Dziecko rozpoczynające naukę szkolną powinno być do niej odpowiednio dojrzałe. Jego rozwói fizyczny, umysłowy, ruchowy i emocjonalno-społeczny musi osiągnąć taki poziom, który pozwala na sprostanie wymaganiom stawianym przez program nauczania i wychowania.
O powodzeniu dziecka w szkole w dużym stopniu decyduje poziom jego dojrzałości szkolnej czyli gotowość do rozpoczęcia nauki.
Od dziecka 7-lelniego oczekuje się dobrego stanu fizycznego, który zniesie trud kilkugodzinnej pracy . Praca nie powinna doprowadzać do nadmiernego zmęczenia i hamowania rozwoju organizmu. O iego fizycznej dojrzałości do podjęcia nauki szkolnej decyduje stan zdrowia w latach wcześniejszych. Jest to odporność na choroby i zmęczenie prawidłowy słuch i wzrok, sprawność ruchowa i manualna. Właściwa zdolność percepcji pozwoli przyszłemu uczniowi na właściwy odbiór, analizowanie i syntetyzowanie nowych dla dziecka treści, a także abstrakcyjnych form.tj.: litera, wyraz, liczba. Właściwy poziom myślenia umożliwi wykonywanie operacji umysłowych w postaci działań arytmetycznych, formułowania zdań o prawidłowej, coraz bardziej złożonej strukturze logicznej.
Przeważająca w okresie przedszkolnym uwaga mimowolna przekształca się w uwagę dowolną. Ułatwi ona dziecku zainteresowanie treściami nauczania oraz zapamiętanie ich w odpowiednim stopniu.
Sprawność ruchowa dziecka i umiejętności z nią związane powinny być na takim poziomie aby gwarantowały samodzielność w zakresie samoobsługi. Sprawność manualna umożliwi opanowanie umiejętności posługiwania się ołówkiem, kredkami, nożyczkami co pozwoli na rozwijanie twórczości dziecka, a w szczególności przyswojenie sztuki pisania i szybkie zautomatyzowanie tej czynności. O społecznej dojrzałości dziecka świadczy stopień samodzielności i zaradności w różnych sytuacjach. Im dziecko zaradniejsze tym jaśniej i ufniej spogląda na świat. Jego reakcje ruchowe i emocjonalne przejawiając się powinny w zachowaniu spokoiu na lekcji, podporządkowaniu się nakazom i zakazom, w bezkonfliktowych kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi. Siedmiolatek wykonując różne prace, powinien doprowadzać je do końca. Sprzyja to wyrabianiu wytrwałości w dążeniu do celu i systematyczności.
Dojrzałość społeczna, a przede wszystkim takie cechy jak: staranność, obowiązkowość, systematyczność, ambicja i zdolność do samooceny, odgrywają ważna rolę w procesie nauki pisania.Istotnym czynnikiem kształtowania się w dzieciach mowy komunikatywnej, która jest niezbędna przy nauce czytania są kontakty społeczne. Dziecko 6-ietnie powinno mówić poprawnie pod względem gramatycznym i artykulacyjnym, mieć bogaty zasób słów i pojęć, posiadać umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, opowiadania wrażeń, przeżyć, wyrażania swoich pragnień czy ocen. Aby dziecko mogło opowiadać, musi przeżywać, spostrzegać, poznawać, działać. Przygotowując dziecko 6-letnie do roli ucznia, należy zwrócić uwagę na wstępna naukę czytania i pisania. Szczególnie jest tu potrzebna zdolność dokonywania analizy i synteza słuchowej oraz wzrokowej.Usprawnianie ręki ma duże znaczenie dla nauki pisania. Efekt pozytywny uzyskamy poprzez działalność plastyczną i czynności graficzne. Przy nauce pisania niezbędna jest koordynacja wzrokowo-ruchowa oraz kontrola wzroku nad czynnościami ręki. Nie wszystkie dzieci rozwijają się jednakowo. Każde ma swoja indywidualna drogę rozwoju, Różnice między dziećmi mogą występować w odmiennych zakresach i stopniach nasilenia.
U ich podłoża leżą uwarunkowania biologiczne i społeczno-wychowawcze.Dzieci przychodzące do szkoły tylko pozornie mają różny start. Uznane za dojrzale do szkołymogą wykazywać niższy poziom od spodziewanego. Co w większości przypadków zostaje wyrównane w trakcie nauki szkolnej.Poziom dojrzałości szkolnej dzieci zależy od środowiska rodzinnego.Wiele dzieci osiąga dojrzałość w wieku 6 lat, wiele dochodzi do niej w wieku lat 7.Zdarza się, że dzieci osiągają tą gotowość później.Największy wpływ na to wywiera miejsce zamieszkania, wykształcenie i zawód rodziców dziecka, warunki mieszkaniowe, uczęszczanie do przedszkola.Ważne są też bodźce rozwojowe, których dostarcza środowisko, a także możliwośćnabywania doświadczeń życiowych. Gotowość dziecka uwarunkowana jest jego ogólna dojrzałością psychofizyczną oraz emocionalnospołeczną.
O powodzeniu dziecka w szkole, oprócz wyposażeniaIntelektualnego,bogatego zasobu wiadomości i umiejętności. dobrze wykształconej mowy decyduje także zdrowie fizyczne oraz cechy osobowości. Istotna jest także dobra orientacja w otoczeniu, jak również właściwe zaaklimatyzowanie się w grupie społecznej.7-latek powinien pozyskiwać przyjaciół, zgodnie działać z rówieśnikami, solidnie wykonywać swoje obowiązki.Jedną z zasadniczych spraw w przygotowaniu dziecka do szkoły jest wzbudzanie motywacjido nauki i pójścia do szkoły. Szkołą nie wolno straszyć. Przeciwnie należy podkreślać, że będzie tam przyjemnie, ciekawie. Rodzice nie powinni zmuszać dziecka do ćwiczeń przygotowawczych, krytykować, ośmieszać, porównywać z innymi dziećmi. Wykonywanie w domu zadań i ćwiczeń nie powinno trwać zbyt długo. Lepiej zasiadać do nich częściej, ale na krótszy czas przeplatając swobodnym ruchem.
Znużone i przemęczone ćwiczeniami dziecko może zawczasu zniechęcić się do nauki, na pójście do szkoły oczekiwać z lękiem, co oznaczałoby osiągnięcie zupełnie przeciwnych rezultatów.W procesie przygotowania dzieci do życia szkolnego istotną rolę odgrywa współprac rodziców ze szkołą wychowawcą klasy. Pełnienie roli ucznia staje się łatwiejsze, gdy rodzice gotowi są w razie potrzeby pospieszyć z przyjacielską pomocą. Prawidłowe kształtowanie współpracy ze szkołą wymaga wzajemnego szacunku i zaufania o dobro dziecka.
Bożena Maciejowska