Dziecko niepełnosprawne umysłowo ze względu na swoje ograniczone możliwości poznawcze wymaga szczególnego wsparcia. Pomocy potrzebuje ono samo, a także jego rodzina. Problemy jakie dotykają w codziennym życiu przeciętną rodzinę, są zwykle spotęgowane w sytuacji rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo czy fizycznie. Często naruszają więzi emocjonalne w rodzinie, bywa że ma to niszczący wpływ na życie rodzinne.
Program nauczania dla klasy V i VI szkoły podstawowej specjalnej, dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim.
Anna Katarzyzna Drozdowska
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
Program włączony do szkolnego zestawu programów nauczania w roku szkolnym 2004/2005.
WSTĘP
Dziecko niepełnosprawne umysłowo ze względu na swoje ograniczone możliwości poznawcze wymaga szczególnego wsparcia. Pomocy potrzebuje ono samo, a także jego rodzina. Problemy jakie dotykają w codziennym życiu przeciętną rodzinę, są zwykle spotęgowane w sytuacji rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym umysłowo czy fizycznie. Często naruszają więzi emocjonalne w rodzinie, bywa że ma to niszczący wpływ na życie rodzinne. Problemy, z jakimi boryka się rodzina dziecka niepełnosprawnego, poczucie społecznego odrzucenia nie pozostają bez wpływu na dziecko i jego osobowość. Brak poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa dezintegruje osobowość każdego dziecka i często towarzyszy dzieciom i młodzieży upośledzonej umysłowo. Wówczas do problemów dydaktycznych dochodzą trudności wychowawcze jako konsekwencja głębokich urazów zaistniałych na gruncie życia emocjonalnego i społecznego, których zewnętrznym przejawem może być : agresja, negacja autorytetów i wszelkich wartości , bądź lęki i izolacja, co
w konsekwencji prowadzi do pogorszenia sytuacji dziecka i jego stopniowego wyłączenia z życia społeczeństwie. Na funkcjonowanie dziecka wpływ ma jego rodzina i najbliższe środowisko, a także grupa rówieśnicza. Związane jest to
z umiejętnością pełnienia ról społecznych , nawiązywania kontaktów interpersonalnych, a zwłaszcza bliższych więzi. Nie zawsze te umiejętności dziecko ma szansę wynieść z domu. W przypadku rodzin dysfunkcyjnych, patologicznych czy niewydolnych wychowawczo obraz rodziny i społeczeństwa bywa zdeformowany. Zadaniem nauczyciela prowadzącego wychowanie do życia w rodzinie jest wprowadzenie swojego wychowanka w świat wartości, których być może dotąd nigdy nie doświadczył, jego rolą jest wyposażenie uczniów w taką wiedzę i umiejętności, które pozwolą mu poprawić jakość swojego życia.
CELE
Celem programu ,,Wychowanie do życia w rodzinie” jest ukazywanie wartości rodziny w życiu człowieka oraz pomoc w przygotowaniu się do zrozumienia i akceptacji przemian okresu dojrzewania.
ZADANIA NAUCZYCIELA I SZKOŁY :
1. Integrowanie wychowawczych działań szkoły i rodziny.
2. Wzmocnienie prawidłowych relacji dziecka z rodziną.
3. Współpraca z rodzicami w przygotowaniu uczniów do okresu dojrzewania
i pozytywnego przyjęcia jego przejawów fizycznych i psychicznych.
4. Pomoc w kształtowaniu pozytywnego stosunku do płciowości.
5. Wspieranie prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego, w tym koleżeństwa i przyjaźni.
PROPONOWANE ZAGADNIENIA:
1. Podstawowe funkcje rodziny z podkreśleniem miejsca dziecka w rodzinie.
2. Przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie czasu wolnego.
3. Więź rodzinna, związki uczuciowe i inne relacje w rodzinie, konflikty i ich rozwiązywanie.
4. Macierzyństwo i ojcostwo. Podstawowa wiedza dotycząca budowy
i funkcjonowania układu rozrodczego człowieka.
5. Ciąża, rozwój dziecka przed urodzeniem, poród, przyjęcie dziecka jako
nowego członka rodziny.
6. Różnice i podobieństwa między chłopcami i dziewczętami. Identyfikacja
z własną płcią. Akceptacja i szacunek dla ciała.
