Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Studium przypadku

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 5273 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 

Do zajęcia się problemem przemocy i agresji wśród uczniów skłoniły mnie wyniki ankiet, które przeprowadziliśmy przed stworzeniem szkolnego programu profilaktyki. Do te pory byłam przekonana, że w mojej szkole jest to zjawisko incydentalne i nie stanowi poważnego problemu.
 
Okazało się jednak, że część uczniów (szczególnie z młodszych klas) doświadcza agresji i przemocy. Najczęściej dochodzi do bójek, przezywania i wyśmiewania. Szkody wynikające z takiego zachowania są mało widoczne i często lekceważone przez nauczycieli i rodziców. Uczniowie rzadko skarżą się, ale naszą rolą jako wychowawców jest przeciwdziałanie każdej przemocy, m.in. poprzez wypracowanie metod pracy ograniczających skalę tego zjawiska.


Opis i analiza przypadku agresywnego zachowania i stosowania przemocy wśród uczniów


I. Identyfikacja zjawiska i jego opis.

Do zajęcia się problemem przemocy i agresji wśród uczniów skłoniły mnie wyniki ankiet, które przeprowadziliśmy przed stworzeniem szkolnego programu profilaktyki. Do te pory byłam przekonana, że w mojej szkole jest to zjawisko incydentalne i nie stanowi poważnego problemu. Okazało się jednak, że część uczniów (szczególnie z młodszych klas) doświadcza agresji i przemocy. Najczęściej dochodzi do bójek, przezywania i wyśmiewania. Szkody wynikające z takiego zachowania są mało widoczne i często lekceważone przez nauczycieli i rodziców. Uczniowie rzadko skarżą się, ale naszą rolą jako wychowawców jest przeciwdziałanie każdej przemocy, m.in. poprzez wypracowanie metod pracy ograniczających skalę tego zjawiska.
Agresją jest każde działanie, które ma na celu wyrządzenie szkody, bólu lub naraża kogoś na utratę czegoś. Jest to każde zachowanie, które wyrządza krzywdę drugiej osobie lub sobie samemu. Uczniowie zachowują się agresywnie również wtedy, gdy niszczą swoje lub cudze rzeczy czy mienie szkolne. W literaturze dominuje pogląd, że o agresji można mówić wtedy, gdy obie strony mają podobną siłę fizyczną i psychiczną. Zaatakowany potrafi wtedy bronić swoich praw. Charakterystyczną cechą przemocy jest nierównowaga sił. Te prawidłowości dotyczą także uczniów. Uczeń atakujący jest silniejszy fizycznie lub psychicznie , często jest starszy. Nauczyciele i rodzice nie zawsze o tym dowiadują się, gdyż dzieci będące ofiarami przemocy, nie mówią nikomu o swoich przykrych doświadczeniach. Aby analiza problemu była pełna, należy ją uzupełnić o charakterystyki zarówno ofiary, jak i sprawcy przemocy. W oparciu o własne doświadczenia i dostępną literaturę wyodrębniłam dwa typy ofiar przemocy:
1. Ofiara pasywna:
- wrażliwa i nieśmiała;
- niepewna, ma trudności z zaistnieniem w grupie;
- nie potrafi się bronić, atakowana - płacze, ucieka;
- czuje się małowartościowa;
- zwykle nie ma przyjaciela;
- najczęściej jest słabsza fizycznie;
- często ma lepszy kontakt z dorosłymi niż z rówieśnikami.
2. Ofiara prowokująca:
- ma problemy z koncentracją;
- zachowuje się niespokojnie, jest nadpobudliwa;
- wprowadza zamieszanie, niepokój;
- jej zmienne nastroje są przyczyną częstych konfliktów z kolegami.
Dzieci będące ofiarami zwykle są wyśmiewane i przezywane, często szukają swoich rzeczy, mają sińce lub brudne ubranie, przejawiają trudności w mówieniu na forum klasy, pogarszają się w nauce, skarżą się na bóle głowy, brzucha, unikają szkoły, trzymają się na przerwach blisko nauczyciela, ze szkoły wracają powoli, często okrężną drogą. Dla wychowawcy są to wskazówki, które są pomocne w rozpoznaniu w swojej klasie ofiary przemocy, a więc wskazówki, których nie należy bagatelizować.
Podobnie i sprawcy przemocy mogą być pasywni lub aktywni.
Cechy aktywnego sprawcy:
- agresywność wobec kolegów i dorosłych;
- impulsywność i potrzeba dominacji;
- przeciętne lub nieco podwyższone poczucie własnej wartości;
- większa niż u innych siła i sprawność fizyczna;
- przeciętna popularność ( często otoczony „świtą”2-3 osób).
Cechy sprawcy pasywnego:
- nie inicjuje aktów przemocy, ale uczestniczy w nich;
- przyłącza się do sprawców przemocy;
- niezbyt pewny siebie, w grupie czuje się lepiej.
Dzieci będące sprawcami przemocy zwykle dokuczają słabszym, lubią dominować, łatwo się denerwują, często są nastawione przekornie, negatywnie, umieją sprytnie wybrnąć z trudnej sytuacji, potrafią udawać, często czerpią korzyści materialne ze stosowania przemocy, mają trudności z przestrzeganiem ogólnie przyjętych norm.
W mojej szkole problem przemocy i agresji dotyczył uczniów kilku klas. Dlatego postanowiłam, wspólnie z pracownikami szkoły, przynajmniej zminimalizować rozmiary tego zjawiska.

