opracowała: mgr Ewa Chrzanowska - Otok
1. Identyfikacja problemu
Sylwia jest uczennicą klasy piątej szkoły podstawowej. Do tej pory nie powtarzała żadnej klasy.
Uczennica pochodzi z rodziny rozbitej. Ojciec nie mieszka z rodziną , ale utrzymuje kontakt z dziećmi. Sylwia i jej brat Mariusz, uczeń klasy czwartej, są wychowywani przez matkę. Jedną z przyczyn rozpadu małżeństwa, zdaniem matki, było nadużywanie alkoholu przez ojca i częste awantury. Matka nie pracuje, źródłem dochodu rodziny są alimenty płacone przez ojca oraz pomoc społeczna. Sytuacja domowa (pokój z kuchnią) nie stwarza warunków do nauki dla dzieci.
Trudna sytuacja rodzinna Sylwii i Mariusza skłoniła mnie do bliższego zaangażowania się w proces pomocy dzieciom , szczególnie biorąc pod uwagę fakt , że Sylwia jest uczennicą pracowitą, może osiągać dobre i bardzo dobre wyniki w nauce, a brat jej również nie ma problemów z promocją do klasy następnej, chociaż otrzymywane oceny są niższe.
2. Geneza i dynamika zjawiska
Sylwię znam od klasy pierwszej, a jej problemami bliżej zainteresowałam się, gdy rozpoczęła naukę w klasie czwartej. Z rozmowy z nauczycielką nauczania zintegrowanego dowiedziałam się, że jest to uczennica, która pracuje poniżej swoich możliwości. W klasie była lubiana, chociaż miewała trudności w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych.
Obserwacja uczennicy przez pierwsze miesiące nauki w klasie czwartej wykazała, że miała ona trudności w opanowaniu pewnych partii materiału, choć osiągała oceny dobre i dostateczne. Wobec nauczycieli grzeczna, nie sprawiała problemów wychowawczych. Dużą motywacją do nauki okazywała się pochwała, zainteresowanie, możliwość uzyskania lepszej oceny.
W klasie przyjaźniła się z dobrymi i bardzo dobrymi uczennicami, ale nie starała się im dorównać, nie udzielała się w pracach społecznych, nie zgłaszała się samodzielnie do pomocy, udziału w organizowanych konkursach , ale wyznaczona przez nauczyciela do wykonania jakiegoś zadania, podejmowała się go, a efekt pracy był pozytywny. Wszystkie te sytuacje wskazywały, że uczennicy brakuje wiary we własne możliwości.
Rozmowy z matką i informacje uzyskane od wychowawcy klasy i pedagoga szkolnego potwierdziły, że matka nie wypełnia swoich obowiązków wychowawczych. Przeżycia związane z brakiem ojca, (sporadyczny kontakt ) trudne warunki domowe, stały się najprawdopodobniej przyczyną niższej samooceny dziewczynki.
Pojawiło się zagrożenie, że Sylwia zniechęci się do nauki , może zainteresować się grupą rówieśników o niższych ambicjach, zacznie wchodzić w negatywne subkultury.
Brat Sylwii Mariusz uczęszczał w tym czasie do klasy trzeciej. Nauczycielka zauważyła u chłopca potrzebę dokładniejszego tłumaczenia nowych tematów, trudności z koncentracją uwagi, nerwowość. Bardzo pomocne okazały się pozostawianie Mateusza na zajęciach w zespole wyrównawczym. W wyniku pracy w zespole Mateusz nadrobił braki i zaczął osiągać lepsze wyniki w nauce . Okazało się, że dobra pamięć chłopca pozwala mu na szybkie zrozumienie materiału. Podczas pracy z chłopcem ważnym było żeby pracować z nim w atmosferze spokoju, bez pośpiechu. Widoczne było, że Mariusz potrzebuje zainteresowania ze strony osób dorosłych, ma niezaspokojoną potrzebę akceptacji i bezpieczeństwa.
Rozmowy z matką nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Ograniczała się ona do zapewnienia dzieciom czystej odzieży i posiłków. Uważała, że „dzieci same potrafią się dobrze uczyć i tylko od nich zależy, jakie będą mieć oceny”.
W sytuacji braku współpracy z matką nawiązałam kontakt z babcią u której rodzeństwo czasem przebywało. Chodziło głównie o udostępnienie miejsca do nauki. Babcia chętnie włączyła się w pomoc wychowawczą dla wnuków . Rodzeństwo do tej pory miało dobry kontakt emocjonalny z babcią .
Ze swej strony zaczęliśmy w szkole wspólnie z pedagogiem i wychowawcą częściej angażować Sylwię do prac na terenie szkoły , namówiłam ją do udziału w zajęciach zespołu wyrównawczego. Sylwia systematycznie zaczęła osiągać coraz lepsze wyniki w nauce w pełni wykorzystując własne możliwości. Kontakt indywidualny z dziewczynką sprawił, że stała się ona bardziej otwarta, śmiała, zaczęła chętniej mówić o sobie. Sama zgłosiła się do udziału w występie szkolnego zespołu teatralnego, podczas wieczornicy poświęconej twórczości patrona szkoły Adama Mickiewicza.
Mariusz przeszedł do klasy czwartej i przestał uczestniczyć w zajęciach zespołu wyrównawczego. Zwiekszona ilość nowego materiału sprawiła, że średnia jego ocen obniżyła się. W rozmowach z Sylwią mobilizowałam ją, aby udzielała większej pomocy bratu podczas odrabiania prac domowych . Pomoc siostry przyniosła dobry efekt.
