Przedstawiam Państwu opracowane materiały na temat konkurs wiedzy o stolicach Polski.
Mirosława Ptaszek
nauczyciel Szkoły Podstawowej
w Młodzieszynie
Cele ogólne:
- wzbogacanie wiedzy o najstarszych polskich miastach, ich kulturze, zabytkach, historii;
- zachęcanie do aktywnego korzystania z różnych źródeł informacji;
- rozwijanie postaw patriotycznych.
Cele operacyjne- uczeń:
- wymienia stolice Polski;
- zna i lokalizuje na osi czasu daty przeniesienia stolicy z Gniezna do Krakowa oraz z Krakowa do Warszawy;
- zna najważniejsze postacie historyczne związane z tymi datami;
- zna przyczyny przenoszenia polskiej stolicy;
- zna podstawowe dane dotyczące współczesnego Gniezna, Krakowa, Warszawy;
- korzysta samodzielnie z różnych źródeł informacji.
Uczestnicy: uczniowie klas piątych szkoły podstawowej.
Do konkursu przygotowują się w oparciu o otrzymane materiały oraz samodzielnie pozyskując wiadomości z różnych źródeł informacji.
Przedmioty włączone do realizacji zadania: język polski, historia, zajęcia biblioteczne.
Materiały do konkursu
Stolicą kraju nazywamy miasto będące siedzibą najwyższych władz, centralnych instytucji i urzędów państwowych.
Gniezno
Miasto w woj. wielkopolskim, położone na siedmiu wzgórzach, otoczone jeziorami. W najstarszym okresie państwowości polskiej miasto odegrało znaczącą rolę jako stolica państwa Polan. W wyniku badań archeologicznych odkryto fragmenty potężnego grodu i podgrodzia z końca VIII w.
W 1000r. odbył się w Gnieźnie zjazd, w którym uczestniczył Bolesław Chrobry i cesarz niemiecki Otton III. Utworzono arcybiskupstwo gnieźnieńskie. W 1025r. koronował się tu na pierwszego króla Polski Bolesław Chrobry.
W pierwszej połowie XIII w. Gniezno uzyskało prawa miejskie. Wiek później uległo zniszczeniu w wyniku najazdu Krzyżaków. W kolejnych stuleciach przeżywało okres pomyślnego rozwoju jako ośrodek handlu suknem, zbożem i bydłem.
W okresie rozbiorów było pod zaborem pruskim. Po II wojnie światowej nastąpiła rozbudowa i dynamiczny rozwój miasta. Obecnie Gniezno jest ważnym ośrodkiem kulturalnym. Posiada bogate zaplecze turystyczne.
Najcenniejszym zabytkiem jest gotycki kościół archikatedralny NMP ( katedra gnieźnieńska), wybudowany przez Mieszka I w X w. W katedrze tej znajdują się groby m.in. Dąbrówki, św. Wojciecha, a także Drzwi Gnieźnieńskie z 1170r wykonane w brązie, w stylu romańskim. Przedstawiają 18 scen z życia św. Wojciecha oraz jego męczeńską śmierć. W katedrze są też relikwie św. Wojciecha oraz skarbiec.
Kraków
Miasto w woj. małopolskim, położone w dolinie Wisły. Rozwój osadnictwa rozpoczął się tu już ok.50 tys. lat temu. Pierwszy dokument pisany , gdzie pojawia się nazwa miasta, pochodzi z X w. Wtedy osada została włączona do państwa Mieszka I. W 1000r. utworzone zostało biskupstwo krakowskie.
Rola Krakowa wzrasta, gdy książę Kazimierz I Odnowiciel czyni go swoją główną siedzibą w 1038 r. Miasto staje się stolicą Polski. Wtedy na wzgórzu wawelskim powstają ważne obiekty: katedra, siedziba biskupstwa oraz zamek królewski. Koronacja Władysława Łokietka na króla Polski w 1320 r. w katedrze na Wawelu potwierdziła rangę Krakowa jako stolicy zjednoczonego Królestwa Polskiego. Była to pierwsza koronacja polskiego władcy w Krakowie.