II. Opis podjętych działań.

Pierwszym podjętym przeze mnie działaniem było przygotowanie i przeprowadzenie szkoleniowego posiedzenia Rady Pedagogicznej na temat zjawiska agresji i przemocy, bo żeby rozwiązać problem, opracować formy przeciwdziałania negatywnemu zjawisku, trzeba dowiedzieć się o nim jak najwięcej. Korzystając z dostępnej literatury, dokonałam analizy przyczyn agresji i zebrałam na temat każdej z nich jak najwięcej informacji. Sklasyfikowałam i opisałam je następująco:
2. Przyczyny tkwiące w rodzinie:
- brak ciepła, zaangażowania, zainteresowania sprawami dziecka;
- pobłażliwość i przyzwolenie na stosowanie agresji wobec innych;
- brak jasnego przekazu, co jest dobre, a co złe;
- brak jasno wyznaczonych granic tego, jak wolno dziecku się zachować, a jak nie;
- stosowanie agresji i przemocy przez rodziców w kontaktach między dorosłymi i w stosunku do samego dziecka;
- kryzysy domowe (kłótnie, rozwód rodziców);
- podwójne wzorce zachowań (co innego się mówi, a co innego robi);
3. Przyczyny istniejące w szkole:
- hałas, mała przestrzeń i ograniczona ruchliwość;
- czas spędzany głównie w sposób ukierunkowany i narzucony;
- chłód emocjonalny nauczycieli w stosunku do uczniów;
- relacje oparte na wymaganiach bez nagradzania i wzmacniania pozytywnych zachowań dzieci;
- brak docenienia i podkreślenia wysiłków i postępów dzieci, koncentrowanie się na ich negatywnych zachowaniach;
- niesprawiedliwość w ocenianiu i traktowaniu uczniów;
- nuda podczas lekcji i ich schematyczność;
- brak spójnych i jednolitych reakcji nauczycieli na agresywne zachowania i akty przemocy w szkole;
- brak jasnych reguł życia szkolnego;
- brak konsekwencji i zgodności nauczycieli w egzekwowaniu przyjętych norm.
4. Wpływ grupy rówieśniczej:
- naśladowanie osoby zachowującej się agresywnie, ocenianej przez rówieśników pozytywnie, bo jest odważna, silna, wynikające z niepewności własnej pozycji w grupie;
- dostrzeganie popularności i korzyści , jakich doznaje osoba używająca przemocy na skutek braku konsekwencji ze strony dorosłych;
- świadomość „rozmywania się” odpowiedzialności w grupie(jest się jednym z wielu, odpowiedzialność słabnie i zmniejsza się poczucie winy).
5. Wpływ mediów:
- oglądane w telewizji formy przemocy przynoszą sprawcom satysfakcję, nagrodę lub nie są karane;
- przemoc jest demonstrowana przez atrakcyjne osoby, z którymi dzieci chętnie się utożsamiają;
- przemoc jest usprawiedliwiana wyższymi racjami społecznymi;
- podwyższanie progu tolerancji wobec przemocy poprzez niepokazywanie cierpienia, krzywdy ofiar przemocy;
- nieukazywanie negatywnych skutków przemocy.
Po przeprowadzeniu przygotowanego przeze mnie szkoleniowego posiedzenia Rady Pedagogicznej na temat przyczyn agresji i przemocy wspólnie z wychowawcami podjęliśmy decyzję, że wychowawcy sporządzą następujące tabele dotyczące uczniów swoich klas, którzy zachowują się agresywnie i stosują przemoc wobec innych oraz form przemocy zaobserwowanych w grupach dziewczynek i chłopców.

