Opinie uczniów i nauczycieli
na temat ankietowania ucznia
Mgr Andrzej Kozicki nauczyciel matematyki w szkole podstawowej w Kłodzinie
Badanie miało przynieść kilka odpowiedzi na pytania dotyczące ankietowania uczniów. Chciałem się dowiedzieć, jaki jest stosunek uczniów i nauczycieli do ankietowania, jak się przedstawia szczerość ich odpowiedzi, co sądzą o anonimowości, czy mają obawy podczas wypełniania ankiety, czy chcą za pomocą ankiet przekazywać nauczycielom ważne dla nich informacje.
Uczniowie przystąpili chętnie do ankietowania, zwłaszcza gdy upewnili się, że ankiety będą anonimowe. Odzwierciedleniem faktu, że wolą udzielać odpowiedzi nie podając swojego nazwiska były wyniki pierwszego pytania: Czy według ciebie ankiety powinny być anonimowe? Twierdząco na to pytanie odpowiedziało 73% uczniów w szkole podstawowej i 89% w gimnazjum. Chęć podpisania się na ankiecie zadeklarowało 13% badanych w podstawówkach i tylko 4% gimnazjalistów. Wynika to z faktu, że uczniowie obawiają się konsekwencji za swoje odpowiedzi, nawet gdy nie znają jeszcze pytań, na które będą musieli odpowiadać. Zapytałem uczniów po badaniu czy czytali najpierw wszystkie pytania i udzielali odpowiedzi, czy odpowiadali na bieżąco. Prawie wszyscy wypełniali ankietę w kolejności pytań. Czyli na pytanie o anonimowość udzielili odpowiedzi, nie myśląc, czego będą dotyczyć pozostałe problemy.
Co ciekawe, jak się później okazało w rozmowach z nauczycielami oni także wolą wypełniać ankiety anonimowe. Może więc ten strach przed jawnością odpowiedzi my nauczyciele przenosimy na uczniów. Być może nawet nieświadomie.
Następnym problemem badanym przeze mnie były szczere odpowiedzi. Na pytanie dotyczące ich kolegów uczniowie odpowiadali że tylko co trzeci udziela zawsze szczerych odpowiedzi (30% w podstawówkach i 37% w gimnazjum). Pozostali nie są uczciwi przy wypełnianiu ankiet lub nie zawsze. Czyli według uczniów ich koledzy i koleżanki dość często świadomie udzielają nieprawdziwych odpowiedzi.
W pytaniu dotyczących ich samych sytuacja zmienia się dość znacząco. Większość z ankietowanych zarówno w szkole podstawowej jak i w gimnazjum twierdzi że nie zdarza im się świadomie udzielać nieprawdziwych odpowiedzi. Ponad 70% uczniów ze szkół podstawowych i 80% gimnazjalistów twierdzi, że podchodzi uczciwie do ankietowania.
W wielu przypadkach uczniowie, którzy twierdzili że nie zawsze udzielają szczerych odpowiedzi, to byli ci sami, którzy w kolejnym pytaniu twierdzili, że ankiety nie mają wpływu na zmiany w szkole. Wynika z tego dość jasno, że jeżeli zaczną zauważać konkretne efekty po badaniach ankietowych, wzrośnie też ich uczciwość przy odpowiedziach na pytania.
Przy poruszaniu tego problemu w rozmowach z nauczycielami większość twierdziła, że około 90% uczniów wypełnia ankiety uczciwie. Mówili to zanim jeszcze znali wyniki badań. Wynika więc, że nauczyciele mają większe zaufania do swoich podopiecznych jeśli chodzi o uczciwość w odpowiedziach.