W 1364 r. król Kazimierz Wielki ufundował w mieście pierwszą polską wyższą uczelnię- Akademię Krakowską. XV i XVI w. to okres największego rozwoju miasta- czasy panowania dynastii Jagiellonów. Dzięki testamentowi królowej Jadwigi możliwe było odnowienie w XV w. Akademii Krakowskiej. W mieście osiedlają się wybitni uczeni i artyści. Jednym z nich był Wit Stwosz- autor słynnego ołtarza w kościele Mariackim. XVII i XVIII w. przyniosły powolny upadek miasta. W 1596 r. siedziba królewska zostaje przeniesiona do Warszawy. Kraków przestaje być stolicą.
Ważnym momentem w dziejach Krakowa był rok 1794, kiedy to 24 III rozpoczęło się tu powstanie kościuszkowskie.
W latach 1820-1830 zburzone zostają mury obronne miasta. Na ich miejscu powstają planty. Tak nazywa się pas zieleni wokół miasta. Planty krakowskie mają długość ok. 4 km i należą do największych w Europie.
Zabytki:
Kościół Mariacki, w którym znajduje się, wykonany przez W. Stwosza, ołtarz Zaśnięcia Matki Boskiej ; Sukiennice ; arrasy wawelskie ; barbakan z Bramą Floriańską ; zamek królewski, katedra wawelska i inne.
Warszawa
Jest to obecna stolica Polski oraz stolica woj. mazowieckiego. Gród został założony prawdopodobnie w XIII w. Pierwsza wiarygodna wzmianka o mieście pochodzi z 1313 r. Od XV w. była stolicą księstwa mazowieckiego.
Ok. 1596 r. przybył do Warszawy z Krakowa dwór królewski, rozpoczęto przebudowę zamku warszawskiego na rezydencję królewską. Wkrótce osiadł tu król Zygmunt III Waza.
W XVII miasto niemal całkowicie zostało zniszczone przez Szwedów. Czasy panowania Jana III Sobieskiego to odbudowa Warszawy. Król wznosi m.in. pałac w Wilanowie. Wzrasta znaczenie polityczne i kulturalne miasta, które wkrótce staje się stolicą polskiego Oświecenia.
W latach 1816-1818 założony został Uniwersytet Warszawski. W sierpniu 1920 r. na przedpolach miasta rozegrała się bitwa warszawska, która zadecydowała o losach wojny polsko- bolszewickiej .
W latach międzywojennych Warszawa rozbudowywała się, rozwijała się oświata, powstawały nowe uczelnie.
Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 r. trwała obrona oblężonej przez wojska niemieckie stolicy. Miasto poddało się 28 września. W rok później Niemcy utworzyli getto. Była to specjalnie wydzielona część miasta, w której siłą zamknięto Żydów. Żyli oni tam w nieludzkich warunkach, wyniszczani przymusową pracą. Często z getta byli wywożeni do obozów zagłady.
Dnia 1sierpnia 1944 r. wybuchło powstanie warszawskie, które trwało 63 dni. Po jego stłumieniu Niemcy postanowili zburzyć miasto.
Po wojnie przystąpiono do odbudowy stolicy. Zrekonstruowano (odtworzono na podstawie zachowanych fragmentów, zdjęć, dokumentów) większość zabytków (m.in. Stare Miasto, zamek królewski, Krakowskie Przedmieście). Wybudowano nowe osiedla. O wojnie przypominają pomniki, poświęcone obrońcom stolicy. Są to : Grób Nieznanego Żołnierza, Pomnik Małego Powstańca, Bohaterów Getta, Bohaterów Warszawy 1939-1945 Nike i inne.
Zabytki :
Zamek Królewski, Zamek Ujazdowski, zespół pałacowo-parkowy Łazienki, pałac Belweder (obecnie rezydencja prezydenta RP), pałac w Wilanowie i inne.
Zestaw pytań do konkursu:
- Co oznacza słowo "stolica" ?
(miasto będące siedzibą najwyższych władz)
- W jakim województwie leży Gniezno ?
(wielkopolskim)
- Na ilu wzgórzach położone jest Gniezno ?
(na siedmiu wzgórzach)
- Jakie ważne wydarzenie miało miejsce w Gnieźnie w 1000 roku ? Kto w nim uczestniczył ?
(Zjazd Gnieźnieński; Bolesław Chrobry i cesarz Niemiec Otton III)
- Gdzie i kiedy odbyła się koronacja pierwszego polskiego króla?
(Gniezno,1025r.,Bolesław Chrobry)
- Pod jakim zaborem znalazło się Gniezno w czasie rozbiorów Polski?
(pruskim)
- W którym roku powstały słynne Drzwi Gnieźnieńskie?
(1170r.)
- Jaki styl architektoniczny reprezentują Drzwi Gnieźnieńskie?
(romański)
- W którym wieku został wybudowany kościół archikatedralny NMP w Gnieźnie ?
(X w.)
- Jakie ważne zabytki znajdują się w kościele archikatedralnym NMP w Gnieźnie ?
(Drzwi Gnieźnieńskie, skarbiec, relikwie św. Wojciecha)
- Jaki styl architektoniczny reprezentuje kościół archikatedralny NMP w Gnieźnie ?
(gotycki)
- Co przedstawione jest na Drzwiach Gnieźnieńskich ?
(18 scen przedstawia życie i śmierć biskupa Wojciecha)
- W jakim województwie leży Kraków?
(małopolskie)
- Z którego wieku pochodzi pierwszy dokument pisany, gdzie występuje nazwa "Kraków"?
(X w.)
- W którym roku Kraków stał się stolicą Polski ?
(1038- Kazimierz Odnowiciel; 1320- Władysław Łokietek)
- Który król Polski jako pierwszy koronował się na Wawelu? W którym to było roku?
(Władysław Łokietek,1320r.)
- Który król Polski ufundował Akademię Krakowską? W którym to było roku?
(Kazimierz Wielki,1364r.)
- Jaki bezcenny zabytek znajduje się w kościele Mariackim i kto był jego wykonawcą ?
(Ołtarz Wita Stwosza)
- Jak nazywa się pas zieleni otaczający Stare Miasto w Krakowie?
(Planty)
- Jakie ważne wydarzenie historyczne miało miejsce w Krakowie w 1794 roku?
(23 III 1794r. rozpoczęło się powstanie kościuszkowskie)
- Co oznacza słowo "Sukiennice" ?
(obecnie zabytek-sklepiki z pamiątkami; budynek służył do handlu m.in. suknem)
- Kto i w jaki sposób przyczynił się do odnowienia Akademii Krakowskiej w XV wieku?
(Władysław Jagiełło na prośbę królowej Jadwigi, która w testamencie przekazała uczelni swe kosztowności, klejnoty)
- Podaj nazwę ołtarza, którego autorem jest Wit Stwosz.
(ołtarz Zaśnięcia Matki Boskiej)
- Który król Polski wybudował pałac w Wilanowie ?
(Jan III Sobieski)
- Kiedy się rozpoczęło i jak długo trwało powstanie warszawskie ?
(1 sierpnia 1944r.; 63 dni)
- Co znaczy określenie "cud nad Wisłą" ?
(Zwycięstwo nad wojskami radzieckimi w bitwie warszawskiej w 1920r.)
- W którym roku stolica Polski została przeniesiona do Warszawy ?
(1596r.)
- Kiedy powstał Uniwersytet Warszawski ?
(1816-1818)
- Jak nazywa się pałac, w którym mieści się rezydencja prezydenta R P ?
(Belweder)
- Wymień nazwy trzech warszawskich pomników poświęconych obrońcom Warszawy.
(Grób Nieznanego Żołnierza, Pomnik Małego Powstańca, Bohaterów Getta, Bohaterów Warszawy 1939-1945 Nike)
- Który król ma w Warszawie swoją kolumnę ?
(Zygmunt III Waza)
- Co oznacza słowo "getto" ?
(Wydzielona część miasta, w której przebywali Żydzi. Żyli w bardzo trudnych warunkach.). Literatura:
- Greiner P., Gronkowska E. i in.: „Szkolny słownik historii Polski", VIDEOGRAF II, Katowice 2001.
- Internet.
- Multimedialna Encyklopedia Powszechna – edycja 2003.
- "Wielka historia Polski" . T. I-XV, wyd. PINNEX, Kraków 2002.
Mirosława Ptaszek |