Tabela nr1

Uczeń .............

Wpływ domu
Wpływ szkoły
Wpływ grupy rówieśniczej

Tabela nr2
Formy przemocy

W grupie dziewczynek W grupie chłopców



Najpierw wychowawcy przeprowadzili stosowne obserwacje, zgromadzili potrzebne informacje i dane, po czym wpisali je do tabel. Na podstawie tych materiałów, dostarczonych przez wychowawców klas, dokonałam analizy form przemocy występujących w naszej ,szkole dzieląc je na trzy kategorie:
1. Przemoc fizyczna:
- bicie, popychanie kopanie, plucie;
- wymuszanie pieniędzy;
- niszczenie cudzej, w tym szkolnej własności;

2. Przemoc słowna:
- przezywanie, wyśmiewanie;
- grożenie, szantażowanie;
- plotkowanie, namawianie się;

3. Przemoc bez użycia słów i kontaktu fizycznego:
- wrogie gesty i miny;
- izolowanie;
- manipulowanie związkami personalnymi;

W oparciu o podstawową wiedzę na temat ofiary i sprawcy przemocy, wychowawcy klas określili formy działań ukierunkowane na wzmocnienie poczucia wartości u dzieci będącymi ofiarami przemocy oraz na uczenie dzieci będącymi sprawcami sposobów zaspakajania potrzeby dominacji bez stosowania agresji czy przemocy.
Pierwszym krokiem na drodze budowania przyjaznej atmosfery w klasach było opracowanie zasad obowiązujących wszystkich uczniów. Autorami tych klasowych norm byli uczniowie, wychowawca i rodzice. Wspólnie stworzone zasady stanowiły obowiązujący wszystkich kodeks akceptowanych zachowań oraz propozycje kar, jakie miały grozić za ich nieprzestrzeganie. Wychowawcy zadbali o to, aby dzieci wiedziały, czemu służą normy i dlaczego się je tworzy. Wszystkie propozycje zostały wspólnie z uczniami przedyskutowane i przyjęte.
Utworzenie kodeksów klasowych było punktem wyjścia do tego, żeby normy odgrywały istotną rolę w życiu klasy. Wychowawcy zaplanowali konkretne procedury, które miały pomagać dzieciom pamiętać o normach, nauczyć się ich akceptowania i przestrzegania. Do procedur sprzyjających wdrożeniu norm klasowych należały:
1. Regularne spotkania społeczności klasowych, w czasie których omawiane były bieżące sprawy:
- miłe i przykre wydarzenia, które miały miejsce w ostatnim czasie;
- nagrody dla uczniów, którzy są koleżeńscy, pomagają innym;
- przypadki najczęściej naruszanych norm;
- negatywne konsekwencje dla uczniów łamiących normy.
2. Samoocena społeczności klasowych:
- ankiety dla uczniów i wychowawców;
- omawianie wyników ankiet (podkreślenie postępów ucznia, wskazywanie nad czym można by jeszcze popracować).
3. System punktowania:
- opracowanie systemu punktowania za przestrzeganie norm klasowych;
- przyznawanie sobie nawzajem przez uczniów punktów;
- ustalenie i stosowanie zasad nagradzania tych, którzy zdobyli największą liczbę punktów.
6. Zajęcia edukacyjne: cykl zajęć prowadzonych metodami aktywizującymi na temat sposobów kontrolowania własnych zachowań, sposobów obrony przed agresją i przemocą, praw człowieka, informowania dorosłych o sytuacjach przemocy.
Kolejnym naszym wspólnym działaniem było opracowanie systemu reagowania na doraźne sytuacje, w których uczniowie zachowują się agresywnie i używają przemocy ( bójki, podcinanie, popychanie młodszych, wyśmiewanie się itp.), ponieważ takie sytuacje wymagają szybkiej, krótkiej i zdecydowanej reakcji wychowawcy. Stwierdziliśmy, że najczęściej popełniane przez nauczycieli błędy to:
- agresja fizyczna (szarpanie, popychanie, kara fizyczna);
- agresja słowna (obrażanie, zawstydzanie);
- okazywanie niepewności, niezdecydowania( udawanie, że się nie widzi, traktowanie sytuacji na wesoło, odsyłanie do dyrektora);
- długie monologi i moralizowanie;
- wchodzenie w rolę sprawcy, by pokazać co czuje ofiara.
Ustaliliśmy, że skuteczne i pożądane działania to:
- użycie tyle siły ile koniecznie potrzeba (w przypadku rozdzielania bijących się uczniów );
- okazywanie uczniom szacunku ( mówienie o zachowaniu, nie o osobie, powoływanie się na obowiązujące normy, komunikowanie się w pierwszej osobie);
- stanowcze reagowanie ( zdecydowany, mocny głos, patrzenie na ucznia, utrzymywanie powagi);
- mówienie w sposób krótki i jasny( opis faktu, akcentowanie swojego zdania, powołanie się na normy, uświadomienie konsekwencji niewłaściwego postępowania);