Dokładne poznanie sytuacji rodzinnej Sylwii i Mariusza, zaangażowanie do pomocy babci przyczyniły się do poprawy sytuacji szkolnej, pełniejszego wykorzystania możliwości intelektualnych dzieci, a tym samym do uzyskania w przyszłości przez rodzeństwo lepszych warunków startu w kontynuacji nauki w gimnazjum.
3. Znaczenie problemu
Angażując się w proces szeroko pojętej pomocy rodzeństwu chciałam zwrócić uwagę na konieczność zainteresowania się nauczycieli i pedagoga nie tylko uczniami sprawiającymi trudności wychowawcze, dydaktyczne ale i uczniami zdolnymi.
Pojęcie „uczeń zdolny” służy do określenia jednostek, które pod względem zdolności intelektualnych, wykorzystywanych lub nie w nauce szkolnej, przewyższają swoich rówieśników . Mówiąc o uczniach zdolnych wskazujemy zwykle obszar właściwy dla tych zdolności, tj. dziedzinę działalności ucznia, w jakiej się one przejawiają. W przypadku Sylwii są to zdolności humanistyczne, o efektach jej pracy współdecydują - obok zdolności – także osobowość oraz warunki życia i aktywności.
Wyniki wielu badań prowadzonych w szkołach wskazują , że wysoki procent uczniów zdolnych nie wykorzystuje w pełni swoich możliwości intelektualnych i nie odzwierciedla się to w otrzymywanych ocenach. Przyczyny niższych od możliwości osiągnięć tkwią w pewnych brakach osobowości i motywacji do nauki , które mają zwykle podłoże w sytuacji życiowej ucznia w środowisku rodzinnym. Niekorzystne warunki sprawiają, że jednostki potencjalnie zdolne mają mniejsze zainteresowanie nauką, niski poziom aspiracji edukacyjnych. Brak im również wypracowanych nawyków i umiejętności uczenia się oraz wytrwałości. Nie wyróżniający się w nauce uczniowie zdolni mogą nie być identyfikowani jako jednostki zdolne, wymaga to bowiem rozpoznania specyficznych właściwości ich myślenia i uczenia się, których po uczniu o słabych lub przeciętnych wynikach w nauce na ogół nie spodziewają się ani nauczyciele ani rodzice.
Problem rozpoznawania uczniów zdolnych jest ważny ze względu na możliwość ich rozwoju. Wnikliwa obserwacja sposobów uczenia się i myślenia oraz zachowania się uczniów jest dobrą podstawą do wyodrębnienia uczniów zdolnych w klasie szkolnej. Jednakże należy pamiętać , że nie wszystkie charakterystyczne właściwości ucznia zdolnego będą występować u uczniów zdolnych pochodzących ze środowiska o niskiej kulturze.
W przypadku Sylwii i Mariusza przyczyną dotychczasowego znacznie pomniejszonego wykorzystywania zdolności była bardzo trudna sytuacja rodzinna. Brak warunków do nauki oraz minimalna motywacja do pracy ze strony matki spowodowały niższe od możliwych do uzyskania oceny w szkole. Brak perspektyw na poprawę sytuacji domowej i brak pozytywnych wzorców w rodzinie dodatkowo obniżały motywację do nauki szkolnej.
Takich uczniów – potencjalnie zdolnych- nie wolno pozostawić własnemu losowi, ponieważ wiąże się to nie tylko ze stratą dla nich , ale i dla społeczeństwa.
4. Prognoza i propozycja rozwiązania
Wszelkie oddziaływania wychowawcze wobec rodzeństwa podjęte przez nauczycieli, pedagoga , dyrektora oraz dom rodzinny zaczęły przynosić spodziewane efekty. Sylwia na świadectwie ukończenia klasy piątej prawdopodobnie będzie miała średnią ocen 4,5 . Mariusz otrzyma promocję do klasy piątej.
Można zatem pokusić się o prognozę, co do dalszego zachowania się i nauki dzieci.
Sądzę, że w przypadku zaniechania podjętych oddziaływań wychowawczych wobec rodzeństwa mogłoby nastąpić stopniowe pogorszenie się uzyskiwanych ocen, wycofywanie się z działalności społecznej. Prawdopodobne jest nawiązanie kontaktu z negatywnymi grupami rówieśniczymi . Spadek zainteresowania nauką spowodowałby większą ilość czasu wolnego, co mogłoby sprzyjać negatywnemu stylowi życia. Ponadto dzieci mogłyby poczuć się odtrącone , co mogłoby mieć negatywne skutki w dalszej pracy pedagogicznej.
W związku z powyższym, uważam, że dalsze oddziaływania wychowawcze są niezbędne i warunkują pozytywną prognozę . Sylwia i Mariusz stopniowo osiągają coraz wyższe wyniki w nauce. Sylwia chętniej włącza się w życie społeczności szkolnej, a coraz większy autorytet wśród rówieśników pogłębia jej pragnienie i chęci do pracy na rzecz innych. Pozytywny przykład starszej siostry niewątpliwie działa mobilizująco na Mariusza .
Nadrzędnym celem wszystkich oddziaływań będzie ukazanie rodzeństwu, że mają wpływ na swoją przyszłość a wkład i praca jaką włożą w osiąganie coraz lepszych wyników w nauce , pomogą im w realizacji planów i marzeń w dorosłym życiu. |
