Termin subkultury bywa rozmaicie definiowany. Przeważnie wiąże się go z patologią społeczną, z nieprzystosowaniem, podważaniem obowiązujących norm z niską jakością sposobu uczestnictwa w kulturze.
Autor „Małego słownika subkultur młodzieżowych” Mirosław Pęczek uważa, że subkultura to względnie spójna grupa społeczna, pozostająca na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, wyrażającego swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych lub powszechnie akceptowanych wzorów kultury.
Trudno jednak podać jednoznaczną definicję subkultury, gdyż dla jej określenia brakuje jednolitych kryteriów.
Niektórzy autorzy utożsamiają subkulturę z jej swoistymi przejawami tzn. kulturą klasową, polityczną czy kulturą młodzieży przestępczej.
Cz. Matusiewicz pojęcie subkultury wiąże ściśle z problematyką wartości. Według tego autora termin ten określa pewne zjawiska, mianowicie różnicowanie się kultury w ramach jednego społeczeństwa.
Kolejnym przykładem spojrzenia na kwestię omawianego terminu jest określenie J.M. Yngera, który termin ten używa w trzech znaczeniach. Według niego subkultura określa pewne tendencje uniwersalne występujące w każdej kulturze jako całościowe wszystkich społeczeństwach – normatywny system wartości w grupie społecznej mniejszej niż społeczeństwo w ramach którego funkcjonuje. Odrębność życia ludzi grupy kwalifikowanych jako odbiegających swoim postępowaniem od normy społecznej.
Przez subkulturę wartości rozumiemy więc wzory i normy obowiązujące w grupie społecznej stanowiącej całość szerszej zbiorowości, odmienne od obowiązujących ogół społeczeństwa.
Jedną z ważniejszych subkultur każdego społeczeństwa jest subkultura młodzieżowa. Charakteryzując ją należy zwrócić uwagę na jej elementy składowe. P. Lerman twierdzi, że elementem najpełniej wyrażającym różnice pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi są: formy zachowania wyznaczone przez subkulturę, charakterystyczne dla niej wartości, język symboli za pomocą których dokonuje się komunikacja interosobnicza, oraz ekspansja stanów psychicznych jednostki.
Cz. Matusiewicz uzupełnia tę listę elementów o uczciwość i emocjonalność. Uogólniając można powiedzieć, że w każdej subkulturze istotnymi składnikami są: swoisty język, swoiste tonacje uczuciowo-emocjonalne, specyficzne formy zachowania, specyficzny system wartości.
Język w życiu grup społecznych pełni różnorodne funkcje. W subkulturach młodzieżowych jej członkowie najczęściej posługują się slangiem. Język subkultury jest przede wszystkim elementem wyróżniającym członków tej grupy od innych grup. Jest też czynnikiem kształtującym odrębność psychiczną członków grupy.
Kolejny element subkultury młodzieżowej to swoista tonacja uczuciowo-emocjonalna, która wyraża się w poezji i muzyce. Szczególną rolę w grupie nastolatków pełni muzyka, głównie rock and roll, jazz, big beat. Stwarza ona poczucie swobody, możliwość improwizacji, pozwala usunąć wewnętrzne rozterki, jest też ucieczką przed problemami politycznymi i społecznymi. Muzyka stała się najbardziej powszechnym środkiem ekspresji ruchów młodzieżowych.
Wartości określające subkulturę są bardzo zróżnicowane, wyrażają właściwości danej podkultury, jej odrębność w stosunku do innych grup. Najważniejszymi wartościami subkultury młodzieżowej są wartości naczelne, albowiem określają one koncepcje życia i wpływają na umiejętność rozwiązywania podstawowych problemów jakie niesie życie.
Poczynając od ruchu hipisów coraz częściej w subkulturze młodzieżowej występują tendencje totalnego negowania dotychczasowych wartości społeczeństw i opowiadania się za wartościami destrukcyjnymi lub cynicznym ustosunkowaniem się do wszelkich wartości.
Ruchem, który bardziej niż inne nurty skupiał uwagę opinii publicznej była społeczność hipisowska. Pierwsze grupy hipisów pokazały się w USA w 1964, 1965r, gdy na uniwersytetach państw zachodnich narastał ruch kontestacji (przyjęcie postawy odmowy uczestnictwa w zastanej rzeczywistości) oraz aktywizowała się młodzież kolorowa. Hipisi zakwestionowali kulturę w samych jej postawach. Odrzucili jako wartość pieniądze i przedmioty, zakwestionowali wartość sukcesu, kariery, prestiżu i wszystkie środki do ich osiągnięcia. Najważniejsze miejsce w hierarchii wartości hipisów zajęły własna i cudza egzystencja, przyroda, zjednoczony świat zwierząt i roślin. Hipisowski stosunek do świata charakteryzował się dążeniem powrotu do stanu, w którym brak granic między „ja” i światem zewnętrznym. Był też próbą naśladowania filozofii i religii Wschodu.
Demonstrowali brak pośpiechu, własne rytmy życia. Odrzucili agresje i realizowali hasła „robić swoje, słuchać muzyki, śmiać się, żyć zasadami równości, wolności i braterstwa”. Odmienność subkultury hipisowskiej pojawiała się także w strojach i zachowaniach.
