Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wpływ czynników psychologicznych na sprawność ortograficzną uczniów

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 1882 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

 Autor: mgr Józefa Jelito nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkól Gimnazjum i Szkole Podstawowej nr 13 w Zawierciu


Błędy w wypowiedziach pisemnych mogą być rozważane od strony lingwistycznej i psychologicznej.
Językoznawcy opisali rodzaje omyłek fonetycznych jak: przestawienia, przegłosy, ściągnięcia, zastępstwa, niektóre uproszczenia itp. Zauważyli też, że nie tylko pewne niedomagania narządów mowy są przyczyną błędów ortograficznych.
Psycholodzy doszukują się przyczyn błędów w pamięci, uwadze i myśleniu .Gdy procesy uwagi i myślenia są zakłócone, mogą się ujawnić drogą kojarzeń przestawienia i tendencje perseweracyjne. Na skutek zahamowania myślenia powstają sprzeczności myśli, nielogiczności ,nierozróżnianie związków. Obok tych przyczyn błędów działają jeszcze inne, takie jak: nerwowość , zmęczenie i nieśmiałość.
Efektywność nauczania ortografii zależy nie tylko od czynników dydaktycznych i pedagogicznych. Ważne są również dyspozycje psychiczne , które odgrywają znaczną rolę w procesie nawyku orograficznego pisania u poszczególnych uczniów. Dokładne poznanie ucznia umożliwia nauczycielowi indywidualizację nauczania ortografii.
Bardzo ważnym czynnikiem psychologicznym w procesie uczenia się jest pamięć .Rozróżniamy pamięć wzrokową , ruchową i słuchową.1
W nauczaniu ortografii ważną rolę odgrywa pamięć wzrokowa, szczególnie wtedy, gdy występują rozbieżności między mową a pismem lub w tych wyrazach, w których nie można zastosować reguły ortograficznej. W pisaniu zautomatyzowanym ważna jest pamięć motoryczno – ruchowa . Powstające w trakcie pisania wyobrażenia wzrokowo – motoryczne prowadzą do powstania nawyku ortograficznego. Uczeń klas starszych często odwołuje się do pamięci ruchowej: jeden wyraz pisze w dwóch wersjach i wybiera poprawną formę na podstawie pamięci i wzrokowej.
Pamięć słuchowa odgrywa dużą rolę tylko wtedy, mowa wywołuje całkowitą zgodność z pismem, tj. przy zastosowaniu zasady fonetycznej. 2
Błędy z niedomagania pamięci występują często i pojawiają się kilkakrotnie w tym samym wyrazie. Są one zniekształceniem przyswojonego materiału, który nie został odpowiednio utrwalony powiązany z doświadczeniem dziecka, zdobytym w klasach młodszych. Pamięć odgrywać będzie szczególną rolę wtedy, gdy nowo poznane przez uczniów wyrazy nie podlegają regułom, np. skura –skóra, curka – córka prużniak- próżniak, chur-chór. Niedomaganie pamięci wpływa na ilość popełnionych błędów w wyrazach rzadko używanych, słabo utrwalonych oraz w pisowni wyjątków reguł ortograficznych.
Duże dla wyrobienia pamięci dziecka ma uczenie się na pamięć, oczywiście nie bezsensownych i niezrozumiałych dlań tekstu lub reguł, ale materiału objaśnionego i zrozumiałego. Chodzi bowiem o to, by rozwijać przede wszystkim zapamiętywanie sensowne pamięć logiczną. Trzeba jednak uczyć dziecko, jak się uczyć na pamięć. Należy wdrożyć dzieci do tego, aby a czasie nauki wyraźnie zdawał sobie sprawę, co mają zapamiętać dokładanie a co w ogólnym zarysie. Trzeba zwrócić uwagę na to, jak ważne jest uprzednie nastawienie się na trwałość zapamiętania. Tak samo duże znaczenie dla zapamiętania (szybkiego i trwałego ) ma świadomość tego , czego się uczymy, praktycznego stosowania przyswojonych wiadomości , umiejętności i nawyków. Taki sposób uczenia się wpływ bardzo korzystnie na ich utrwalenie i doskonalenie.