- traktowanie sprawcy jako osoby, która może i powinna wziąć odpowiedzialność za swoje czyny (określenie, czego się oczekuje od sprawcy).
Dużą wagę przywiązywaliśmy do tego, aby takie sposoby reagowania na sytuacje doraźne obowiązywały wszystkich nauczycieli, gdyż uczeń musi mieć świadomość, że wszyscy stosują się do norm szkolnych i ponoszą konsekwencje za ich nieprzestrzeganie.
Ale zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że wprowadzanie norm, stosowna edukacja, reagowanie na sytuacje doraźne – to niewystarczające środki wobec uczniów stale używających przemocy. Dlatego nasza praca z dziećmi – sprawcami przemocy zmierzała do następujących celów:
1. Wyeliminowania agresywnych zachowań i stosowania przemocy z życia naszej szkoły poprzez następujące działania:
- cykl indywidualnych rozmów wychowawcy z uczniami (stałe terminy) z udziałem innych nauczycieli, dyrektora szkoły, policjanta);
- zawieranie kontraktów z poszczególnymi uczniami (pisemna umowa zawierająca zakres zobowiązań ucznia, informację o konsekwencjach ich nieprzestrzegania, termin następnego spotkania, podpisy ucznia i wychowawcy);
- monitorowanie zachowania ucznia ( uważna obserwacja, włączenie do działań innych nauczycieli);
- nagradzanie i karanie ( docenianie pozytywnych zachowań na forum klasy i szkoły, piętnowanie zachowań negatywnych);
- przestrzeganie hierarchii kar stosowanych za naruszanie norm;
- informowanie uczniów o karach otrzymanych za stosowanie przemocy.
2. Udzielenie uczniom różnorakiej pomocy w znalezieniu pozytywnych sposobów funkcjonowania w grupie, zaspakajania potrzeb bez używania przemocy, m.in. poprzez:
- dowartościowywanie uczniów przez nauczycieli;
- organizowanie zajęć edukacyjnych ukierunkowanych na uczenie wykorzystywania własnych dobrych stron dla dobra innych;
- wspólne poszukiwanie sposobów rozwiązywania sytuacji problemowych będących źródłem agresji;
- rozwijanie uczniowskich zainteresowań i talentów.
Praca z uczniami – sprawcami przemocy wymagała wiele czasu i zaangażowania ze strony wychowawców. Uczniowie początkowo demonstrowali niechęć lub odgrażali się słabszym. Mieli jednak świadomość ciągłej kontroli ze strony nauczycieli i swoich kolegów, nieuniknioności ich negatywnej oceny i w konsekwencji - spadku popularności. Wychowawcy w żadnym wypadku nie zostawili dziecka w konfliktowej sytuacji samemu sobie, gdyż prawdopodobnie doszłoby do eskalacji przemocy, a dziecko – ofiara straciłoby nadzieję na poprawę swej sytuacji i zaufanie do szkoły i wychowawcy, pogłębiłoby się też u niego poczucie porażki. Pomoc dziecku, które stało się ofiarą przemocy, polegała przede wszystkim na zapewnieniu mu poczucia bezpieczeństwa w klasie. Nasze działania w tym zakresie były następujące:
1. Okazywaliśmy uczniom zainteresowanie (indywidualne rozmowy z dziećmi na temat ich sytuacji w klasie, informowaliśmy o podjętych krokach zaradczych);
2. Pozytywnie wzmacnialiśmy uczniów i dodawaliśmy im odwagi (ukazywaliśmy ich mocne strony, przywoływaliśmy przykłady różnych sukcesów);
3. Uczyliśmy reagowania w sytuacjach, w których dzieci doświadczają przemocy i agresji ( wskazówki dotyczące sposobów reagowania na zaczepki innych, przykłady określonych zachowań);
4. Pokazywaliśmy zachowania prowokujące i przestrzegaliśmy przed takim zachowywaniem się ( w przypadku uczniów prowokujących akty przemocy uświadamialiśmy im ich rolę w wyzwalaniu agresji, wskazywaliśmy działania zapobiegawcze).
Zaplanowana przez nas praca wychowawcza realizowana była w ciągu roku szkolnego. Wychowawcy co miesiąc informowali mnie o realizacji zaplanowanych wspólnie działań. Ja ze swojej strony w planie nadzoru pedagogicznego uwzględniłam hospitacje godzin do dyspozycji wychowawcy poświęconych przeciwdziałaniu agresji i przemocy oraz przeprowadziłam je. Uczestniczyłam też w rozmowach ze sprawcami i ofiarami przemocy, udzielałam wsparcia wychowawcom i uczniom, pamiętając o tym, że każde z tych dzieci ma swoje mocne i słabe strony, szukając przyczyn agresywnych zachowań, a przede wszystkim uważnie obserwując codzienne życie szkoły pod kątem obecności w nim agresji, przemocy.


