Urodzili się w dwóch, pałających do siebie głęboką nienawiścią, rodach – on był synem Montekich, a ona – córką Kapuletich. Romeo i Julia – czy istnieje równie znana para kochanków w literaturze światowej, która uznawana byłby za ideał? Na pierwszy rzut oka, historia ich miłości sprawia wrażenie pozbawionej jakichkolwiek rys, jednakże, gdy zagłębimy się w treść dramatu i weźmiemy pod uwagę sposób postrzegania miłości na początku dwudziestego pierwszego wieku, możemy poczuć się nieco rozczarowani, o ile nie zdegustowani. Związek Romea i Julii jest tak namiętny i głęboki, że we współczesnych czasach mógłby wydawać się przesadzony pod względem intensywności, zbyt wyidealizawany, czy wręcz nierzeczywisty. Oczywiście można by odnieść się do realiów szesnastowiecznych i ówczesnego podejścia do kwestii miłości, które świadczyłyby o prawdziwości uczuć pary kochanków. Bez względu na to, ile opinii przemawiający za tezą -„Romeo i Julia” jest idealną historią miłosną - usłyszymy, czy przeczytamy, mi, osobiście, trudno uwierzyć w jej prawdziwość.
Rozważmy pierwszy czynnik, który świadczy o tym, że cała historia jest nierzeczywista – wiek bohaterów. Kiedy poznajemy Julię i Romea, jeszcze nie znają się. Julia jest dzieckiem, trzynastoletnią dziewczyną, nie wiele wie o życiu i świecie i jest posłuszna swoim rodzicom. Matka próbuje ją nakłonić, z pozytywnym skutkiem, żeby poznała swojego przyszłego męża, Parysa. Romeo jest niewiele starszy od Julii i jest zakochany w Rozalinie. Uważa ją za najpiękniejszą istotę na ziemi i nic nie wskazuje na to, że miałby kiedykolwiek zmienić zdanie. Oto jak Romeo opisuje swą ukochaną: „Nigdy wszechwidzące równej piękności nie widziało słońce” (akt I, scena 2) . Z drugiej jednak strony, trudno jest spodziewać się po młodym chłopcu stałości w uczuciach. Kiedy tylko młody Monteki widzi piękną Julię (dużo piękniejszą od Rozaliny) z łatwością zakochuje się w niej i natychmiast zapomina o przedmiocie swojej adoracji. Biorąc pod uwagę jego młody wiek, nie powinno to nikogo ani dziwić, ani też wywoływać oburzenia. Zauroczenie młodego Montekiego Rozaliną nie ma nic wspólnego z prawdziwą miłością. Skąd możemy mieć pewność, że jego uczucie do Julii nie wygaśnie równie prędko? Zachowanie Romea świadczy o jego braku odpowiedzialności i nieprzewidywalności.
Młody wiek kochanków idzie w parze z ich niedojrzałością emocjonalną, co jest w szczególności widoczne na początku dramatu. Kiedy Pani Kapuleti sugeruje córce, iż ta powinna zmienić swój stan cywilny, Julia na tę propozycję odpowiada: „O tym zaszczycie jeszcze nie myślałam” (akt I, scena 3) . Nie czuje się przygotowana do tak ogromnej odpowiedzialności. Niespełna kilka godzin później, podczas sceny balkonowej, dziewczyna oświadcza się Montekiemu i namawia do weselnych przygotowań. Zgadzam się z opinią Ouilliama, który twierdzi, że brak konsekwencji w postępowaniu Julii jest dowodem na jej niedojrzałość i dziecinną niecierpliwość. Trudno jest uwierzyć w tak nagłą przemianę w osobowości młodej dziewczyny, która na początku odrzuca sugestię zamążpójścia, a wkrótce potem odczuwa nieodpartą chęć połączenia się węzłem małżeńskim z chłopcem, którego prawie nie zna.
Romeo akceptuje propozycję Julii bez wahania. Nie myśli o konsekwencjach swojej szaleńczej decyzji. Młodzi biorą los w swoje ręce. Romeo i Julia działają pod wpływem impulsu. Nagły wybuch wzajemnego zauroczenia i żądza bycia razem są nieracjonalne.
