W języku potocznym emocjami nazywamy przeżycia towarzyszące poznawczym odczuciom psychicznym, jak myślenie i spostrzeganie. Zródłem emocji i uczuć jest obiektywnie istniejąca rzeczywistość. Człowiek odzwierciedlając, ustosunkowuje się do niej : cieszy się, martwi, kocha, smuci, gniewa, cierpi. Procesy emocjonalne wpływają w zasadniczy sposób na aktywność człowieka. Czasami mobilizują do działania, kiedy indziej działanie to utrudniają. Uczucia dziecka przedszkolnego charakteryzuje zmienność. Jego życie emocjonalne uzewnętrznia się w ruchach, gestach, mimice i całym ekspresyjnym zachowaniu.
Dziecko ulega nastrojom, emocje przykre szybko ustępują przyjemnym, łatwo wpada w gniew i radość, niepokój lub zachwyt. Na ogół w stanach uczuciowych w pierwszych dwóch fazach (od 3 lat do 5,5 roku) mówi się, że dziecko wykazuje brak opanowania, ulegając gwałtownym i krańcowym uczuciom, np. agresji, gniewu lub czułości, radości, zazdrości. Cechy uczuciowości dziecka zmieniają się w miarę jak ono rośnie. Sfera emocjonalna-społeczna stopniowo dojrzewa. Kształtowanie się uczuć polega na opanowywaniu niepohamowanych emocji i rozwoju tak zwanych uczuć wyższych.
Stopniowo dziecko stara się dostawać swoje postępowanie do obowiązujących norm społecznych, panując nad krótkimi reakcjami uczuciowymi (afektami). Staje się zdolna do przeżywania głębszych uczuć, świadomie kierowanych do określonych osób, przedmiotów czy zjawisk w swym najbliższym otoczeniu. W ten sposób kształtują się w osobowości dziecka uczucia poznawcze związane z zaspokojeniem ciekawości, dążenia do poszerzania wiedzy o świecie. Sztuka, twórczość artystyczna (muzyka, śpiew, taniec, malarstwo itp.) kształtują uczucia estetyczne. Uczucia społeczne związane są z przywiązaniem do innych, umiejętnością okazywania uczuć, nie tylko własnego dobra, ale przede wszystkim innych: kolegów, przyjaciół. Wszelkie uczucia nie pojawiają się samoistnie. Ulegają one stopniowo przekształceniom pod wpływem rodziców i wychowawców. Są dzieci, u których nie ukształtowano pojęcia dobra i zła oraz norm moralnych, tak ważnych w postępowaniu każdego człowieka.
Dzieci tych nigdy nie zachęcano by były dobre i grzeczne. Nikt nigdy nie chwalił ich za to, co zrobiły dobrego, że zachowały się roztropnie i spokojnie, że okazały wrażliwość na krzywdę. Trudno się dziwić, że z takich dzieci wyrastają najczęściej ludzie zimni uczuciowo, obojętni na krzywdę, zdezorientowani w hierarchii wartości. Dziecko obserwuje swoich, naśladuje i utrwala ich postępowanie niezależnie od tego czy jest ono dobre, czy złe. Stawiając dziecku wymagania, by było ono prawdomówne, sami często dopuszczamy się kłamstwa. Dziecku trzeba zawsze mówić prawdę, traktować je z całą powagą. Jeśli zdarzy mu się jakieś drobne wykroczenie, należy je spokojnie pouczyć, powiedzieć mu na czym polegało jego niewłaściwe postępowanie. Wytłumaczyć jak należy postępować, pochwalić jeśli się poprawiło. Musimy zdawać sobie sprawę, że wychowujemy nie wymyślony ideał, lecz żywą istotę z całym zespołem cech, które nie zawsze budzą w nas zachwyt i uznanie. Wszystkie dzieci przeżywają w różnych sytuacjach uczucia gniewu, złości, chęci dokuczenia innym. Agresywne stają się te, wobec których popełniano wiele błędów wychowawczych - dzieci, które w swej działalności spotykają się z wieloma ograniczeniam, bezwzględnymi nakazami nie liczącymi się z ich psychofizycznymi możliwościami. Dziecko rzuca się na matkę, która odbiera mu przedmiot cenny dla niego w tej chwili, bije ją po twarzy, szarpie za włosy, dopóki go