Ogólne stereotypy pedagogiczne leżą u podstaw pedagogiki, jak i świata, w którym ona funkcjonuje. Na drodze wielowiekowej ewolucji ludzie poszukiwali związków z innymi ludźmi, organizowali się w grupy, państwa, układy międzynarodowe przez co wszystko zostało uporządkowane, nabrało sensu.
Stereotypy pedagogiczne
Opracowała mgr Anna Piwowarczyk
Każda definicja stereotypu opiera się na jakiejś teorii. Zarówno teorii jak i definicji jest wiele. Niezależnie od różnic i rozbieżności w teoriach i definicjach stereotypu są pewne cechy im wspólne: stereotyp związany jest z językiem, jest werbalny. Nie ma stereotypów awerbalnych – związane jest to ze społeczeństwem i językiem ojczystym, w jakim każdy człowiek dorasta i żyje. Poprzez ten język człowiek otrzymuje nie tylko określony zasób wiedzy o świecie, ale i określony system wartości, związane z nim nakazy i zakazy moralne oraz emocje.
Różnorodność definicji i opinii doprowadziła do wyróżnienia stereotypów ogólnych i szczegółowych. Podział ten dotyczy wszystkich stereotypów funkcjonujących w życiu człowieka, w związku z tym również w pedagogice, bo nie można rozważać aspektów wychowania w oderwaniu od innych sfer życia.
Ogólne stereotypy pedagogiczne leżą u podstaw pedagogiki, jak i świata, w którym ona funkcjonuje. Na drodze wielowiekowej ewolucji ludzie poszukiwali związków z innymi ludźmi, organizowali się w grupy, państwa, układy międzynarodowe przez co wszystko zostało uporządkowane, nabrało sensu.
Stereotypy szczegółowe dotyczą konkretnych sytuacji pedagogicznych, ujmowanych w sposób schematyczny; emocje sprawiają, że dopasowujemy do danej sytuacji schemat, który się w nas utrwala.
Przykładem jest etykietowanie – nadawanie uczniom etykietki. Jeżeli uczeń przez dwa lata liceum uczył się na trójkach, w trzeciej klasie czwórki mieć nie może, bo jego etykietką jest trójka. Takie etykietowanie może prowadzić do niesłusznie zaniżonej oceny, albo doprowadzić do tego, że uczeń, któremu wiele razy dawano do zrozumienia, że nie umie, nie zasługuje na czwórkę, sam zaczyna w to wierzyć.
Stereotypy mieszczą się w sferze podświadomości człowieka, ale odnoszą się do tworów świadomości, co przejawia się w podporządkowaniu się rzeczywistości.
To porządkowanie pozwala na zrozumienie świata i jego ogarnięcie.
Człowiek jest „aż” człowiekiem i „tylko” człowiekiem i potrzebuje pewnych schematów, stereotypów, by od nich wyjść na drogę prowadzącą do zrozumienia otaczającej rzeczywistości. Przykład: Społeczne pochodzenie wychowanków. Istnieje taki stereotyp, że pochodzenie społeczne dyskryminuje ucznia, jeżeli pochodzi on z tzw. nizin społecznych. Nauczyciel uważa, że uczeń taki niczego, a w każdym razie niewiele osiągnie, nie jest zbyt zdolny, nie skupia się na jego rozwoju tak, jak na rozwoju innych dzieci. Wydawałoby się, że stereotyp ten należy bezwzględnie przełamać, ale takie postrzeganie uczniów jest o tyle dobre, że w oparciu o nie możemy przewidzieć, że jeżeli niczego w ich sytuacji się nie zmieni, to rzeczywiście ci uczniowie nie rozwiną w pełni swych zdolności i nie wykorzystają swych możliwości. Dlatego na takich uczniów powinno się zwrócić większą uwagę po to, by wyrównać straty i zaniedbania rozwoju, po prostu dać im szansę.
Podane przykłady dowodzą, że pewnych schematów pedagogicznych nie należy odrzucać, ale trzeba je poznać, by na ich podłożu dostrzec prawdę, by od nich wyjść ku prawdzie. Aby dążyć ku prawdzie można kierować się stereotypami, za ich pomocą można przewidywać, ale na pewno należy je znać.
Indyjski myśliciel J. Krishnamutri głosi, że jeżeli dostrzeżemy prawdę, to zrozumiemy jak ważne jest, abyśmy zaczęli wychowywać samych siebie.
Jeżeli my, którzy jesteśmy wychowawcami, nie zrozumiemy samych siebie i naszej relacji z dzieckiem, lecz wbijamy mu do głowy wiadomości i zmuszamy do zdawania egzaminów, to w jaki sposób możemy realizować wychowanie?
Uczniowi trzeba pomóc i pokierować nim. Każda sytuacja pedagogiczna jest jedyna w swoim rodzaju i wymaga indywidualnego podejścia, nauczyciel jest zdany tylko na siebie, ma prawo przewidywać, ale ma obowiązek być ostrożny w swoich przewidywaniach.
Opierając się na pedagogice humanistycznej Carla Rogersa wysunięto propozycje zachowania się w wyznaczonych stereotypach:
zaufanie nauczyciela do siebie innych (uczniów) i wiara, że uczniowie, tak samo jak on, potrafią myśleć o sobie i uczyć się dla siebie,
nauczyciel jest odpowiedzialny za proces uczenia się wraz z uczniami , ich rodzicami i władzami szkolnymi,
nauczyciel dostarcza materiałów do uczenia się, korzysta przy tym z własnej wiedzy, literatury, doświadczeń społecznych,
uczeń buduje i rozwija swój własny program uczenia się samodzielnie lub przy pomocy innych. Świadomie wybiera kierunek własnej nauki, wiedząc o ponoszeniu odpowiedzialności i konsekwencjach tego wyboru,
w grupie uczniowskiej lub studenckiej stopniowo tworzy się klimat ułatwiający uczenie się, początkowo kierowany przez nauczyciela, z czasem tworzą go sami uczniowie. Ważne staje się uczenie od siebie nawzajem,
zewnętrzną dyscyplinę zastępuje samodyscyplina, uczeń sam dokonuje oceny swej nauki przy jednoczesnej pomocy nauczyciela i innych członków grupy.
Takie są podstawowe założenia edukacji humanistycznej określane jako podejście skoncentrowane na osobie. Kierunek uczenia się jest własnym wyborem, uczenie się – własną inicjatywą, w procesie uczenia się jest zaangażowana cała osoba ucznia.
|
