Wielkie koncepcje psychologiczne opisują jak funkcjonuje człowiek oraz jak modyfikować jego zachowanie. Behawioryzm ze swoimi technikami modyfikacji zachowania wzbudzał zawsze wiele kontrowersji. Jednak stosowanie niektórych prostych technik behawioryzmu ułatwiłoby pracę pedagogiczną. Nie można być skutecznym nauczycielem, nie można w pełni rozumieć zachowania ucznia, bez znajomości założeń, praw i pojęć behawioryzmu, które stanowią trzon współczesnej wiedzy o zachowaniu człowieka.
W toku wieloletnich badań psychologowie, badając zachowanie człowieka sformułowali cztery główne koncepcje, które są swego rodzaju portretami psychologicznymi. Każda z tych koncepcji opisuje, jak funkcjonuje człowiek oraz jak zmieniać człowieka.
Pierwszą wielką koncepcją jest koncepcja behawiorystyczna. Twórcami jej, i najważniejszymi przedstawicielami, byli rosyjski fizjolog Iwan Pawłow(1849- 1936), odkrywca zjawiska warunkowania klasycznego, John B. Watson(1878- 1958)- który w USA zastosował teorie Pawłowa dla opracowania teorii uczenia się, E. L Thorndike(1874- 1949), twórca teorii uczenia się zwanej koneksjonizmem; oraz B. F. Skinner(1904- 1990). Uczeni ci wywarli wielki wpływ na praktykę edukacyjną poprzez stworzenie spójnej, ściśle naukowej teorii zachowań człowieka oraz technik ich kształtowania- inżynierię behawiorystyczną.
W pracy niniejszej przedstawię behawiorystyczną koncepcję człowieka oraz możliwości zastosowania jej założeń i praw dla lepszego zrozumienia zachowania ucznia.
Behawiorystyczny portret człowieka
Behawioryści odrzucili badanie zachowania człowieka na podstawie czynników wewnętrznych, jako pseudodeterministyczne, pseudonaukowe. Uznali, że psychologia powinna opierać się tylko na zewnętrznych przejawach zachowania i jego zależności od środowiska zewnętrznego.
Zachowanie człowieka, jego osiągnięcia w uczeniu się , pracy, zależne są od wyposażenia genetycznego i od środowiska fizycznego i społecznego. Środowisko steruje ludzkim zachowaniem. Struktura zachowania jest odbiciem struktury środowiska.
Środowisko natomiast to konfiguracja bodźców (S), które sterują reakcjami człowieka (R). Zachowanie jest więc funkcją układu zewnętrznych bodźców. Jednostka jest całkowicie kontrolowana przez zewnętrzne zdarzenia. Według Skinnera tak zwane " świadome kierowanie swoim losem" to złudzenie. Nie tylko środowisko steruje człowiekiem, ale działanie człowieka wpływa na zmianę środowiska fizycznego i społecznego. Zachowanie ludzkie jest sprawcze, gdyż kształtuje otoczenie jednostki. Zatem między środowiskiem a zachowaniem zachodzi sprzężenie zwrotne. Oddziaływanie otoczenia na zachowanie ma jednak bardziej fundamentalny charakter niż wpływ zachowania na otoczenie. O ile środowisko jest układem aktywnym, o tyle jednostka jest jedynie układem reaktywnym. Człowiek jest zewnątrzsterowany, kontrolowany przez zewnętrzny świat. Życie wewnętrzne, świadomość, procesy myślenia, cechy, charakter, postawy, nie wpływają na ludzkie reakcje. Stany wewnętrzne są prywatną sprawą jednostki, ich badanie nie wzbogaca wiedzy o zachowaniu. To nie świadomość pustki czy beznadziejności wpływa na dewiacyjne zachowanie, ale źle zorganizowane środowisko społeczne i fizyczne.
Jedyną drogą, która prowadzi do modernizacji człowieka, jest zatem modyfikacja środowiska. Jednak aby zmienić zachowanie człowieka, należy dogłębnie zbadać, jak środowisko wpływa na zachowanie, jakie prawa rządzą uczeniem się nowych reakcji, jaki system bodźców wywołuje pożądane reakcje.
Okazało się, że działanie ludzi i zwierząt nie jest bezinteresowne, jest zawsze narzędziem do osiągania pewnych konsekwencji i skutków, czyli jest instrumentalne i sprawcze. Konsekwencje zachowania, które są dla człowieka ważne, które sterują jego działaniem, nazywamy wzmocnieniem. Te korzystne (np. pokarm, wynagrodzenie, awans) nazywamy pozytywnymi, natomiast bodźce awersyjne (zagrożenie, przymus, dezaprobata) nazywamy wzmocnieniami negatywnymi.
Tylko nieliczne bodźce maja wartość biologiczną(pokarm, podniety seksualne), są to wzmocnienia pierwotne lub wrodzone. Większość bodźców materialnych i moralnych staje się wzmocnieniem w toku społecznego uczenia się jednostki. Indywidualna biografia człowieka decyduje o tym , jakie rzeczy są dla niego dobre, a więc są wzmocnieniem pozytywnym, a jakie złe, a więc stanowić będą wzmocnienie negatywne. Wzmocnienia (kary i nagrody) odgrywają zasadniczą rolę w sterowaniu zachowaniem człowieka.