7. Zmiany fizyczne i psychiczne okresu dojrzewania. Zróżnicowane,
indywidualne tempo rozwoju.
8. Higiena okresu dojrzewania.
9. Prawo człowieka do intymności i ochrona tego prawa, postawy asertywne.
10. Istota koleżeństwa i przyjaźni, wzajemny szacunek, udzielanie sobie
pomocy, współpraca, empatia.
11. Mass media : zasady i kryteria wyboru czasopism, książek, filmów
i programów telewizyjnych.
12. Odpowiedzialność za własny rozwój, samowychowanie.
OSIĄGNIĘCIA :
1. Prawidłowe komunikowanie, rozwiązywanie konfliktów, empatia.
2. Dostrzeganie potrzeb własnych i innych ludzi, wyrażanie własnych uczuć, asertywność.
3. Rozpoznawanie i rozumienie psychofizycznych przejawów dojrzewania.
4. Akceptowanie i poszanowanie własnego ciała oraz ochrona swojej intymności.
5. Aktywny udział w życiu rodziny.
6. Umiejętne korzystanie z mass mediów.
ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE
Myślenie dzieci niepełnosprawnych umysłowo zasadniczo, przebiega na poziomie konkretno - obrazowym. Brak myślenia abstrakcyjnego powoduje, że treści programowe muszą być ujęte w zrozumiałe, mające konkretne odniesienie do rzeczywistości tematy lekcji. Treści lekcji powinny nawiązywać do sytuacji bliskich dziecku z obserwacji i doświadczenia. Powinny one aktywizować ucznia i angażować emocjonalnie. Przeżywanie tematu jest ważnym elementem wpływającym na osobiste odniesienie do podejmowanych w czasie lekcji zagadnień.
Ze względu na ograniczone możliwości intelektualno – percepcyjne dzieci niepełnosprawnych umysłowo, zaproponowane treści mają przede wszystkim funkcje wychowawcze, a dopiero później kształcące. Jest to wychowanie
w duchu podstawowych wartości takich jak : godność człowieka, szacunek, troska, miłość, odpowiedzialność. Dla wielu uczniów szkół specjalnych są to wartości obce, nie mające odniesienia do osobistych doświadczeń .Tematyka poszczególnych jednostek lekcyjnych powinna dotykać problemów uczniów
i ukazywać sposoby ich rozwiązywania. Poprzez podejmowanie odpowiednio dobranych zagadnień należy stwarzać sytuacje, w których uczniowie będą mieli szansę na nowo poznać siebie i uwierzyć w swoje możliwości.
Proponowane treści maja charakter wspierający w podejmowaniu wysiłku pracy nad sobą, samoakceptacji i kształtowaniu postaw prospołecznych. Bardzo ważnym zadaniem jest rozwijanie wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka, co ułatwia budowanie pozytywnych więzi emocjonalnych i społecznych.
PROPONOWANE METODY
Aby zajęcia z uczniami o zróżnicowanym poziomie funkcjonowania intelektualnego, emocjonalnego i społecznego, przyniosły oczekiwane efekty i spełniały określone na początku cele powinny być odpowiednio przygotowane w zakresie nie tylko treści programowych, ale przede wszystkim w zakresie sposobów ich przekazywania. Stosowane w czasie lekcji metody powinny aktywizować i wspomagać i przyswajanie przez ucznia wiedzy. Wachlarz metod i form nauczania specjalnego powinien być różnorodny, zróżnicowany .
1. Metody słowne np. pogadanka, rozmowa kierowana- należy uwzględnić krótkotrwałość i mimowolność uwagi uczniów niepełnosprawnych umysłowo oraz kłopoty z koncentracją. Dlatego konieczne jest wsparcie słowa obrazem np. ilustracjami, planszami, zdjęciami. Wyzwala to uwagę wzrokowo – słuchową, pobudza myślenie konkretno – obrazowe. Rozmowa kierowana polega na poszukiwaniu przez uczniów prawidłowej odpowiedzi przy pomocy naprowadzających pytań nauczyciela.
2. Kasety wideo – film dydaktyczny i fabularny ułatwia stwarzanie sytuacji problemowych, skłaniających uczniów do przemyśleń.
3. Praca indywidualna – polega na wykonaniu samodzielnie przez ucznia konkretnego zadania.
4. Tekst literacki – mogą to być częściowo czytane , fragmenty z lektury lub czasopism, wzbogacone rozmową, dyskusją, sądem nad bohaterem.