III. Uzyskane rezultaty
Po roku pracy wychowawczej ukierunkowanej na przeciwdziałanie zjawisku agresji i przemocy w naszej szkole przeprowadziłam ankiety wśród uczniów i rodziców. Pytania dotyczyły występowania przemocy w szkole i poczucia bezpieczeństwa u uczniów oraz odbioru naszych działań w tym zakresie przez nich i rodziców.
Zdecydowana większość rodziców oceniła szkołę, jako bezpieczną dla dzieci, a działania wychowawców jako efektywne i pożądane. Dobrze też została oceniona bieżąca współpraca wychowawców z rodzicami mimo początkowych trudności w nawiązaniu odpowiednich kontaktów z rodzicami dzieci – sprawców przemocy i przekonaniu ich o potrzebie wspólnej pracy wychowawczej domu i szkoły. Niektórzy rodzice wskazywali na niepokojące przypadki bójek między dziećmi w czasie drogi do szkoły i ze szkoły, natomiast nie zauważyli już sytuacji przemocy w szkole.
Dzieci wypowiadały się na pytania zawarte w ankiecie bardziej otwarcie niż przedtem. Najczęściej wymienianą osobą, do której zwracają się ze swoimi problemami był wychowawca. Tylko kilkoro uczniów odpowiedziało, że nadal doświadcza przemocy ze strony swoich kolegów ( najczęściej były to popychanie i przezywanie), kilkoro młodszych dzieci skarżyło się na starszych uczniów (wymuszanie „odstępowania” lepszych miejsc w autobusie, zamykanie „dla żartu” w szatni). Były to dowody na to, że ciągle jeszcze dochodziło do przypadków przemocy i agresji, ale ważne było to, że dzieci wiedziały do kogo mogą się zwrócić w takich sytuacjach, że warto i trzeba to robić oraz miały już świadomość obowiązujących w życiu szkoły norm i konsekwencji za ich nieprzestrzeganie. Dla nas , wychowawców był to sygnał do dalszej, systematycznej pracy pod kątem przeciwdziałania zjawisku przemocy w naszej szkole. Brak dalszego działania z naszej strony oznaczałby ciche przyzwolenie na to, aby poddawani przemocy uczniowie nadal żyli w poczuciu krzywdy i osamotnienia, a stosujący przemoc - w poczuciu bezkarności. Wiedzieliśmy, że doświadczenie bycia ofiarą może mieć istotny wpływ na dalsze życie dziecka i że dlatego warto uczyć dzieci, że każdy ma prawo być słabszy, ale nikt nie ma prawa z tego powodu używać w stosunku do niego przemocy. Podobnie dziecko – sprawca może mieć kłopoty z przestrzeganiem norm i wartości społecznych, wchodzić w konflikt z prawem częściej niż pozostali. Nasi wychowawcy pomogli swoim uczniom pozbyć się tych obciążających ról, poprzez promowanie określonych wartości i zasad życia w grupie, opierając się na jasnym przekazywaniu norm, na braku akceptacji dla agresywnych zachowań, na sprawiedliwości, wykazując się cierpliwością w tym długim procesie przystosowania się naszych dzieci do norm obowiązujących we współżyciu społecznym.


Bożena Sałkowska-Milczarek

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie