Po zakończeniu uczestnik powinien:
- rozpoznać objawy trudności natury dyslektycznej u dzieci w wieku szkolnym,
- w większości przypadków umieć odróżnić te trudności od tych, które wynikają z innych przyczyn,
- znać procedurę w przypadku zaobserwowania objawów świadczących
o możliwości występowania u dziecka specyficznych trudności w nauce,
- posiadać podstawowa wiedzę potrzebną do zaplanowania pracy dydaktycznej z uczniem dyslektycznym.
DYSLEKSJA – specyficzne trudności w czytaniu – obniżone tempo czytania, słaba technika (zniekształcanie odczytywanych wyrazów, ciche głoskowanie, przestawianie kolejności liter w wyrazach, opuszczanie i dodawanie liter, mylenie liter podobnych wzrokowo itp.), trudności w rozumieniu i zapamiętywaniu treści czytanego tekstu.
DYSLEKTYK – to uczeń ze specyficznymi zaburzeniami językowymi, objawiającymi się głównie w trudnościach w czytaniu i pisaniu. Problemy te są spowodowane nieprawidłowym funkcjonowaniem analizatorowej części układu nerwowego, przy przeciętnych lub wyższych niż przeciętnych możliwościach intelektualnych.
Wśród przyczyn występowania trudności dyslektycznych wyróżnia się:
- dysharmonie rozwojowe,
- podłoże emocjonalne,
- mikrouszkodzenia układu nerwowego,
- uwarunkowania genetyczne.
Ze względu na bezpośrednią przyczynę w postaci dysfunkcji analizatorów korowych można mówić o różnych rodzajach trudności dyslektycznych, dzieląc je na trzy podstawowe grupy:
- zaburzenia typu słuchowego,
- zaburzenia typu wzrokowego,
- zaburzenia typu ruchowego,
oraz zaburzenia mieszane: wzrokowo – ruchowo – słuchowe.
OBJAWY I SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W NAUCE
Wymienione objawy mogą świadczyć o zaburzeniach typu dyslektycznego w zakresie umiejętności językowych:
- słabsze rozumienie poleceń słownych,
- uboższy zasób słownictwa, trudności w doborze słów,
- trudności w budowaniu wypowiedzi,
- trudności w poprawnym pisaniu ze słuchu, pisaniu spontanicznym, pisaniu
- z pamięci i przepisywaniu,
- słaba strona graficzna pisma,
- wolne tempo pisania,
- niechęć do czytania, słaba technika czytania,
- trudności w rozumieniu treści przeczytanego tekstu.
Ze względu na zróżnicowane źródła i zakresy zaburzeń, do objawów szeroko rozumianej dysleksji zaliczamy w zakresie innych umiejętności:
- trudności w planowaniu rysunku i rysowaniu,
- problemy w uczeniu się tabliczki mnożenia, nazw miesięcy, dni tygodnia, wierszy,
- brak lub słaba orientacja w stronach świata,
- trudności w różnicowaniu kształtów geometrycznych,
- zaburzenia w orientacji przestrzennej,
- bardzo słaba wyobraźnia przestrzenna,
- mylenie znaków, cyfr,
- obniżona sprawność ruchowa objawiająca się trudnością w wykonywaniu ćwiczeń fizycznych,
- zaburzona orientacja w schemacie ciała np. (mylenie prawej i lewej ręki) oraz słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa,
- kłopot w koncentracji – uwaga krótkotrwała, łatwo ulegająca rozproszeniu.
Za podstawowe zadanie okresu nauczania zintegrowanego uznaje się opanowanie przez dziecko dobrej techniki czytania ze zrozumieniem, opanowanie techniki poprawnego pod względem ortograficznym i graficznym pisania oraz techniki liczenia. Wszelkie problemy w nauce tych technik u dziecka z przeciętnymi i więcej niż przeciętnymi zdolnościami intelektualnymi powinny być brane pod uwagę, jako ewentualne objawy dysleksji rozwojowej.
U uczniów klas I – III poniższe symptomy mogą świadczyć o występowaniu dysleksji rozwojowej, a oto one:
- mylenie liter podobnych wzrokowo i słuchowo w czytaniu i pisaniu np.
b, p, d,
- trudności w opanowaniu dobrej techniki czytania,
- uporczywe głoskowanie i tzw. podwójne czytanie, pomijanie linijek tekstu,
- zacinanie się przy czytaniu, przekręcanie odczytywanych wyrazów,
- trudności w rozumieniu przeczytanego tekstu, w tym szczególnie zadań z treścią,
- występowanie błędów tzw. słuchowych i wzrokowych w pisaniu,
- trudności w nauce tabliczki mnożenia,
- tzw. „brzydkie zeszyty”,
- wolne tempo pisania,
- niski poziom graficzny rysunków, prace ubogie w szczegóły,
- trudności w organizowaniu świata zewnętrznego, zapominanie przedmiotów osobistych, tzw. „ogólne roztrzepanie”.
Duże znaczenie dla skutecznej terapii dziecka dyslektycznego ma ścisła współpraca wszystkich pracujących z nim osób. Rola nauczyciela z racji częstości i bliskości kontaktu z uczniem jest bardzo ważna. Może on znacząco wpływać na przyspieszanie lub opóźnianie procesu terapeutycznego, stosując indywidualne metody pracy i oceniania, motywując, czy po prostu okazując zrozumienie i życzliwie traktując problem. Nauczyciel powinien dostosować wymagania do umiejętności dziecka, które posiada, by mogło podjąć wysiłek zakończony sukcesem na poziomie wymagań, którym jest w stanie sprostać.
Rolą nauczyciela jest uświadomienie istoty problemu oraz przekonanie rodziców o konieczności kompleksowej, w porę udzielonej pomocy psychologiczno - pedagogicznej , a także udzielanie rodzicom wsparcia w wychowaniu dzieci ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi.
Rozpatrując najważniejsze zasady postępowania wobec problemów dziecka dyslektycznego, pamiętaj, że:
- wśród dzieci, z którymi pracujesz na pewno spotkasz dziecko dyslektyczne,
- dysleksja to nie tylko kłopot w czytaniu i pisaniu – to również specyficzne trudności w nauce matematyki, geometrii, geografii, wychowania fizycznego,
- dzieci, które są zdolne a leniwe czy zapominalskie mogą cierpieć na tego typu zaburzenia,
- jeżeli zaobserwujesz niepokojące objawy, kieruj dziecko na badania specjalistyczne,
- uświadamiaj rodzicom problemy szkolne i konieczność udzielenia dziecku fachowej pomocy,
- pomagaj dziecku dyslektycznemu w pokonywaniu wszelkich specyficznych trudności w nauce.
BIBLIOGRAFIA
1. Bogdanowicz M., O dysleksji, Wyd. Popularnonaukowe Linea, Lublin 1994.
2. Gąsowska T., Pietrzak- Stępkowska Z., Praca wyrównawcza z dziećmi
mającymi trudności w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa 1994.
3. Grabałowska K., Jastrząb J., Mickiewicz J., Wojak M., Ćwiczenia w czytaniu
i pisaniu, Wyd. Dom Organizatora TNOiK, Toruń 1994.
4. Mickiewicz J., Jedynka z ortografii, Wyd. Dom Organizatora TNOiK, Toruń
1995.
5. Sawa b., Jeżeli dziecko źle pisze i czyta, WSiP, Warszawa 1994.
Opracowała – Małgorzata Stanek |