Na pytanie: czy chciałbyś nauczycielowi przekazać informacje o lekcji w formie krótkiej ankiety, twierdząco odpowiedziało 70% uczniów szkół podstawowych i 61% gimnazjalistów. W obu szkołach niezdecydowanych było około 10% uczniów. Wynika z tego, że większość uczniów czuje potrzebę przekazania swoich uwag nauczycielom. Szkoda więc nie wykorzystywać tej okazji do zdobycia wartościowych informacji. Należy pamiętać, że uczniowie po przekazaniu swoich uwag będą czekać na efekty. Ich brak może doprowadzić do zmniejszenia się zaufania do nauczyciela.
Podobnie wygląda sytuacja, jeżeli chodzi o chęć przekazywania informacji w postaci krótkiej ankiety dla swojego wychowawcy. Potwierdziło to 66% uczniów w szkołach podstawowych i 71% gimnazjalistów. Na uwagę zasługuje fakt, że w obu szkołach prawie co czwarty uczeń nie chce w ten sposób informować o sprawach klasy swego wychowawcy. Ale jak potwierdzili wychowawcy klas, nie wszystkie informacje można zebrać za pomocą ankiet. Niektóre wymagają rozmów indywidualnych.
Generalnie większość uczniów nie wierzy w to, że odpowiedzi udzielane w ankietach będą miały wpływ na zmiany w szkole. Prawie połowa uczniów ze szkoły podstawowej uważa, że ich odpowiedzi pozostają bez echa. Tylko co trzeci zauważa jakieś zmiany wynikające z ich sugestii. Przekłada się to bezpośrednio na szczerość odpowiedzi i chęć przekazywania informacji nauczycielom i wychowawcom. Uczniowie, którzy nie wierzą w zmiany, zazwyczaj też odpowiadali negatywnie na chęć przekazywania informacji dla nauczycieli.
Trochę lepiej sytuacja przedstawia się w gimnazjach, gdzie wyraźnie wzrasta zaufanie do wyników ankietowania. Musimy więc jako nauczyciele dołożyć wszelkich starań aby ankiety nie były tylko sztuką dla sztuki. Możemy w ten sposób stracić więcej niż nam się wydaje.
Optymizmem napawa fakt, że większość uczniów widzi w ankietach dobre źródło przekazywania informacji. 76% uczniów w szkołach podstawowych i aż 92% gimnazjalistów uważa to za dobry sposób przekazywania swoich uwag i opinii. Problemem pozostaje fakt, że nie wszyscy wierzą w efekty tych badań i nie widzą rezultatów ankietowania. Otrzymane wyniki świadczą o tym, że bardzo blisko jest do dobrej wymiany informacji między uczniami i nauczycielami. Należy położyć większy nacisk na widoczność efektów działań związanych z uzyskiwaniem informacji zwrotnej.
Jak widać większość uczniów deklaruje, że chętnie będzie uczestniczyć w przekazywaniu informacji, jeśli tylko my będziemy potrafili te informacje odpowiednio wykorzystać. Ponadto uczniowie muszą widzieć efekty swych odpowiedzi.
Rozmowy z nauczycielami
Nie wszyscy nauczyciele chętnie rozmawiali na temat przeprowadzanych przez siebie ankiet. Prawie połowa nauczycieli ze szkoły podstawowej i jedna trzecia z gimnazjum przyznała się, że w ogóle nie korzysta z tej formy zbierania informacji. Sami nauczyciele nie zawsze wierzą w szczerość odpowiedzi uczniów, przez co wyniki ankiety są dla nich niezbyt wiarygodne i niekoniecznie można dojść do słusznych wniosków. Na uwagę zasługuje też fakt, że nauczyciele nie zawsze czują się na siłach samodzielnie opracować odpowiednią ankietę. Często stosują modyfikacje gotowych kwestionariuszy. Oczywiście lepiej jest korzystać z gotowych wzorców (jeśli są odpowiednio zmodyfikowane) niż zrezygnować z gromadzenia informacji zwrotnej. Namawiam jednak nauczycieli do własnych prób tworzenia krótkich ankiet. Czasami uwagi samych uczniów mogą nam wskazać drogę w jakim kierunku ma ewaluować nasza praca nad samodoskonaleniem. Dzięki nim będziemy doskonalić swe umiejętności tworzenia ankiet a uzyskane wyniki na pewno zachęcą nas do dalszej pracy.
