Opracowany dla potrzeb niniejszej pracy Arkusz zachowań konformistycznych, jest metodą, która została skonstruowana z myślą o poznaniu zachowań konformistycznych uczniów kl. IV , spostrzeganych przez nauczyciela. Pytania pogrupowano w trzech kategoriach; I kategoria dotyczy zachowań konformistycznych w relacjach nauczyciel – uczeń.; II kategoria dotyczy stosunków występujących między uczniami; III kategoria dotyczy zachowań konformistycznych wobec obowiązków szkolnych. Arkusz zawiera 33 pytania. Każdemu stwierdzeniu odpowiadają trzy możliwe odpowiedzi: „często’’, „rzadko’’, „nigdy’’. Wybór zaznacza się„x .’’ Pytania nr: 1,2,3,4,7,8,9,10,11, w pierwszej części, 2,6,9, w drugiej i 1,2,3,5,7,8,9,10, w trzeciej, oceniamy odpowiednio na 2,1,0, pkt. Za wybór odpowiedzi „często’’, „rzadko’’, „nigdy’’. Pytania nr: 4,5, w pierwszej części, 1,3,4,5,7,8,10,11, w drugiej i 4,6,11, w trzeciej oceniamy odwrotnie: 0,1,2, pkt.za odpowiedzi: „często’’, „rzadko’’, „nigdy’’. Maksymalna liczba punktów wynosi 66. W świetle przyjętych założeń wyniki wysokie świadczą o dużym natężeniu zachowań konformistycznych, niskie zaś wskazują na przewagę zachowań nonkonformistycznych. Przyjęłam następujące kategorie opisowe , dotyczące norm stenowych uzyskane po obróbce statystycznej.
7-10 - b.wysokie 6 - wysokie 5 - przeciętne 4 - b.niskie
Normy stenowe odpowiadające poszczególnym punktom uzyskanym w Arkuszu zachowań konformistycznych;
Ilość punktów / Sten
66-62 - 10 61 - 9 60 - 8 59 - 7 57-53 - 6 52-47 - 5 46-34 - 4 33-18 - 3 pon.17 - 2
ARKUSZ ZACHOWAŃ KONFORMISTYCZNY
Nazwisko i imię ucznia: Nazwisko i imię nauczyciela:
Kwestionariusz ten zawiera szereg stwierdzeń dotyczących zachowania się ucznia w szkole. Każdemu stwierdzeniu odpowiadają trzy możliwe odpowiedzi: „często’’, „rzadko’’, „nigdy’’. Po przeczytaniu każdego stwierdzenia proszę wybrać tę spośród 3 możliwości, która pani zdaniem najlepiej określa zachowanie ocenianego ucznia i oznaczyć ją „x’’.
I kategoria: Często, Rzadko, Nigdy 1. Okazuje szacunek nauczycielowi 2. Wypełnia chętnie polecenia nauczyciela 3. Na lekcji jest uważny i zainteresowany 4. Bez pozwolenia wstaje z miejsca podczas lekcji 5. Przeszkadza na lekcji, rozmawia z kolegami 6. Odrabia zadania domowe 7. Jest przygotowany do lekcji 8. Zgłasza swą gotowość do odpowiedzi przez podniesienie ręki 9. Systematycznie i starannie prowadzi zeszyty 10. Okazuje pomoc nauczycielowi w utrzymaniu dyscypliny w klasie 11. Bierze udział w kółkach zainteresowań
II kategoria: 1. Wchodzi w konflikt z kolegami 2. Pożycza kolegom pomoce szkolne 3. Bez pozwolenia bierze pomoce szkolne kolegów 4. Skarży na swoich kolegów 5. Zachowuje się agresywnie w stosunku do młodszych dzieci 6. Pomaga kolegom w nauce 7. Podpowiada kolegom w czasie ich odpowiedzi 8. Ściąga od kolegów w czasie zadań klasowych 9. Dba o bezpieczeństwo swoich kolegów 10. Wyśmiewa się i kpi ze swoich kolegów 11. Pozwala odpisywać swoje prace domowe
III kategoria 1. Jest zdyscyplinowany i przestrzega porządku szkolnego 2. Szanuje mienie szkolne, dba o podręczniki 3. Bierze udział w pracach społecznych 4. Niszczy pomoce naukowe
5. Sumiennie wypełnia obowiązki dyżurnego 6. Pali papierosy 7. Jest ubrany zgodnie z regulaminem szkoły 8. Ma estetyczny, schludny wygląd, dba o higienę osobistą 9. Przynosi niezbędne pomoce szkolne 10. Używa wulgarnych wyrazów, klnie 11. Bez powodu opuszcza zajęcia szkolne
Wyniki przeprowadzonych badań ujawniły związek miedzy pozycją socjometryczną ucznia w klasie, a przejawianą przez niego tendencją do zachowań konformistycznych , stopniem jego przystosowania do warunków szkolnych, gdyż im wyższą pozycję zajmował uczeń w klasie, tym lepiej był przystosowany do wymagań szkoły, przejawiał większą motywację do nauki i wyższy stopień uspołecznienia. Z kolei uczniowie zajmujący w klasie pozycje niskie, charakteryzowali się wysokim wskaźnikiem zachowań antyspołecznych lub przyhamowania.