I w tym miejscu napotykamy kolejny problem – różnicę pomiędzy zauroczeniem, pociągiem fizycznym, a prawdziwą miłością. Uczucie łączące Romea i Julię nie może być określane mianem „miłości”, bo byłoby to nadużycie tego słowa. Nie można kochać kogoś nie mając najmniejszego pojęcia o charakterze tej osoby i polegając wyłącznie na atrakcyjności fizycznej przedmiotu naszego uwielbienia. Główni bohaterowie sztuki są piękni, i to właśnie ich uroda fizyczna przyciąga ich ku sobie. Oto, jak Romeo opisuje twarz Julii:
„Dwie najjaśniejsze, najpiękniejsze gwiazdy
Z całego nieba, gdzie indziej zajęte,
Prosiły oczu jej, aby zastępczo
Stały w ich sferach, dopóki nie wrócą.
Lecz choćby oczy jej były na niebie,
A owe gwiazdy w oprawie jej oczu:
Blask jej oblicza zawstydziłby gwiazdy
Jak zorza lampę;” (akt II, scena 2)
Jeśli porównamy ten cytat z wcześniejszym, dotyczącym Rozaliny, zauważymy między nimi ogromne podobieństwo. W obu fragmentach tekstu, Romeo podkreśla piękno dziewczyny. Jest to oczywiście bardzo częsta forma wyrażania podziwu w dziełach literackich epoki Renesansu. Z drugiej jednak strony, miłość jest uczuciem, które wymaga czasu. Czasami potrzebujemy miesięcy, a nawet lat, zanim zdamy sobie sprawę, że kogoś kochamy. Szekspir przedstawia wydarzenia w sztuce na przestrzeni czterech dni. Wpływa to na dramatyzm historii i ukazuje miłość jako coś nagłego.
Największym poświęceniem Romea i Julii, a zarazem dowodem na ich przywiązanie, jest śmierć. Wszyscy krytycy wyrażają tę samą opinię dotyczącą powodów, dla których młodzi popełniają samobójstwo – on nie chce żyć bez niej, a ona wybiera śmierć, aby być z Romeem. Być może, jest to jedna z przyczyn, która każe im uczynić ten tragiczny krok. Można jednak doszukać się innych motywów tej podwójnej zbrodni. Upewniwszy się, że jej ukochany nie żyje, Julia myśli z trwogą o powrocie do domu. Nie musi obawiać się małżeństwa z Parysem, skoro nie ma go już wśród żywych. Istnieje dużo większy strach przed karą za nieposłuszeństwo względem rodziców. Wcześniej czy później cała prawda wyszła by na jaw. Ojciec dziewczyny jest bardzo surowy i zdążył już zagrozić swojej córce wyrzuceniem z domu. Poza tym, jako młoda żona, Julia doświadczyła miłości fizycznej z młodym Montekim, co zgodnie z zasadami obowiązującymi w społeczeństwie Werony w ówczesnych czasach, zostałoby odebrane jako coś godnego pogardy i bardzo niemoralnego. Julia straciła swoją dziecięcą niewinność na zawsze. Romeo słusznie obawia się wygnania, czy też skazania na śmierć za zabójstwo Parysa – byłby pierwszym podejrzanym o popełnienie tej zbrodni. Oboje, Romeo i Julia, mają powody do tego, by odebrać sobie życie.
Zdaję sobie sprawę, że moja opinia na temat tragedii Williama Szekspira nie jest obiektywna. Według mnie „Romeo i Julia” nie jest idealną historią miłosną. Z drugie strony, sztuki tej nie możemy postrzegać tylko i wyłącznie w kategoriach sentymentalnego dramatu zakończonego śmiercią dwojga kochanków. Wątek miłosny posłużył tu w celu wytłumaczenia czytelnikom, że z nienawiści nigdy nie można odnieść korzyści. Wręcz przeciwnie, jest to uczucie niszczące, za które wcześniej czy później spotka nas kara. Rodziny Montekich i Kapuletich wyciągnęły wnioski z tej lekcji – lepiej jest pokonać własne uczucia, zapomnieć o dumie i pojednać się nim nastąpi coś tragicznego. Jest to ostrzeżenie dla wszystkich. Pomimo śmierci młodych bohaterów, ogólna wymowa sztuki jest raczej optymistyczna. Oba rody przyznają się do błędu i godzą się ze sobą. Co więcej, żyją odtąd w przyjaźni.
Magdalena Sokołowska
Bibliografia:
Kydryński, J. Przypisy do Szekspira. 1993. Warszawa: Kwiaty Na Tor
Quilliam,S. Penguin passnotes: Romeo and Juliet. 1985. London: Penguin Books
Szekspir,W. Romeo I Julia. 2001. Wydawnictwo Siedmiogród
|