Niedobrze też jest, jeżeli nauczyciele dokonujący zbierania informacji zwrotnej zachowują wszystkie informacje tylko dla siebie. Nie należy bać się tworzenia własnych opracowań wyników. Nawet niedoskonałe opracowania mogą stanowić także dla innych ciekawe źródło informacji.
Podsumowanie i wnioski
Po przygotowaniu i przeprowadzeniu badań ankietowych, opracowaniu wyników tych badań a także po rozmowach z nauczycielami i uczniami, mogę z całą pewnością powiedzieć, że ankieta jest wygodnym i użytecznym narzędziem do uzyskiwania informacji zwrotnej. Technika ta pozwala na szybkie i wygodne zbieranie informacji zarówno od całej populacji uczniów jak i od poszczególnych grup. Ważne jest oczywiście odpowiednie przygotowanie ankiety. Pytania muszą być przemyślane i specjalnie dobrane do grupy badanych uczniów. W trakcie przygotowania ankiety do mojej pracy jednym z trudniejszych etapów było przygotowanie tych samych pytań dla uczniów szkoły podstawowej i gimnazjalistów. Pewnym ułatwieniem dla mnie był fakt, że pochodzili oni z tego samego środowiska a część z nich uczę osobiście.
Po skończeniu ankiety i opracowaniu wyników na prośbę dyrektorów szkół przedstawiłem swoje raporty na radach pedagogicznych. Nauczyciele byli bardzo zainteresowani wynikami i jak sami stwierdzili. wpłyną one na wnioski do dalszej pracy. Przekonałem ich także do częstszego stosowania krótkiej ankiety jako źródła informacji. Zwróciłem także uwagę na fakt, aby nie było przesytu ankietowania. Może to doprowadzić do znużenia tą metodą badań a w konsekwencji do oporu i zniechęcenia do wypełniania kwestionariuszy. Będzie to miało swoje odbicie w wynikach i prawdziwości odpowiedzi. Ankieta może stracić po prostu na wiarygodności. Musi więc istnieć wymiana informacji między nauczycielami i wychowawcami na temat przeprowadzania ankiet w danej klasie. Należy zapobiegać powstawaniu sytuacji, w których w pewnych okresach będzie nadmiar ankiet a następnie długie okresy bez żadnych badań. Koordynacja tych poczynań doprowadzi do tego, że uczniowie będą sprawniej je wypełniali a jednocześnie nie będą odczuwali do nich niechęć.
Każdy z nauczycieli powinien prowadzić taką kontrolę swojej pracy nie obawiając się wyników tych badań. Po pierwsze mogą być one tylko do wiadomości samego nauczyciela, a po drugie on sam będzie decydował, jakie kroki należy przedsięwziąć i czy reakcja jest w ogóle potrzebna. Po wykonaniu badań i opracowaniu wyników mogę z całą odpowiedzialnością powiedzieć, że nie ma alternatywy czy ankietowanie to szansa, czy zagrożenie dla nauczyciela. Nauczyciel chcący pracować jak najlepiej – a chyba na takich nam zależy w naszych szkołach – musi zbierać informacje zwrotne od uczniów. Nie jesteśmy przecież w stanie w każdej sytuacji stwierdzić na podstawie obserwacji uczniów jakie są ich oczekiwania i opinie na temat naszej pracy. Niektórzy z nas mogą być zaszokowani wynikami i wypowiedziami uczniów. Może okaże się, że trzeba wprowadzić wiele zmian a czasem wręcz przeprowadzić rewolucje w naszej pracy. Może też okazać się, że to co robimy odpowiada uczniom i droga, którą obraliśmy jest tą którą dalej powinniśmy podążać. Może będzie to potwierdzeniem, że nasze zaangażowanie i wkład pracy przynoszą oczekiwane przez nas i naszych uczniów efekty.
