SPECYFIKA PRACY Z DZIEĆMI UPOŚLEDZONYMI UMYSŁOWOW W ZAKRESIE MATEMATYKI - ANALIZA I OPIS PRZYPADKU EDUKACYJNEGO
1. IDENTYFIKACJA PROBLEMU
Karol J. uczeń klasy II gimnazjum jest dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Rozwój umysłowy chłopca określony jest jako lekkie upośledzenie umysłowe. Z tego też względu może on realizować program szkoły masowej
w klasie integracyjnej.
Głównym problemem są deficyty rozwojowe dziecka w postaci obniżonych funkcji percepcyjno-motorycznych, opóźnienie sfery emocjonalno-motywacyjnej, tendencje do stosowania dystansu, cechy obniżonego krytycyzmu.
W klasie pierwszej uczeń nie mógł sprostać stawianym mu wymaganiom edukacyjnym. Dlatego, też postanowiłam pomóc dziecku, które przejawiało trudności zarówno dydaktyczne jak i wychowawcze.
Matka ucznia włączyła się do współpracy w realizowaniu podjętych działań wobec dziecka na terenie klasy i szkoły, ale muszę tu nadmienić, że sama też jest osobą niepełnosprawną intelektualnie w stopniu lekkim.
2. GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA
Karol J. rozpoczął naukę w klasie pierwszej gimnazjum. Ze względu na zalecenia Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej mógł uczęszczać do klasy integracyjnej i realizować program szkoły masowej.
Od pierwszych dni pobytu w klasie uczeń sprawiał ogromne problemy. Rozmawiał głośno w czasie zajęć, chodził po sali, nie potrafił skupić się i skoncentrować nad zadaniem. Nie potrafił przygotować miejsca pracy, na ławce ciągle miał bałagan. Często unikał zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego. Nie osiągał wyników edukacyjnych na poziomie swoich możliwości intelektualnych. Miał problemy z koordynacją ruchową, tak ważną zwłaszcza w rozwiązywaniu zadań konstrukcyjnych. W związku z deficytami w sferze percepcyjno - motorycznej, które obejmują zakłócenia w przebiegu analizy i syntezy wzrokowej oraz słuchowej miał problemy z rozpoznawaniem kształtów, orientacją przestrzenną. Z tego też względu nie mógł realizować tych samych treści co klasa.
Należało jak najszybciej zmienić tę sytuację i nastawienie dziecka do obowiązku szkolnego. Jeżeli dziecko jest motywowane do nauki, utrwala się w nim wiara we własne możliwości poznawcze, pomimo świadomości ograniczeń intelektualnych.
W tym celu przeprowadziłam z matką chłopca wywiad środowiskowy. Zgromadziłam dokumenty dotyczące jego rozwoju, co pozwoliło poznać przyczyny tych trudności u dziecka. Z rozmowy z matką wywnioskowałam, że bardzo chce pomóc dziecku i szuka w szkole pomocy. Ustaliłam też z matką zasady postępowania z dzieckiem oraz zasady dalszej pracy w domu. Należało wobec Karola stosować takie same oddziaływania w domu jak i w klasie podczas lekcji.
3. ZNACZENIE PROBLEMU
Z uwagi na to, że problem dotyczył dziecka mającego realizować program szkoły masowej, a zachowanie i postępy odbiegały od normy nie można było pozostawić problemu bez szukania konkretnych rozwiązań.
Szkoła masowa nie radzi sobie z dziećmi takimi jak Karol.
W przeładowanych klasach nauczyciel nie ma czasu, by podejść do każdego ucznia indywidualnie. Tymczasem takie dzieci powinny przebywać z rówieśnikami. Dlatego też najlepszym rozwiązaniem jest uczęszczanie dziecka do klasy integracyjnej. Takie dziecko to ciężka próba dla nauczycieli szkoły masowej. Muszą oni pamiętać, że upośledzenie umysłowe nawet w stopniu lekkim ogranicza przyswajanie wiedzy. Dzieci niesprawne umysłowo charakteryzują się labilność emocjonalna i słaba kontrola nad afektami - co często prowadzi do wybuchów złości i zachowań agresywnych. Szybciej niż u zdrowych dzieci występuje u nich rezygnacja i zniechęcenie, znaczna niepewność siebie. Wszystkie te cechy mogą utrudnić im życie w społeczeństwie, spowodować izolację lub rozwinąć zachowanie agresywne. Bardzo ważne jest więc stwarzanie sytuacji, które będą przystosowywać ucznia do pełnienia roli społecznych.
4. PROGNOZA
Prognoza negatywna - w przypadku niewłaściwego prowadzenia dziecka, należy obawiać się:
· nasilenia reakcji negatywnych wywołanych brakiem zrozumienia specyficznych zachowań,
· wzrostu agresji lub izolacji,
· narastających trudności w opanowaniu treści programowych przewidzianych na dany etap kształcenia,
· odrzucenia przez grupę rówieśniczą,
· naśladowania zachowań niepożądanych,
Prognoza pozytywna - w przypadku wdrożenia oddziaływań na dziecko, należy oczekiwać:
· nawiązania kontaktu emocjonalnego, opartego na pełnej akceptacji, zrozumieniu i życzliwości,
· ograniczenia zachowań niewłaściwych,
· wykonywania poleceń w czasie zajęć,
· pobudzenia motywacji do nauki,
· mobilizacji do zajęć wymagających wysiłku umysłowego,
· opanowania podstawowych umiejętności i wiadomości na pierwszym etapie nauczania,
· pozytywnych relacji z rówieśnikami,
· uczeń będzie umiał stosować matematykę na co dzień,
· nastąpi rozwinięcie mechanizmów myślenia matematycznego, twórczego,
· wprowadzenie określonych oddziaływań spowoduje, że pewne nawyki
i schematy nabyte podczas rozwiązywania zadań staną się uniwersalne
i przydadzą się w rozwiązywaniu różnych problemów z życia,
· uczeń uwierzy we własne siły i będzie podejmował trud rozwiązania zadań, wykształci się nawyk aktywnej i świadomej postawy wobec otaczającej rzeczywistości,
· nauczy się systematyczności, cierpliwości, wytrwałości i szacunku do pracy umysłowej.
5. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ
Głównym celem, jaki postawiłam w pracy z dzieckiem było doprowadzenie do tego, aby wszystkie czynności zostały wykonane do końca. Działania podjęte wobec Karola miały doprowadzić do wyrównania braków
w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych tak, aby mógł on kontynuować naukę w kolejnych klasach. Chcąc osiągnąć te cele postawiłam sobie następujące zadania:
· systematycznie kontrolować postępy w nauce, sprawdzać pracę domową, przygotowanie do zajęć,
· często prosić do odpowiedzi, co zmusi dziecko do koncentracji
i uwagi w czasie zajęć,
· nie stosować ciągłego ganienia dziecka za jego niestaranność
i niedbałość, ale starać się stwarzać sytuacje, w której można go pochwalić,
· stosować ćwiczenia pozwalające na zaspokojenie potrzeby ruchu dziecka,
· pozytywnie motywować we wszystkich sytuacjach,
· dostosować wymagania do aktualnego rozwoju dziecka,
· stopniowo poszerzać zakres wiadomości i umiejętności dziecka,
· zastosować takie zadania, które mogą być w krótkim czasie wykonane,
· stosować takie metody pracy, które skupią uwagą dziecka na temacie zajęć,
· wdrażać dziecko do samokontroli,
· wydawać polecenia krótkie i zrozumiałe,
· skierować na zajęcia rewalidacyjne.
6. WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ
Po wnikliwej analizie materiałów oraz literatury rozpoczęłam intensywną pracę z chłopcem. Karol pracował w czasie zajęć indywidualnym tokiem nauczania. Wymagania dostosowane zostały do poziomu rozwoju dziecka, jego indywidualnych możliwości i zdolności. Opracowałam dla niego karty pracy dostosowane tematycznie do tematu zajęć. Uwzględniłam w nich możliwości dziecka na danym etapie. W trakcie ich tworzenia często wykorzystywałam gry
i zabawy dydaktyczne czy łamigłówki logiczne. Taki sposób pracy na lekcjach Karolowi bardzo się spodobał. Chłopiec lubił odczytywać hasła uzyskiwane
w trakcie rozwiązywania zadań. To też spowodowało, że uczeń mógł dokonywać samokontroli swojej pracy.
Podczas sprawdzianów i testów uczeń otrzymywał zadania na jego poziomie intelektualnym, tak aby mógł zdobywać z nich oceny dobre i bardzo dobre. Często
w czasie lekcji zadawałam Karolowi proste pytania, na które był w stanie odpowiedzieć. To powodowało, że chłopiec zaczął bardziej uważać podczas zajęć.
Zgodnie z założonymi celami Karol został skierowany na zajęcia korekcyjno – kompensacyjne. Podczas tych zajęć pracowałam przede wszystkim nad rozwojem percepcyjno – motorycznym ucznia. Stosowałam na nich elementy metody Weroniki Sherborne, Metody Dobrego Startu czy metody Denisona.
W trakcie ich trwania wykorzystywałam też techniki relaksacyjne. Techniki te wspomagają kształtowanie osobowości dziecka i stymulują proces nauki
(H. Tempel, 1997). Zastosowanie tych ćwiczeń pozwala na tworzenie pozytywnego wyobrażenia własnego działania, pozytywnego postrzegania siebie samego, kolegów czy otoczenia.
7. EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ
Karol chętniej wykonuje działania wymagające wysiłku intelektualnego. Potrafi zorganizować swoje miejsce pracy. Sam przypomina o zadaniach domowych i chętnie dzieli się swoimi osiągnięciami. Doprowadza do końca swoje działania, chociaż ma jeszcze ogromne trudności z koncentracją uwagi w czasie wykonywania zadań. Sprawnie wykonuje działania na ułamkach zwykłych
i dziesiętnych (ma jeszcze problemy z dzieleniem) oraz na liczbach całkowitych. Zna i potrafi stosować działania na potęgach i pierwiastkach. Umie obliczać pola
i obwody podstawowych figur geometrycznych stosując wzory. Zna twierdzenie Pitagorasa i potrafi je zastosować w konkretnych, prostych przypadkach.
Zbyt wcześnie na dokonanie oceny, jak Karol poradzi sobie w dalszym etapie nauczania, gdyż nie opanował jeszcze wszystkich wiadomości i umiejętności. Ciągle ma kłopoty z rozwiązywaniem zadań tekstowych. Nie potrafi korelować poznanych umiejętności i stosować ich w zadaniach abstrakcyjnych. Należy więc kontynuować dalsze oddziaływania terapeutyczne w stosunku do dziecka, stopniowo zwiększając zakres wymagań edukacyjnych z matematyki.
nauczyciel matematyki Anna Stasiszyn
|