W Polsce ruch hipisowski rozpoczął działalność w 1966 r wraz z pojawieniem się hipizmu amerykańskiego i modą na styl życia w krajach zachodnich. Głoszone przez polskich hipisów hasła niewiele odbiegały od ideologii hipisów zachodnich. Naczelną zasadą było nie uczyć się i nie pracować, żyć chwilą obecną, egzystować bez perspektyw i planów. Hipisi unikali służby wojskowej, głosili hasła pacyfistyczne, uznawali wolną miłość bez legalizacji związku małżeńskiego, nie uznawali instytucji społecznych i państwowych.
Warto zwrócić uwagę na inną odmianę subkultur młodzieżowych na subkulturę punków. Początki tego ruchu przypadają na koniec lat 70-tych, a jego historia ma początek w Anglii. Słowo „punk” oznacza: chuligan, próchno, marność, odpadek. Świat wg punków to kubeł na odpadki, a tylko oni są kwiatkami na tym śmietniku, ponieważ zrozumieli o co naprawdę chodzi. Ubierali się w niemodne buty, brudne skórzane marynarki nabijane ćwiekami i ozdobnymi agrafkami. Na szyjach nosili łańcuchy i obroże, na oczach wąskie ciemne okulary. Całość dopełniały pofarbowane na różne kolory włosy. Z przodu włosy te były postawione w czub.
Polski punk zwraca uwagę przede wszystkim strojem. Stosunek punków do życia jest podobny jak w innych krajach. Wyraża się on słowami „nie ma przyszłości”. Hasła głoszące bezsens istnienia punki wypisują na skórach, które noszą. Są agresywni i zaczepni, chociaż deklarują się jako grupy spokojne.
Grupą młodzieżową, którą możemy określić mianem subkultury są rastafanianie. Pochodzenie tego ruchu sięga lat 30-tych okresu międzywojennego. Zasady życia rastafanian oparte są na Starym Testamencie: proste życie i całość dla Jahwe. Między sobą posługują się swoistym językiem biblijnym jako wyraz ciągłego obcowania z Biblią i jej słowem, nawiązują w tym do idei, że Bóg stworzył świat przez słowo.
Ich religia zabrania im zażywania narkotyków, picia alkoholu, spożywania mięsa i nabiału. Są wegetarianami, ale nie wszyscy wśród nich przestrzegają tych zasad. Wyznawcy rastafanianu noszą dziwaczne loki, kolorowe czapki. Rastafanianie zawdzięczają swą popularność muzyce Boba Marleya. W Polsce ruch rastafanian istnieje od kilkunastu lat. Członkiem tej grupy może być każdy biały, czarny i kolorowy, kto uznaje braterstwo ludzi i doznaje ucisku ze strony systemu społeczno politycznego.
Napisana przez Antona Szandora La Vey’a „Biblia szatana” stała się podstawą do zorganizowania ruchu satanistów. Ruch satanistyczny skierowany jest w zasadzie przeciw każdej religii teistycznej, głównie jednak jego ostrze skierowane jest przeciw chrześcijaństwu, a w szczególności przeciwko kościołowi rzymskokatolickiemu.
Pseudowartości proponowane w biblii przez La Vey’a wychodzą naprzeciw psychicznym i fizycznym potrzebom młodzieży. Wiążą się z takimi potrzebami jak potrzeba wolności, nieskrępowanie, przeżywanie buntu, fascynacji, tajemniczości, odrębności i oryginalności.
Biblia szatana inspiruje i lansuje jeszcze jedną wątpliwą modę, bardzo niebezpieczną ze względu na podejmowane czyny kryminalne związane z kultem szatana w imię błędnej i mętnej ideologii narzucanej z zewnątrz.
Skinheads – nastawieni są na agresję. Jest to ruch prymitywny, faszyzujący. Członkowie noszą czarne skóry. Są czyści, ogoleni na łyso i często potężni fizycznie, ubrani w ciężkie buty, o rozpinanych sprzączkach, by dudniący krok było słychać z daleka. Skiny przypominają dawnych gitowców. Mają w zwyczaju bicie i okradanie słabszych.
Subkultury młodzieżowe ulegają ciągłej ewolucji, ciągłym zmianom, ale nie jest możliwe wyeliminowanie ich z naszego życia społecznego. Trzeba tu dodać, że obserwujemy coraz więcej ruchów agresywnych, niebezpiecznych dla jednostki i społeczeństwa. Jeżeli dewiacje młodzieżowe są odzwierciedleniem niepokojów całego społeczeństwa, to należy spodziewać się, że ich przemiany będą adekwatne do przemian społecznych. Są one wzorem autentycznych potrzeb młodzieży i pozwalają mieć nadzieję, że tak długo jak młodzi ludzie będą mieli coś nowego do zaproponowania, społeczeństwo będzie się zmieniać coraz bardziej w kierunku upodmiotowienia. Należy jednak dążyć do tego, aby młodzieżowa osobowość nie manifestowała się w zachowaniach antyspołecznych. Do tego niezbędne jest zrozumienie młodzieży, jej potrzeb i dążeń.
Opracowała: Anna Lech- LO Pilzno |