5. Dyskusja lub burza mózgów – zależy od samodzielności myślenia i poziomu krytycyzmu uczniów w odbiorze poruszanych zagadnień.
6. Spotkanie z gościem - zaproszenie na lekcję gościa w celu zapoznania młodzieży z określonym zagadnieniem.
7. Wycieczka – jako metoda wspierająca przekaz treści teoretycznych, pobudza myślenie konkretno – obrazowe.
8. Krzyżówki, rebusy – forma pracy umysłowej ucznia ukierunkowana na znalezienie, poprzez analizę problemu konkretnego hasła. Krzyżówki i rebusy mogą być przygotowane przez nauczyciela.
TREŚCI NAUCZANIA
KLASA V
1.Lekcja organizacyjna. Zawarcie kontraktu.
• Omówienie tematyki i treści nauczanego przedmiotu;
• Wspólne ustalenie zasad współpracy;
• Zawarcie kontraktu;
2. Moje imię.
• Geneza naszego imienia;
• Historia rodzinna wiążąca się z nadaniem nam imienia;
• Imię w kontekście prawa każdego człowieka do autonomii;
• Szacunek dla wyjątkowości każdego z nas;
3. Przy wspólnym stole.
• Pojęcie rodziny i domu rodzinnego;
• Wyobrażenia na temat rodziny;
• Oczekiwania wobec swojej obecnej rodziny i przyszłej;
• Miłość w rodzinie jako podstawowa wartość życia ;
4. Czy żyjemy tylko dla siebie ?
• Odpowiedzialność wszystkich członków rodziny za atmosferę w niej panującą;
• Wdzięczność i szacunek za trud rodzicielski;
5. Moja mama.
• Matka jako osoba obdarzająca dziecko bezgraniczną miłością , oddaniem, poczuciem bezpieczeństwa;
• Rola miłości macierzyńskiej w kształtowaniu osobowości dziecka;
6. Mój tata.
• Rola ojca w kształtowaniu osobowości dziecka;
• Cechy charakteru ojca ;
7. Moi dziadkowie.
• Rola i pozycja dziadków w rodzinie, oraz ich wpływ na kształtowanie osobowości wnuków ;
• Kształtowanie prawidłowych relacji między pokoleniami w rodzinie ;
8. Miłość niejedno ma imię..
• Wartości związane z uczuciem miłości ;
• Sposoby doświadczania miłości;
• Wartości jakie niesie ze sobą miłość;
9.* Skąd się wziąłem ?
• Życie jako fundamentalne wartość w życiu każdego człowieka;
• Szacunek dla każdej żywej istoty;
• Odpowiedzialność rodziców za powołanie nowego życia;
10.* Oto ja.
• Fazy rozwoju płodowego człowieka;
• fazy rozwoju człowieka po narodzinach;
11. Kiedy wreszcie będę dorosły ?
• Wiedza o zmianach psychofizycznych w okresie dojrzewania;
• Higiena okresu dojrzewania
12. Co mogę robić w czasie wolnym ?
• Sposoby spędzania czasu wolnego ;
• Zasady i kryteria wyboru czasopism, filmów i programów telewizyjnych;
13. Kolega czy przyjaciel ?
• Rozumienie i rozróżnianie pojęć : koleżeństwo i przyjaźń;
• Dostrzeganie związków zachodzących między pracą nad sobą, a relacjami z innymi ludźmi;
KLASA VI
1. Odnowienie kontraktu.
• Przypomnienie zasad ustalonych podczas zajęć w poprzednim roku szkolnym;
• Ustalenie zasad współpracy i porozumiewania się w grupie;
2. Co mogę powiedzieć o sobie ?
• Co to jest akceptacja siebie, samoocena i poczucie własnej godności;
• Obraz siebie samego jako podstawowe kryterium dokonywania wyborów
w życiu;
3. Co mogę powiedzieć o płci przeciwnej ?
• Różnice w psychice i rozwoju fizycznym dziewcząt i chłopców;
• Różnice w psychice między płciami ;
• Akceptacja i szacunek wobec osób innej płci;
4. Czy przyjaźń jest ważna w życiu ?
• Zapoznanie z pojęciami : przyjaźń, koleżeństwo, różnice między nimi;
• Przyjaźń i koleżeństwo jako szczególny rodzaj więzi opartej na wzajemnym zaufaniu i akceptacji;
• Odpowiedzialność za przeżywaną przyjaźń;
5. Co to jest konflikt pokoleń ?
• Co to jest konflikt pokoleń i sposoby ich rozwiązywania;
• Pozycja dzieci , rodziców i dziadków w rodzinie, oraz ich wzajemne relacje;
• Czego możemy nauczyć się od naszych dziadków i rodziców;
6.* Zmiany, zmiany....