Z pamięcią związane są skojarzenia. Nauczyciele w trakcie przekazywania uczniom nowych wiadomości wykorzystują prawo kojarzenia, pozwalające na szybkie i skuteczne zapamiętywanie pisowni. Skojarzenia mogą mieć również charakter ujemny. Wytwarza się w czasie pisania nawyk skojarzeniowy związany ze skłonnością do rymowania wyrazów o różnej pisowni np.: mur-bur (bór), kura- skura (skóra).
Podobną rolę w procesie nauczania co pamięć , odgrywa myślenie. Myślenie rodzi się w działaniu i do działania powinno prowadzić , ponieważ jest procesem aktywnym. W trakcie nauki szkolnej dziecko kształcić myślenie abstrakcyjne, które zależy jednak od poglądowości. W dziedzinie myślenia często spotykamy się z błędami wynikającymi z nieumiejętności stosowania operacji myślowych. Należeć tu będą błędy powstałe w wyniku nierozróżnienia części mowy ( pisownia łączna i rozdzielna grup wyrazowych), błędy z braku zrozumienia znaczenia wyrazu, złą analizą i braku zastanowienia.
Każdy, kto wykonuje jakąś czynność, musi być świadomy, czego chce dokonać. Rola świadomości w wykonywaniu zautomatyzowanych już czynności rośnie przy zetknięciu się z przeszkodą. Uczeń napotkawszy na trudność ortograficzną może ja rozwiązać jedynie wtedy, gdy świadomie ustosunkuje się do niej .Powstające wątpliwości są pobudką, która mobilizuje wolę i świadomość ucznia. Od siły woli będą również zależały wyniki.
Konieczność skupienia uwagi na określonych przedmiotach i ich elementach wyrabia w dziecku zdolność rozczłonkowywania ich w wyobraźni i rozwija w ten sposób niezbędny do działania wyobraźni proces myślowej analizy.3 Wyobrażenie jest wynikiem trzech podstawowych procesów zapamiętywania tego spostrzeżenia oraz odtworzenia go z pamięci i odzwierciedlenia w świadomości. Jest to tzw. Wyobrażenie twórcze, czyli tworzenie nowych obrazów, przedmiotów, które nie mają odpowiedników w rzeczywistości, np. tworzenie nowych wyrazów, których się nie zna pisowni. W nauczaniu ważna rolę odgrywa wyobrażenie odtwórcze. Nauczyciel rozszerzając wiedzę uczniów powołuje się na ich dawne spostrzeżenia. Podobną rolę odgrywają wyobrażenia twórcze.3 wyrazów , których pisownię trzeba zapamiętać bądź wyrazów opartych na dawnych spostrzeżeniach ulega zniekształceniu pod względem ortograficznym przez fałszywe wyobrażenia. Uczeń zaczyna się wahać , którą wybrać formę . W takiej sytuacji łatwo wybrać formę błędną , gdyż wyobrażenia odtwórcze często zawodzą. Powstają błędy, mimo że uczeń kiedyś stykał się z poprawną pisownią, np.. z pomiędzy (spomiędzy), zwycięztwo (zwycięstwo), s francuska (z francuska). Po wpływem wyobrażeń twórczych powstaje pisownia wyrazów, z którymi uczeń dotąd się nie zetknął lub stykał się rzadko.
Źródłem wielu błędów jest postrzeganie. Spostrzeganie jest obrazem zmysłowym, a także poznaniem przedmiotu. Aby uczeń spostrzegał istotne sprawy w wyrazie, musimy wyrobić u niego odpowiednie nawyki. Uczeń kierując swoim spostrzeganiem, musi umieć nie tylko planowo i systematycznie „przesuwać” wzrokiem , ale również umieć „odrywać” się od małoważnych elementów przedmiotu i dostrzegać jego istotne cechy. W tym celu nauczyciel oprócz ogólnego zadania postawionego przed uczniem musi sformułować jeszcze zadanie szczegółowe. Kierując spostrzeganiem ucznia za pomocą słowa, aktywizuje się dwa układy sygnalizujące : wzrok i słuch. Jeśli zapytamy ucznia, jakie zjawiska ortograficzne widzi w wyrazie spostrzeżenie, uczeń zdolny „rz” po spółgłosce „t” , „ż” bo w wyrazie pokrewnym spostrzeganie ale nie zwróci uwagi, dlaczego piszemy spostrzeżenia a nie zpostrzeżenia w następującym zwrocie : „wróg spostrzegł nadciągające wojsko”. Główną i najważniejszą cechą spostrzeżeń jest wrażenie zmysłowe. Spostrzeżenia stanowi związanie ze sobą elementów zmysłowych i znaczeniowych-wrażeń i myślenia. W procesie kształcenia spostrzeżeń ważnymi elementami będą: skupienie uwagi, intensywne myślenie, próby porównań , analizy, syntezy, uogólnień .4 Dopiero takie postrzeganie będzie użyteczne .
