Jednym z głównych zadań szkolnego programu wychowawczego jest rozwijanie dialogu, partnerstwa i współdziałania nauczycieli z rodzicami. Współpraca ta jest konieczna dla dobrego wychowania i kształcenia. Brak wspólnej płaszczyzny wychowawczej, wspólnie przekazywanych zasad i wartości wprowadza chaos w życie młodego człowieka. Bez porozumienia nauczycieli z rodzicami proces właściwego wychowania w ogóle nie jest możliwy.
Relacje rodzic - szkoła są przedmiotem badań wielu pedagogów i socjologów. Interesującą koncepcję relacji rodziny, szkoły i społeczności lokalnej opracowała Joyce Lucy Epstein (sugestie polskich rozwiązań w tym zakresie przedstawiła M. Mendel). Na podstawie wieloletnich badań przedstawiła sześciopunktową klasyfikację obszarów współdziałania. Są to:
- rodzicielstwo - pomoc rodzicom i rodzinom w tworzeniu domowego środowiska;
- komunikacja - poszukiwanie efektywnych form komunikacji szkoła - dom, dom -szkoła;
- wolontariat - pozyskiwanie oraz organizowanie rodzicielskiej pomocy i wsparcia;
- nauka domowa - dostarczanie rodzicom informacji oraz pomysłów w zakresie pomagania dzieciom w czynnościach związanych z realizacją programu szkolnego;
- współdecydowanie - włączenie rodziców w decydowanie o wszelkich sprawach związanych z życiem szkoły;
- współpraca ze społecznością lokalną - rozpoznawanie i integrowanie działań społeczności lokalnej na rzecz szkół.
Największą rolę w modelu rodzina - szkoła - społeczność lokalna odgrywa zaangażowanie rodziców. To oni są najbliżej dziecka, a ono z kolei jest w centrum tej relacji.
Doświadczenie dowodzi, że ogromny wpływ na rozwój i jakość kontaktów ma pierwsze spotkanie wychowawcy z rodzicami. Jeśli poświęcone zostanie wzajemnemu poznaniu się, stworzeniu atmosfery zaufania i wzajemnej życzliwości to w przyszłości zaowocuje współpracą. Dzięki nawiązaniu kontaktu z rodzicami nauczyciel może również poznać środowisko rodzinne ucznia, co odgrywa dużą rolę w procesie wychowania. Propozycja organizacji pierwszego spotkania z rodzicami:
- Utworzenie kręgu - stoliki można ustawić w czworobok. Tak ustawione stoliki sprawiają, że wszyscy widzą siebie wzajemnie. Wychowawca siada wśród rodziców. Pozycja „zza biurka" wprawdzie wzmacnia poczucie bezpieczeństwa i daje nauczycielowi poczucie władzy, ale przeszkadza w nawiązywaniu dobrego kontaktu z rodzicami uczniów.
- Przywitanie rodziców, przedstawienie się wychowawcy - staż pracy, kompetencje, doświadczenie zawodowe, zainteresowania itd.
- Zachęcenie rodziców do krótkiego przedstawienia się i powiedzenia kilku słów o własnym dziecku. Wzajemne poznanie się rodziców i wychowawcy nie jest czasem straconym, zmniejsza anonimowość uczestników, sprzyja otwartości wypowiedzi, pobudza dyskusję, ułatwia rozwiązywanie problemów wychowawczych.
- Przedstawienie zasadniczego celu spotkania oraz celów i ogólnych założeń na rok bieżący.
- Ustalenie wraz z rodzicami „programu reagowania" na nieobecności i spóźnienia uczniów (przedstawienie wymagań szkoły w tym zakresie). Ustalenie zasady, że o uczniach decyduje nauczyciel wspólnie z rodzicami jest podstawą wzajemnego zaufania. Zachęcenie rodziców do wymiany własnych doświadczeń wychowawczych (np. jak nagradzać, a jak karać; jak rozmawiać z dziećmi na trudne tematy itp.).
- Omówienie zakresu oczekiwanej współpracy i prośba o ewentualne propozycje pomocy dla klasy, szkoły. Niektórzy rodzice z racji wykonywanego zawodu czy posiadanego wykształcenia mogą służyć swoją wiedzą.
- Zebranie propozycji tematów do omówienia podczas kolejnych spotkań z rodzicami.
- Wybór „trójki klasowej".
- Omówienie spraw bieżących.
- Zakończenie zebrania.
Nauczyciel może skłonić rodziców do współpracy, a wywiadówka może stać się okazją do wyrażania własnych opinii i poglądów, dzielenia się doświadczeniami, otwartego mówienia o problemach wychowawczych i wspólnego podejmowania decyzji.
Każda wywiadówka jest ważnym wydarzeniem w życiu klasy, dlatego też powinna być przez wychowawcę dobrze przygotowana. Przed spotkaniem z rodzicami należy ustalić listę spraw do omówienia. Warto listę tę uporządkować w logiczną całość tak, aby w czasie zebrania nie „skakać" z tematu na temat. Trzeba mówić w sposób klarowny, jasny i - co bardzo ważne - zwięzły. Nie zanudzać nie rozwodzić się nad jednym tematem, odróżniać sprawy ważne od błahych. Spotkanie powinno mieć swoją dynamikę. Właściwą część wywiadówki rozpoczyna informacja o osiągnięciach klasy, sukcesach poszczególnych uczniów. Pozwoli to rodzicom dostrzec, że oprócz kłopotów, jakie sprawiają dzieci, mają one także sukcesy. Dzieci należy wymienić z nazwiska, aby rodzice poczuli się dumni z nich. Kolejna sprawa ułatwiająca kontakt z rodzicami to mówienie o klasie „nasza klasa". W ten sposób rodzice widzą, że wychowawca identyfikuje się z ich dziećmi, tworzącymi szkolny zespół i oczekuje od rodziców tego samego. Sprawy trudne, czyli oceny i zachowanie, warto przedstawić w sposób obiektywny, poddając je dyskusji. Wychowawca powinien kontrolować przebieg dyskusji i dążyć do zakończenia jej konstruktywnymi wnioskami. Dyskusja zajmuje ważne miejsce w spotkaniach z rodzicami. Wywiadówkę powinny zakończyć ogłoszenia: organizacyjne, porządkowe, dotyczące np. planowanych imprez klasowych czy szkolnych.
Ostatni element wywiadówki to indywidualne rozmowy z rodzicami. Powinny one odbywać się bez świadków. Rozmawiając z rodzicami na temat ich dzieci należy im uświadomić, że nie każdy problem da się od razu rozwiązać, ale że mogą liczyć na pomoc szkoły. Aby rozmowa z rodzicami przyniosła korzyści, musi być prowadzona w sposób taktowny i życzliwy. W czasie rozmów następuje wymiana informacji, dyskusja nad problemem wychowawczym, formułowanie wspólnych wniosków i ustaleń. Tak poprowadzona wywiadówka sprawi, że:
- zniknie napięcie towarzyszące tym rodzicom, którzy przychodzą na nią pełni obaw,
- rodzice poczują się partnerami wychowawcy, a nie petentami,
- stworzy się istotna w oddziaływaniu wychowawczym więź między rodzicami, wychowawcą i uczniami, ułatwiająca rozwiązywanie problemów.
Czas istotnych zmian w oświacie potwierdza znaczącą pozycję rodziców. Mogą oni i powinni w dzisiejszej szkole stanowić ważną „siłę społeczną". Warto więc mądrze ją ukierunkować. To właśnie jest kolejne zadanie, jakie stoi przed szkołą.
Opracowała: mgr Ewa Kubisz