• Zmiany, fizyczne, psychiczne i społeczne okresu dojrzewania;
• Typowe problemy okresu dojrzewania, ich objawy, sposoby radzenia sobie
z nimi;
7. Czy to na pewno ja ?
• Poznanie budowy anatomicznej układu rozrodczego człowieka;
• Różnice w budowie i funkcjonowaniu układu rozrodczego kobiety
i mężczyzny;
8.* Kiedy na pewno trzeba powiedzieć ,,nie” ?
• Co to jest intymność i prawo do niej;
• Przemoc seksualna wobec dziecka i sposoby obrony przed nią;
• Do kogo można się zwrócić o pomoc w przypadku molestowania seksualnego ( lista sprzymierzeńców );
9. Mamo ! nudzę się.
• Pojęcie czasu wolnego i jego rola w życiu człowieka;
• Sposoby spędzania czasu wolnego- jego pozytywne zagospodarowanie;
10. Uzależnienia problem współczesnej.
• Rodzaje substancji uzależniających oraz skutki ich zażywania ;
• sposoby radzenia sobie z presją rówieśników;
11.Nie wszystko złoto co się świeci.
• Zagrożenia współczesnej młodzieży – uzależnienia, sekty, grupy nieformalne;
• Sposoby radzenia sobie z presją otoczenia;
• Zachowania asertywne w kontaktach z innymi ludźmi;
12.Młodzieżowy idol.
• Rola i znaczenie autorytetów w życiu każdego człowieka;
• Autorytety w rodzinie;
• Co to jest idol , czy może być dla nas wzorem do naśladowania;
OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW
KLASA V
1. Lekcja organizacyjna. Zawarcie kontraktu.
• Uczniowie znają i akceptują zasady współpracy na zajęciach ;
• Uczniowie rozumieją, iż wszyscy ponoszą odpowiedzialność za atmosferę panującą na zajęciach ;
2. Moje imię .
• Uczniowie znają genezę swojego imienia i historie rodzinną wiążącą się z nim;
• Uczniowie rozumieją znaczenie imion w kontaktach z innymi ludźmi;
• Uczniowie rozumieją znaczenie wyrażenia ,, dobre imię ‘’;
3. Przy wspólnym stole.
• Uczeń rozumie funkcję i rolę rodziny w życiu każdego człowieka;
• Uczeń ma świadomość wpływu miłości rodzicielskiej na nasze życie;
4.Czy żyjemy tylko dla siebie ?
• Uczeń rozumie , iż odpowiedzialność za atmosferę w rodzinie ponoszą wszyscy jej członkowie;
• Uczeń dostrzega swoje miejsce w rodzinie;
• Uczeń rozumie, iż musi doskonalić swoje umiejętności współżycia z innymi ludźmi.;
5. Moja mama.
• Uczeń ma świadomość, odpowiedzialności jaka ciąży na matce za los jej dziecka;
• Uczeń rozumie , iż matka jak każdy człowiek może popełniać błędy;
6. Mój tata.
• Uczeń ma świadomość odpowiedzialności ojca za rozwój osobowości dziecka;
• Uczeń dostrzega ogromna rolę ojca w każdej rodzinie;
11. Moi dziadkowie.
• Uczeń rozumie jaki wpływ na kształtowanie osobowości wnuków mają dziadkowie;
• Uczeń dostrzega różnicę w postrzeganiu świata przez ludzi z innych pokoleń;
12. Miłość niejedno ma imię.
• Uczeń rozumie, iż są różne rodzaje miłości;
• Uczeń dostrzega jak duże znaczenie w naszym życiu ma doświadczanie uczucia miłości i dawania jej swoim bliskim;.
9.* Skąd się wziąłem ?
• Uczeń rozumie że życie jest niepowtarzalną wartością;
• Uczeń dostrzega związek między miłością , odpowiedzialnością, a poczęciem nowego życia;
10.*Oto ja.