Błędy spowodowane nieprawidłowym postrzeganiem mają swoje źródło bądź w wadliwie działających analizatorach (wady wzroku i słuchu), bądź są związane z wadliwym funkcjonowaniem mózgu. Często źródłem błędów może być fałszywy wzór w postaci błędnego zapisu lub w postaci wadliwej wymowy. Uczeń stykając się z błędnym zapisem we własnym zeszycie, utrwala fałszywe spostrzeżenia. Postrzeganie fałszywego wzoru łatwo utrwala się, stąd tyle błędów zarówno mających swe źródło w postaci błędnego zapisu lub wadliwej wymowy, np.. seplenienie, hiperpoprawność. 5 Do grupy błędów wynikających z wadliwego funkcjonowania kory mózgowej należeć będzie: pismo lustrzane , trudności w odróżnieniu głosek g- k, b- p , t- d, s- z ,6 np. wyprał- wybrał, domek- Tomek , pył-
był, krał- grał. W niektórych regionach Polski występują bardzo liczne błędy oparte na fałszywie słyszanych, wzorach gwarowych.
W procesie nauczania poprawnego pisania ogromną rolę odgrywa nastawienie psychiczne. Gdy polecimy uczniowi przeczytanie zasady pisowni nazw geograficznych, zwracając mu uwagi na zapamiętanie tych wyrazów, uczeń nie potrafi po pewnym czasie przypomnieć sobie, jak się je pisze. Natomiast gdy ta sama zasada, czytana będzie z nastawieniem na zapamiętanie jak największej ilości szczegółów, znacznie dokładniej utrwali się w jego pamięci. Zauważamy często, że w zeszytach przedmiotowych dzieci popełniają więcej błędów niż w zeszycie do języka polskiego. Sytuacja taka spowodowana jest większą ostrożnością ortograficzną ucznia, skupieniem uwagi na prawidłowym zapisie danego wyrazu. Na innych lekcjach uwaga skierowana jest bardziej na treść zapisu, a nie jego formę . Stąd też błędy w zeszytach z innych przedmiotów : „kont”, „kant” (na Śląsku ) zamiast kąt , „żut” na płaszczyznę zamiast rzut, „fełdalizm” zamiast feudalizm.
Oprócz powyższych czynników psychicznych duży wpływ na kształcenie się postaw i przekonań uczniów ma środowisko. Wpływ środowiska widoczny jest często w lekceważącym stosunku do ortografii. Przyzwyczajenia i utrwalone błędy z wczesnego dzieciństwa stanowią trudną przeszkodę w likwidacji nawyków językowych, gramatycznych i ortograficznych. O dodatnim wpływie gwary w nauczaniu ortografii można mówić w środowisku ludzi z kresów, ale tylko w zakresie ch i h. Dzieci te doskonale odróżniają h dźwięczne od ch bezdźwięcznego. Błędy z h i ch popełniają minimalnie. Ludzie z kresów fonetycznie wymawiają ch miękko, w odróżnieniu od h twardego dźwięcznego.
W trakcie uczenia się, szczególnie cenna jest uwaga. Wiemy, że tę samą dozę wiadomości można opanować znacznie szybciej, gdy nasza uwaga skupiona jest na danym temacie, niż wtedy, gdy uwaga jest rozproszona. Należy również zastanowić się również nad cechami uwagi, gdyż tylko ich obecność składa się na uwagę doskonałą i są to: skupienie uwagi ,jej pojemność, podzielność, przerzutność i trwałość. Nieuwaga może być przyczyną wielu błędów. Do takich zalicza się błędy perseweracyjne, antycypacyjne ,błędy powstałe w wyniku automatyzacji wdrożeń 7 oraz inne nazywane przez Kikena błędami z braku zastanowienia się i niedomagania uwagi. Z braku uwagi uczniowie popełniają błędy.związane z utrwaleniem dźwięczności wewnątrz i na końcu wyrazów.
