na podłodze, oparcie fotela wyprofilowane
- otoczenie – jasne, przestrzenne, które się lubi,
- właściwa pora nauki, czytania,
- niezakłócony rytm pracy.
Istotny wpływ na zrozumienie w szybkim czytaniu ma antycypacja, tzn. przewidywanie, domyślanie się. Wprawny czytelnik potrafi na podstawie kilku liter odgadnąć całe słowo, a na podstawie początkowych wyrazów – całe zdania.
Często zdarza się nawet, że po przeczytaniu paru zdań domyślamy się całego akapitu czy myśli autora. Bez zjawiska antycypacji czulibyśmy się jak małe dzieci w pierwszej klasie. Zjawisko to występuje na różnych etapach lektury, ale największą rolę zaczyna odgrywać w połowie czytanego tekstu, kiedy czytelnik nagromadzi spory materiał dla jej wystąpienia.
SZYBKOŚĆ CZYTANIA I STOPIEŃ ZROZUMIENIA
- Czytelnik slaby czyta od - 10-1oo słów na minutę,a stopień zrozumienia czytanego tekstu wynosi 30%-50%.
- Czytelnik przeciętny czyta od 200-240 słów na minutę, a stopień zrozumienia wynosi od 50-70%.
- Czytelnik sprawny czyta z szybkością 400 słow na minutę, a stopień zrozumienia wynosi od 70-80%.
- Jeden na sto czyta od 800-1000 słów na minutę, a stopień zrozumienia jest powyżej 80%.
- Jeden osoba na 1ooo czyta z szybkością powyżej 1ooo słów na minutę i rozumie powyżej 80% czytanego tekstu.
Szybkość czytania oblicza się według wzoru:
liczba słów
SNM = --------------------- x 60
czas
SNM – słów na minutę
Uczniowie przez jedną minutę czytają wyznaczony tekst i po upływie tego czasu
Liczą przeczytane przez siebie wyrazy.
Natomiast zrozumienie tekstu obliczamy według wzoru:
liczba prawidłowych odpowiedzi
R = -------------------------------------------------- x 100
liczba zadań testowych
R – stopień zrozumienia
Aby posiąść umiejętność szybkiego czytania należy systematycznie wykonywać ćwiczenia doskonalące między innymi:
- Pracę oczu.
- Koncentrację uwagi.
- Szybkie rozpoznawanie liter.
- Umiejętność selekcji.
- Rozwój antycypacji.
- Rozwijanie słownictwa.
- Poprawiające sprawność percepcyjną.
Rady dobrego czytelnika:
- czytaj codziennie,
- ogarniaj wzrokiem kilka wyrazów,
- czytaj oczami – nie wymawiaj słów,( czytanie wzrokowe jest 3 – 4 razy szybsze niż czytanie wargami)
- wzbogacaj swój słownik,
- naucz się koncentrować,
- nie czytaj wszystkiego z taką samą szybkością; szybkość czytania dostosuj do rodzaju i stopnia trudności tekstu,
- cokolwiek czytasz, obserwuj swój sposób czytania: staraj się eliminować zauważone błędy,
- dbaj o ciągłe wzbogacanie słownictwa: pamiętaj, że to podstawowy warunek szybkiego rozumienia tekstu,
- pamiętaj, że jeśli chcesz-możesz wiele osiągnąć.
Podwyższenie szybkości czytania wpływa istotnie na podniesienie stopnia koncentracji uwagi, podwyższa poziom inteligencji intelektualnej oraz poszerza zasób słownictwa. Szybciej czytając przyswajamy dużo więcej informacji. Jest to umiejętność jakże potrzebna uczniom i studentom. O ile łatwiejsze byłoby życie szkolne uczniów, gdyby opanowali technikę szybkiego czytania.
Bibliografia:
- Chylińska Jadwiga, Szybkie czytanie, WSiP, Warszawa 1984.
- Jamruszkiewicz Jolanta, Kurs szybkiego czytania, Videograf II, Katowice 2002.
Opracowała: Lucyna Kossowska |