nie odbierze. Matka ulega raz, drugi, toleruje zachowanie i reakcje agresywne, nie zdając sobie sprawy,że w ten sposób otwiera dziecku drogę do dalszych tego typu zachowań. Reakcje gniewu mogą stanowić również środek zastraszania rodziców,wymuszania coraz to nowych żądań. To co udaje się w środowisku rodzicielskim przy braku interwencji pedagogicznej, może przenieść się na środowisko rówieśnicze.Akt przemocy, bicie kolegów i łamanie umów umożliwiają osiąganie celów. Dzieci przyswajają sobie formy zachowania agresywnego drogą naśladownictwa. Wzorem najczęściej stają się rodzice - brutalnie odnoszący się do dziecka. Przyniesienie takiego zachowania na grupę rówieśniczą wyraża się w represyjnym sprawowaniu funkcji przywódczych. Fakt nie bicia dzieci z kręgu rówieśniczego, rozzuchwala takich małych, agresywnych przywódców. Często wybierają sobie jedną ofiarę, którą upokarzają, biją dla wątpliwej przyjemności, z przyzwyczajenia. Gorzej, gdy naśladują ich inne dzieci. Przekonanie panującego w grupie rówieśniczej, że każdy opór można pokonać siłą, każdy spór i konflikt rozstrzyga prawo pięści, a przemoc jest najłatwiejszym sposobem ich rozwiązywania tworzy jednocześnie atmosferę bezkarności. Mały agresor początkowo siłą zdobywa pozycję w grupie, a potem w społeczeństwie. Zarówno grożne w skutkach są zachowania agresywne, jak i podporządkowujących im się dzieci gnębionych siłą.Agresja nie tylko przejawia się w biciu, lecz także w szyderstwie, drwinie, ośmieszaniu. Ochrona dzieci kalekich, ułomnych oraz tzw. brzydkich kaczątek przed agresja silnych i zdrowych, to poważny problem ogólnoludzki i etyczny. Pozostaje on w trwałym związku z kształtowaniem się u dzieci uczuć wyższych. Jakże często rodzice starają się nie dostrzegać ujemnych cech w swoim dziecku, nie wyciągają konsekwencji wychowawczych wobec sadystycznego lub aspołecznego jego postępowania. Takie zachowanie dorosłych nie rozwiąże problemu dzieci agresywnych, lecz jeszcze bardziej go spotęguje.
"Jeżeli otrzymałeś czegoś więcej niż inni w postaci dobrego zdrowia, uzdolnień, energii, sukcesów, radosnego dzieciństwa, harmonijnej atmosfery domowej, nie traktuj tego jako oczywistego. Należysz do ludzi szczęśliwych, a zatem powołany jesteś, aby wiele ofiarować innym"
(Albert Schweitzer)
Wnioski
1. Konsekwentnie postępować z dzieckiem, łagodnie, ale stanowczo i zdecydowanie, nie nakazywać zadań ponad jego siły i możliwości.
2. Nie stosować kar cielesnych i pamiętać, iż bicie dziecka jest świadectwem nieudolności i niedołęstwem pedagogicznym rodziców.
3. Starać się zrozumieć motywy niewłaściwego zachowania dziecka i dostosowywać formy i środki oddziaływania stosownie do jego wieku i właściwości psychicznych.
4. Współdziałać z przedszkolem i nie podważać decyzji nauczycielek przedszkoli, podejmowane są one dla dobra dziecka.
"Kochajcie mnie zawsze i przede wszystkim starajcie się mnie zrozumieć, a będę zawsze waszą pociechą"
Literatura
1. "Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży" - M. Żebrowska.
2. "Dziecko nieznośne czy chore" - Z. Szymańska.
3. "O szczęściu" - W. Tatarkiewicz.
4. "Rodzina i dom" - D. Siemek.
5. "Pedagogika specjalna w zarysie"- J. Sowa
6. "Wprowadzenie do psychologii" - Z. Włodarczyk, A. Matczak.
7. "Podstawy psychologii ogólnej" - M. Przetacznik-Gierkowska.
8. "Twoje dziecko Cię potrzebuje" - Ross Campbell.
9. "Encyklopedia pedagogiczna".
10. Artykuł z gazety "Claudia" - Nasze dzieci pt. "Poskramiamy małego złośnika".
11. "Jak kochać dzieci, aby nas kochały" - K. Zimsen.
mgr Anna Duplak |