Niezwykle istotnym czynnikiem psychologicznym wpływającym na zapis ortograficzny jest nadpobudliwość. Uczeń nadpobudliwy będzie wyjątkowo podatny na przeszkody. Nie potrafi długo koncentrować uwagi, zainteresowanie szybko mija, przerzuca uwagę na inne przedmioty. Często mimo posiadanych wiadomości umie udzielić odpowiedzi. Nie wierzy we własne siły . Popełnia znacznie więcej błędów niż uczeń spokojny i zrównoważony. Niezdecydowanie objawia się u tych uczniów licznymi poprawkami, niepotrzebnymi znakami diakrytycznymi, omijaniem wyrazów, których pisowni nie są pewni. Postawa emocjonalna mobilizuje lub demobilizuje postawę ucznia wobec problemu ortograficznego..
Po przeanalizowaniu wpływu czynników psychicznych na sprawność ortograficzną, nasuwają się następujące wnioski:
· czynniki psychologiczne , takie jak: pamięć, uwaga, skojarzenia, myślenie, wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, wola, świadomość, nastawienie psychiczne wywierają ogromny wpływ na nauczanie ortografii, niezależnie od tego, jaką wybierzemy formę ćwiczeń
· poznanie charakterystycznych cech osobowości poszczególnych uczniów umożliwi indywidualne postępowanie z nimi
Ważna jest indywidualizacja w nauczaniu ortografii ponieważ najczęściej zespół
klasowy jest bardzo zróżnicowany pod względem zdolności. W takiej sytuacji możemy prowadzić na lekcji ortografii tzw. nauczanie wielopoziomowe. Dzielimy wówczas uczniów na dwa lub trzy zespoły.
Zespół I - uczniowie uzyskujący bardzo dobre i dobre wyniki
Zespół II - uczniowie o przeciętnych wynikach
Zespół III - uczniowie nie nadążający w nauce szkolnej. 8
Podział nie Jest stały. Będzie zależał od charakteru lekcji oraz od uprzedniego ustalenia typowych błędów popełnianych przez uczniów. Znaczną role odgrywają tutaj predyspozycje psychiczne każdego arszawucznia z osobna. Indywidualnym nauczaniem zajmował się również Edward Polański. Badania empiryczne wykazały istnienie zależności pomiędzy sprawnością ortograficzną uczniów a ich indywidualnymi możliwości w zakresie zdolności logicznego myślenia i zapamiętywania. 9 Badania prowadzone nad ortograficznym aspektem pisemnych wypowiedzi uczniów przez Edwarda Polańskiego pozwoliły autorowi na stwierdzenie, że praca nad ortografią prowadzona jednolicie z całym zespołem klasowym nie daje dobrych rezultatów, gdyż powoduje na ogół znudzenie uczniów.
Szczególną rolę mogą odegrać zespoły wyrównawcze dla uczniów słabszych danej klasy. Takie zespoły prowadzone są w klasach młodszych. Wydaje mi się, .ze w klasach starszych można na zespołach wyrównawczych pracować indywidualnie nad podniesieniem poziomu ortografii u uczniów, którzy z różnych przyczyn nie mogą poradzić sobie z pisownią.
Należy podkreślić, że im bardziej metody i formy pracy nauczyciela są zróżnicowane i dostosowane do poziomu uczniów , tym osiąga się wyniki.




Przypisy

1. S. Gerstman: Psychologia. Warszawa 1969, s. 76.
2. Ibid., s. 78.
3. T. Nowogrodzki : Psychologia rozwojowa. Warszawa 1964, s. 132.
4. Ibid., s. 79.
5. I. :Kiken : Badania eksperymentalne nad ortografią. Z doświadczeń na terenie szkoły powszechnej w Katowicach. Warszawa 1935, s. 28 i 31.
6. S.L. Rubinsztein :Podstawy psychologii ogólnej. Książka i wiedza 1964, s. 327.
7. L. Bandura : Zagadnienia błędów uczniowskich. Warszawa 1963, s. 17.
8. J. Kram ; Nauczanie ortografii i interpunkcji w szkole średniej. Warszawa 1974, s. 18.
9. E. Polański : Badania nad ortografią uczniów. Katowice 1973, s. 107

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie