Nowoczesna dydaktyka matematyki kładzie duży nacisk na czynnościowe metody nauczania, wśród nich na wykorzystywanie różnego rodzaju manipulacji i symulacji przy rozwiązywaniu m.in. zadań lub problemów matematycznych. Ważne jest również obrazowe przedstawianie treści zawartych w zadaniu. Rozwiązywanie różnych sytuacji z uwzględnieniem konkretów, schematów i symboli, znacznie ułatwia ich zrozumienie.
Zetknięcie się dziecka z różnego rodzaju typami zadań ułatwia: - wprowadzenie i utrwalenie podstawowych pojęć matematycznych
- konkretyzację powiązań miedzy danymi zadania
- pogłębienie rozumienia przyswajanych pojęć
- powiązanie matematyki z życiem
- przygotowanie uczniów do rozwiązywania rożnych problemów praktycznych
- dokonanie analizy i synteza danych zadania
- osiągnięcie sprawności w rachunku pamięciowym i pisemnym
- naukę twórczego posługiwania się poznanymi prawami matematycznymi
- rozwijanie logicznego i twórczego myślenia poprzez wykonywanie szeregu niezbędnych operacji do osiągnięcia pozytywnego wyniku.
Wielostronność kształcących funkcji przy rozwiązywaniu zadań tekstowych wynika głównie z dużej ich podatności na różne transformacje, a także możliwości zastosowania różnorodnych metod pracy z nimi. Pojęcie "zadania tekstowego" uległo znacznemu rozszerzeniu. W ujęciu różnych autorów jest inaczej interpretowane, co do treści i formy, ale jego istota jest taka sama.
Zdaniem J. Pietera "zadanie tekstowe" jest z gramatycznego punktu widzenia zdaniem pytającym lub układem zdań zakończonych pytaniem "?".(1)
W ujęciu Z. Cydzik "zadanie tekstowe" składa się z sytuacji życiowej i warunków matematycznych określonych za pomocą danych i wielkości poszukiwanej, powiązanych ze sobą takimi zależnościami których ustalenie prowadzi do odpowiedzi na główne pytanie.(2)
Określenie "zadanie tekstowe" ma obecnie szerszy zakres niż dawniej. Obejmujemy nim nie tylko rozumienie ich w tradycyjnym znaczeniu, kiedy to zadanie zawierało dane, które wystarczyły do jego rozwiązania. Wszystkie należało wykorzystać, nie eliminowało się błędnych danych bo ich nie było w zadaniu. Obecnie "zadania" mogą odnosić się np. do treści ilustracji, czy też odpowiednio sformułowanego opowiadania, do wzorów, itd.
Współcześnie większy nacisk kładzie się na przekształcanie i analizowanie zadań oraz na układanie ich przez uczniów.
Przekształcanie zadania polega na zastąpieniu go innym zadaniem a zachowaniem pewnych elementów niezmienionych.
Przekształcanie zadań tekstowych może być oparte na:
- zachowaniu tej samej treści, przy jednoczesnej zmianie danych liczbowych
- zmianie treści na podobną, przy zachowaniu danych liczbowych
- zastąpienie wielkości danej przez niewiadomą.
Przykładem może być zadanie na mnożenie zastąpione zadaniem na dzielenie.
Przekształcanie zadań jest bardzo kształcące. Przeredagowanie zadania zgodnie z podanymi warunkami wymaga wnikliwego przeanalizowania jego treści. Nic więc dziwnego że nowoczesna dydaktyka przywiązuje dużą wagę do samodzielnego układania zadań przez uczniów.
Praca nad takim zadaniem rozpoczynać się powinna zawsze od rozbioru logicznego zadania. Wyodrębnienia jego części składowych istotnych dla poszukiwania najlepszego sposobu pracy z nim.
Czynnościami wstępnymi prowadzącymi pośrednio do kształtowania umiejętności układania zadań są
- uzupełnianie danych w zadaniu
- uzupełnianie w zadaniu pytania lub jego zmiana
- wybranie właściwego pytania z podanych
- i wcześniej wspomniane przekształcanie zadań tekstowych do działań, do wzorów, do ilustracji
Kolejną czynnością będzie:
- rozbudowywanie zadań
- układanie nowej treści do zmiennej sytuacji przedstawionej za pomocą konkretów, obrazków schematów do zmienionego pytania.
W procesie układania zadania uczeń zmuszony jest najpierw przeprowadzić analizę danych. Zastanowić się nad poszukaniem najwłaściwszej drogi, pozwalającej na wykonanie szeregu operacji matematycznych, manipulacyjnych, myślowych i symbolicznych, które najkrótszą drogą doprowadzą do rozwiązania problemu matematycznego.
Nauczyciel powinien zapoznać dzieci z różnymi sposobami rozwiązywania zadań z treścią. Bowiem rozwiązywanie zadań wieloma sposobami jest korzystniejsze dla rozwoju myślenia i zdobycia wielu umiejętności matematycznych.
Metodyka, zaleca stosowanie środków poglądowych przy rozwiązywaniu zadań. Polega to na obrazowym przedstawieniu treści zadania za pomocą materiałów konkretnych lub na rysunku. Upoglądowienie takie, to symulacja sytuacji występującej w zadaniu Symulację taką należy stosować umiejętnie, tak aby pomagała w poszukiwaniu właściwego rozwiązania. Jest ważne, by obok zadań zawierających dokładnie tyle danych, ile potrzeba do znalezienia odpowiedzi, uczniowie coraz częściej spotykali się z innego typu zadaniami o czym wcześniej pisałam.
Zdaniami zawierającymi dane sprzeczne np.:
"Na drzewie siedziało 6 ptaszków najpierw odleciały 2 ptaszki, za drugim razem odfrunęło 5. Ile ptaszków zostało na drzewie?".
Zadaniami, w których występuje nadmiar danych np.:
"Ania ma 10 lat, a jej brat jest starszy od niej o 3 lata. Tata Ani ma 36 lat. Ile lat ma brat Ani?".
Zadaniami w których występuje nie dobór danych np.:
"Mama kupiła 3 kg jabłek i kilka kilogramów gruszek. Ile owoców kupiła mama?".
Opisane przeze mnie podejście do pracy z tekstem matematycznym wpłynie również na wykształcenie zainteresowań matematycznych, ułatwi jej zrozumienie, zachęci do nauki, ponieważ dziecko, lepiej zrozumie i trwalej zapamięta pojęcia matematyczne. Jedno, podstawowe założenie jest ważne by ta rola zadań została spełniona. Muszą one być celowo dobrane, ciekawe i różnorodne.
Przypisy:
1 - J. Pieter "Psychologia i uczenie się" str. 13.
2 - Z. Cydzik "Metodyka nauczania początkowego" cz. II str. 141
Izabela Pochroń
Zespół Szkół nr 74 w Warszawie | 