W pracy została potwierdzona hipoteza iż im wyższą pozycję zajmuje uczeń w klasie, tym wyraźniejszą wykazuje tendencję do zachowań konformistycznych. Jeśli chodzi o drugą hipotezę: im niższą pozycję zajmuje uczeń w klasie, tym mniejszą przejawia tendencję do zachowań konformistycznych, została potwierdzona częściowo, ponieważ w grupie badanej znaleźli się uczniowie, którzy zajmując w klasie niską pozycję przejawiali tendencję do zachowań nonkonformistycznych, jak i uczniowie, którzy zajmując niską pozycję przejawiali wysoki konformizm. Zachowania nonkonformistyczne uczniów z niską pozycją, nie są zaskoczeniem w świetle wcześniejszych wyników badań. Przypuszczam iż przyczyn wyraźnej tendencji do zachowań konformistycznych u uczniów niską pozycją w klasie, należy upatrywać w sferze osobowości dziecka oraz w typie układu nerwowego, decydującego o procesach pobudzania i hamowania.
Wnioski płynące z tej pracy kieruję głównie do nauczycieli, ponieważ dzięki odpowiednim zabiegom wychowawczym możliwa jest zmiana niekorzystnej sytuacji danego ucznia w klasie, związana z zajmowaną przez niego niską pozycją . Jeżeli nauczyciel uświadomi sobie znaczenie związku miedzy pozycją zajmowaną przez ucznia, a jego zachowaniem, może poprzez odpowiednie modelowanie sytuacji społecznej w klasie zwiększyć popularność uczniów z niską pozycją socjometryczną.
Klasa może być dla ucznia terenem sukcesów, budowania pozytywnej samooceny, ale może też być źródłem zagrożenia, terenem porażek, sprzyjać kształtowaniu się wrogich postaw i niskiej samooceny.
Klasa lepiej będzie funkcjonować gdy, poszczególni uczniowie będą pełnić role, które zaspokajają ich potrzeby, czyli gdy uczniowie ci będą zadowoleni z funkcji jakie pełnią w klasie. Sprzyja to podniesieniu stopnia atrakcyjności klasy jako grupy, a zatem umożliwia silniejsze oddziaływanie na jej członków. Uczniowie w znacznej mierze podporządkowują swoje zachowanie oczekiwaniom grupy. Dzieje się tak wówczas, gdy klasa jest dla uczniów grupą odniesienia. Wskazana byłaby sytuacja, w której następuje zgodność między strukturą formalną, a nieformalną klasy. Dzieje się tak wówczas gdy uczniowie z wysoką pozycją w strukturze nieformalnej pełnią jednocześnie określone funkcje w strukturze formalnej klasy. Zwiększa siłę oddziaływań wychowawczych. Przeprowadzone przeze mnie badania ujawniły wyraźną tendencję do zachowań konformistycznych wobec obowiązków szkolnych, nauczycieli i kolegów, przejawianą przez uczniów zajmujących w klasie wysoką pozycję socjometryczną. U części uczniów z pozycją niską wystąpiło wyraźne dążenie do poprawy swojej pozycji, zyskania większego uznania wśród kolegów- poprzez ujawnianie silnej tendencji do zachowań konformistycznych, nie tylko wobec szkoły, nauczycieli lecz i wobec kolegów Szczególne zainteresowanie nauczycieli powinna wzbudzać grupa uczniów z niską pozycją socjometryczną, przejawiająca tendencję do zachowań nonkonformistycznych. Tym uczniom powinien nauczyciel poświęcić najwięcej uwagi i starać się poprawić ich pozycję w klasie oraz pomóc w lepszym przystosowaniu się do wymagań sytuacji szkolnej. Wysoki stopień popularności w grupie sprzyja bowiem rozwojowi pozytywnych postaw społecznych.
AUTOR: MARIA CYTRYCKA |