Może są nauczyciele, którzy obawiają się, że w wynikach ankiet odczytają wielką krytykę swej pracy i nie będą mogli sobie z nią poradzić a co gorsza jej znieść. Muszą oni zastanowić się nad zmianą metod pracy a nawet nad sensem dalszej pracy jako nauczyciela. Muszą sami zrozumieć, że mogą krzywdzić nie tylko siebie, ale także – a może przede wszystkim – uczniów i ich rodziców.
Wyniki moich badań jasno pokazują, że z jednej strony część nauczycieli nie chce stosować ankiet nie wierząc w wiarygodność udzielanych przez uczniów odpowiedzi. Z drugiej strony uczniowie nie wierzą, że ich odpowiedzi będą poważnie potraktowane przez nauczyciela. Brak wiary ze strony nauczycieli w uczciwość uczniów i brak wiary ze strony uczniów w poczynania nauczycieli być może jest jedną z głównych bolączek dzisiejszego systemu oświaty. Tylko odpowiedni przepływ informacji zwrotnej i efekty za tym idące mogą poprawić sytuację w tym obszarze.
Wszystkim nauczycielom mogę polecić ankietę jako jedną z wartościowszych metod zbierania informacji zwrotnej. Stosujmy ją dla poprawy swojego warsztatu pracy w różnych sytuacjach jednak z rozsądkiem i umiarem.
Ankieta dla uczniów
Moje poglądy na temat ankietowania uczniów
Twoja opinia na temat ankiet pomoże nam udoskonalić system ankietowania. Chcemy aby były one zrozumiałe i dawały nam pełny obraz sytuacji w szkole. Dzięki temu będziemy mogli podjąć działania zmierzające do polepszenia funkcjonowania szkoły. Prosimy o udzielenie szczerych odpowiedzi.
Dziękujemy!
1. Czy według ciebie ankiety powinny być anonimowe?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ raczej nie
ٱ nie
ٱ jest mi obojętne
2. Czy uważasz, że uczniowie w ankietach udzielają szczerych odpowiedzi?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ nie zawsze
ٱ raczej nie
ٱ nie
3. Czy wolisz ankietę od wypowiedzi ustnej?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ raczej nie
ٱ nie
ٱ nie wiem
ٱ to zależy od osoby pytającej
4. Czy zdarza ci się, że na pytania w ankiecie świadomie udzielasz nieprawdziwych odpowiedzi?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ raczej nie
ٱ nie
5. Na jaki rodzaj pytań lubisz odpowiadać w ankiecie?
ٱ zamknięte – z możliwością odpowiedzi tak lub nie
ٱ zamknięte - dające wybór z kilku odpowiedzi
ٱ otwarte - dające możliwość szerszej wypowiedzi
ٱ częściowo zamknięte dające możliwość uzupełniania wybranych odpowiedzi
6. Jakie problemy szkolne powinna poruszać najbliższa ankieta?
ٱ sposoby nauczania
ٱ problemy wychowawcze
ٱ problemy życia szkoły
ٱ bezpieczeństwo w szkole
ٱ inne jakie ........................................... ........................................................
7. Czy chciałbyś nauczycielowi przekazać w formie krótkiej ankiety informacje o lekcji?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ raczej nie
ٱ nie
ٱ nie wiem
8. Czy chciałbyś móc przekazać wychowawcy swoje uwagi na temat klasy za pomocą ankiety?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ raczej nie
ٱ nie
ٱ nie wiem
9. Czy ankieta jest według ciebie dobrym sposobem na przekazywanie informacji?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ raczej nie
ٱ nie
ٱ nie wiem
10. Czy uważasz, że twoje odpowiedzi w ankietach mogą mieć wpływ na zmiany w szkole?
ٱ tak
ٱ raczej tak
ٱ raczej nie
ٱ nie
ٱ nie wiem
|