• Uczeń rozumie , iż od pierwszych chwil swego życia aż do śmierci człowiek podlega przemianom;
• Uczeń dostrzega zmiany jakie zachodzą w człowieku na poszczególnych etapach rozwojowych;
11. Kiedy wreszcie będę dorosły ?
• Uczeń ma świadomość różnic fizycznych i psychicznych między płciami;
• Uczeń akceptuje siebie;
12. Co mogę robić w czasie wolnym ?
• Uczeń zna różne sposoby spędzania czasu wolnego;
• Uczeń zna kryteria wyboru czasopism, filmów i programów telewizyjnych;
13. Kolega czy przyjaciel ?
• Uczeń rozumie i rozróżnia pojęcia : koleżeństwo, przyjaźń;
• Uczeń dostrzega związki zachodzące między pracą nad sobą, a relacjami
z innymi ludźmi;
KLASA VI
1. Odnowienie kontraktu.
• Uczeń pamięta reguły obowiązujące podczas zajęć;
• Uczeń ma świadomość własnego udziału w budowaniu atmosfery panującej podczas zajęć i wpływu na ich przebieg;
2. Co mogę powiedzieć o sobie ?
• Uczeń dostrzega różnice w odbiorze rzeczywistości przez chłopców
i dziewczęta ;
• Uczeń rozumie potrzebę otwartej prezentacji siebie i swoich poglądów,
a jednocześnie potrafi być krytyczny wobec siebie;
3. Czy przyjaźń jest ważna w życiu ?
• Uczeń rozumie i rozróżnia pojęcia : koleżeństwo i przyjaźń;
• Uczeń rozumie potrzebę szacunku i akceptacji dla innych ludzi;
4. Co mogę powiedzieć o płci przeciwnej ?
• Uczeń zna i dostrzega różnicę w rozwoju psychofizycznym dziewcząt
i chłopców;
• Uczeń okazuje akceptację i szacunek wobec osób płci przeciwnej
5. Co to jest konflikt pokoleń ?
• Uczeń zna definicję konfliktu i sposoby rozwiązywania go;
• Uczeń rozumie jaka rolę w jego życiu odgrywają rodzice i dziadkowie, oraz ma świadomość , że na prawidłowe relacje w rodzinie mają wpływ wszyscy jej członkowie;
6.* Zmiany, zmiany .....
• Uczeń rozumie i akceptuje zmiany jakie niesie dojrzałość biologiczna;
• Uczeń rozumie co to jest szacunek dla ciała;
7. Czy to na pewno ja ?
• Uczeń zna budowę anatomiczną układu rozrodczego człowieka;
• Uczeń dostrzega różnice w budowie i funkcjonowaniu układu rozrodczego kobiety i mężczyzny;
8.*Kiedy na pewno trzeba powiedzieć – nie ?.
• Uczeń wie i rozumie że ma prawo do własnej intymności;
• Uczeń rozróżnia jakie są prawidłowe i nieprawidłowe formy kontaktów
z innymi ludźmi;
• Uczeń rozumie niebezpieczeństwo kontaktów z nieznanymi osobami;
• Kształtowanie postawy asertywności, wskazanie osób które mogą służyć pomocą w sytuacjach trudnych ;
9. Mamo ! nudzę się.
• Uczeń zna pojęcie ,, czasu wolnego” i możliwości konstruktywnego wykorzystania go;
• Uczeń rozumie potrzebę krytycznego spojrzenia i selekcji oferty programu telewizyjnego;
10.Uzależnienia problem współczesnej młodzieży.
• Uczeń rozumie potrzebę odpowiedzialności za własne zdrowie;
• Uczeń zna substancje uzależniające oraz negatywne skutki ich zażywania;
• Asertywność jako forma obrony przed zagrożeniami ;
11. Nie wszystko złoto co się świeci.
• Uczeń zna zagrożenia – sekty, grupy nieformalne ;
• Asertywność jako forma obrony przed zagrożeniami;
• Uczeń rozumie, iż rodzina jest najlepsza obrona przed zagrożeniami ;
12. Młodzieżowy idol.
• Uczeń rozróżnia pojęcia : autorytet i idol;
• Uczeń rozumie rolę autorytetu w rodzinie;
• Uczeń ma świadomość wpływu autorytetów na nasze postawy i przekonania;
* - zajęcia zaleca się przeprowadzić w odrębnych grupach dziewcząt i chłopców.
|
