"Być nieśmiałym to bać się ludzi..." (P.Zimbardo). W każdym zespole można znaleźć nieśmiałą osobę. Jest to zazwyczaj osoba cicha, grzeczna, nikomu nie rzucająca się w oczy. Nikt nie podejrzewa, że pod maską tej grzeczności kryje się osoba silnie zakompleksiona i bardzo potrzebująca pomocy. Jest to problem psychiczny, który może w znacznym stopniu utrudniać funkcjonowanie człowieka w szkole lub w pracy. Nieśmiali boją się sytuacji obcych, nieznanych, takich, które w jakiś sposób zaburzają ich bezpieczny wewnętrzny świat. Nieśmiałość (inaczej: lęk społeczny, fobia społeczna) może czasem stanowić główny czynnik niepowodzeń dziecka w szkole (obawa przed zabraniem głosu, lęk przed wyrażaniem własnych opinii, trema, nieumiejętność bronienia własnych praw). Nieśmiałość jest poważnym problemem, ale - jak każdy problem - można próbować go rozwiązać. Przed każdym nauczycielem stoi więc wielkie zadanie: jako osoba bardziej doświadczona ma dużą szansę wspomóc tę zatraconą w nowoczesnym świecie małą istotę. Jak? Poniżej podaję parę propozycji, które można wpleść w normalną pracę każdej klasy.
Bądź przyjacielem! Stwórz atmosferę przyjaźni - zapytaj o samopoczucie, o szkołę, poklep po ramieniu, uśmiechnij się. Bez przesady jednak i nigdy na forum. Niech to będzie miłym i pożytecznym wykorzystaniem czasu przed lekcją lub w czasie dyżuru na korytarzu, w czasie wycieczki czy przypadkowym spotkaniu.
Każdy człowiek ma inne zainteresowania, pasje i hobby. Wykorzystaj to! Zaproponuj nieśmiałkowi, że pomożesz mu zorganizować wystawę jego prac plastycznych czy kolekcji pocztówek, karteczek do segregatora i innych rzeczy. Razem z pewnością znajdziecie ciekawy sposób zainteresowania innych tą osobą. Nie każ jednak wygłaszać żadnych przemówień na otwarcie wystawy! Na to przyjdzie pora później.
Stwórz w klasie atmosferę, w której dziecko czuje się bezpieczne. Zachęcaj uczniów do pracy w małych grupach - to znacznie ułatwia komunikację. Czasem zamknijcie wspólnie oczy, zachęć do tego, bo wszyscy chwycili się za ręce, włącz muzykę. Po prostu zacieśniaj więzi między swoimi uczniami i wraz z nimi.
Przeprowadzaj zajęcia integracyjne. Zaczynaj od najprostszych typu: rundka (Na lekcji podobało mi się...), sałatka owocowa (zamiana miejsc w kręgu), imię - gest, kończąc na tych, które wymagają większego zaangażowania emocjonalnego: lustra (lustrzane odbicie), rzeźby (relacja rzeźbiarz - glina), maszyny (wspólne tworzenie dzieła - np. maszynki do rozśmieszania). Coraz bardziej popularna iskierka jest wspaniałym zakończeniem lekcji wychowawczej - daje nam do zrozumienia, że jesteśmy potrzebni, że jesteśmy częścią tej grupy. Nie zapominajmy więc o tym.
Osoby nieśmiałe bardzo często mają zaniżone poczucie własnej wartości. Wykorzystujmy bogaty wybór różnorodnych zajęć, by dowartościować innych. Nie będę tu przytaczała przykładów -można ich znaleźć całe mnóstwo w pozycjach, które podaję na końcu.
W każdym przedsięwzięciu klasy powinni brać udział wszyscy jej członkowie. Jeśli przygotowujesz akademię, dyskotekę czy jakąkolwiek inną imprezę, nigdy nie zapominaj o tych nieśmiałych. Z pewnością nie poprowadzą tej akademii czy nie będą występować solo, ale zawsze znajdzie się także dla nich ważne i odpowiedzialne zajęcie: przygotowanie prezentacji multimedialnej, reklamy, zaproszeń, plakatów; obsługa techniczna, wykonanie scenografii itp. Pamiętaj jednak, że zadania powinny być zawsze na miarę ich możliwości, a nie wykraczające ponad ich siły. Niepowodzenie może znacznie pogłębić frustrację i lęk, co doprowadzi do punktu wyjścia.
Ćwiczenie 1 - "Każdy jest inny"
Przygotuj 4 wycięte z papieru postaci człowieka. Opowiedz jakąś historyjkę (np. klasa przygotowuje festiwal szkolny i wybierają osobę do jego prowadzenia). Podziel klasę na zespoły i niech spróbują napisać na tych "ludzikach", jak w tej sytuacji zachowałaby się osoba nieśmiała, jak pewna siebie, jak osoba mająca problem z jąkaniem się, jak osoba agresywna. Co ta osoba czuje? Jak się zachowa? Co powie?
Następnie możemy nasze przemyślenia przedyskutować lub przedstawić w formie dramowej (tutaj przypomnij, że każdy z nas mówi nie tylko za pomocą słów, ale i gestów, mimiki, ciała).
Ćwiczenie 2 - "Słuchaj i staraj się zrozumieć"
Przygotuj obrazki, zdjęcia lub emotikony (symboliczne przedstawienie uczuć) oraz różne rodzaje muzyki. Dobierz muzykę tak, by wzbudzała pewne uczucia np. muzykę spokojną, muzykę bardzo radosną, muzykę wzbudzającą niepokój itp. Podziel klasę na zespoły i niech każdy otrzyma zestaw takich samych obrazków. Poproś, by starali się w czasie słuchania fragmentów muzyki określić swoje uczucia za pomocą tych obrazków (układają je w odpowiedniej kolejności). Po audycji zachęć do wyrażenia swoich opinii - czy muzyka wzbudza w nas jakieś odczucia? Jak? Czy muzyka może być "obrazem" myśli, problemów czy radości człowieka? Następnie spróbuj zachęcić ich do wyrażenia swoich emocji - niech za pomocą dostępnych środków plastycznych przedstawią swoje wewnętrzne przeżycia (wydzieranie, malowanie, wyklejanie itp.). Zorganizujcie wystawę i porozmawiajcie o tych pracach (co ta osoba czuje? czy jest skryta? nieśmiała? pewna siebie? przebojowa?).
Można na koniec podsumować nasze rozważania o nieśmiałości fragmentem piosenki z drobną modyfikacją słów: "Nieśmiałym być, to wcale nie wada..." - pod warunkiem, że ktoś im pomaga :) Życzę powodzenia w przezwyciężaniu nieśmiałości swojej, jak i innych.
Literatura i linki:
- Chomczyńska-Miliszkiewicz M., Pankowska D. "Polubić szkołę". WSiP, Warszawa 1995;
- książki autorstwa Klausa W. Vopel'a;
- materiały metodyczne (gotowe propozycje!) na stronie www.publikacje.edu.pl - w tym materiał "Budowa grupy i jej rozwój" aut. S. Krause;
- www.awans.net/strony/psychologia
- wpisz w google.pl hasło "nieśmiałość", a znajdziesz wiele innych ciekawych linków;
mgr Sylwia Krause
Szkoła Podstawowa nr 4 w Radlinie |