Sterowanie pozytywne to modyfikacja zachowania za pomocą wzmocnień pozytywnych(nagród), sterowanie negatywne to zmiana zachowania przez stosowanie wzmocnień negatywnych(kar). Sterowanie pozytywne okazuje się najbardziej skuteczną metodą kierowania ludźmi. Niestety, głównym regulatorem zachowania są zbyt często kary.
Aby skutecznie kształcić człowieka, należy dobrać odpowiednie w danych okolicznościach wzmocnienia, np. małe dzieci będą bardziej wrażliwe na bodźce materialne niż moralne. Oczywiście ten sam bodziec może być dla jednych nagrodą, a dla innych karą.
Duże znaczenie ma również procedura stosowania nagród, czyli system reguł, które decydują o tym, jak często, kiedy i za jakie zachowania badacz wzmacnia reakcje człowieka. Behawioryści wypracowali następujące procedury:
- procedura stałych odstępów czasowych, zgodnie z którą zachowanie jest regularnie nagradzane po upływie określonego czasu;
- procedura stałych proporcji, która mówi, że człowiek otrzymuje określone bodźce moralne lub materialne po wykonaniu określonej pracy;
- procedura zmiennych odstępów czasowych- czas, jaki upływa między reakcją a nagrodą zmienia się losowo;
- procedura zmiennych proporcji- zmienia się liczba reakcji, po której następuje wzmocnienie.
Umiejętność doboru właściwych procedur manipulowania wzmocnieniem jest podstawą sukcesu w dziedzinie kształcenia.
Nawet najbardziej wyrafinowane procedury wzmacniania nie odniosą skutku, jeśli człowiek nie nauczy się uprzednio określonych wzorów zachowań instrumentalnych. Dlatego w procesie sterowania ważną role pełnią metody konstruowania reakcji człowieka, np. metoda kolejnych przybliżeń, gdzie kryteria wzmacniania stają się stopniowo coraz bardziej surowe. Dzięki tej metodzie człowiek może nauczyć się działań o najwyższym stopniu komplikacji.
Badacze opisali również błędy sterowania wynikające z nieumiejętnego stosowania wzmocnień, są to: opóźnienie wzmacniania i wzmacnianie bierności, które powodują słabe rezultaty pracy nauczycieli czy psychologów, zniechęcenie do stosowania metod sterowania pozytywnego, czy upowszechnianie się błędnej opinii, że tylko kary są skutecznym środkiem uczenia.
Wbrew powszechnej opinii badania wykazały, że skuteczność sterowania negatywnego jest znacznie mniejsza niż sterowania pozytywnego. Kara nie eliminuje zachowań aspołecznych, tylko je tłumi i zahamowuje na pewien okres. Kara może być skuteczna tylko wtedy, gdy zostanie włączona w całościowy program modyfikacji zachowania, oraz gdy nauczyciel czy pedagog umieją wskazać człowiekowi nowe alternatywne działania, które zawierają źródła wzmocnień pozytywnych.
Stosowanie wzmocnień negatywnych związane jest z dużym ryzykiem. Bardzo często kary fizyczne i społeczne wywołują uboczne skutki, które są niepożądane, takie jak:
- generalizacja hamowania- kara tłumi nie tylko reakcje niepożądane
- zaburzenia emocjonalne
- unikanie źródła karania
- dostarczanie negatywnych wzorców zachowania.
Skuteczną procedurą wydaje się być w związku z tym sterowanie negatywne związane z pozbawianiem ludzi nagród.
Uczniowie zachowują się aspołecznie, są agresywni, używają narkotyków. Należy jednak pamiętać, że są sterowani przez środowisko. W świecie, w którym brak jest wzmocnień pozytywnych, w którym panuje głód, dostęp do nauki jest często utrudniony, a kultura nie osiągnęła przyzwoitego poziomu, w takim świecie rodzą się korupcja i terroryzm. To nie ludzie są źli, lecz środowisko, w którym żyją. Należy więc apelować o humanizację środowiska oraz o to, aby wzmocnienia pozytywne stały się podstawowym środkiem sterowania zachowaniem.
Behawioryści włączyli do swojego portretu człowieka również takie pojęcia filozoficzne jak godność i wolność.
Wolność i godność nie są jednak stanami wewnętrznymi, lecz cechami zewnętrznego zachowania można je definiować w terminach wzmocnień pozytywnych i negatywnych. Hipotezy o wolności i godności pozwoli więc sformułować analiza relacji miedzy środowiskiem a reakcjami człowieka, bowiem wolność i godność człowieka nie mogą istnieć w społecznej próżni.
Zachowanie człowieka jest tym bardziej wolne, im mniej znajduje się w jego środowisku bodźców niepożądanych. Wolność zatem to brak w otoczeniu wzmocnień negatywnych.
Godność związana jest z istnieniem w środowisku moralnych wzmocnień pozytywnych, takich jak szacunek uznanie.
Tak więc wolność to uwolnienie zachowań człowieka od czegoś(od wzmocnień negatywnych), natomiast godność jest prawem do czegoś(wzmocnień pozytywnych). Kontrola ludzkich zachowań za pomocą bodźców moralnych nie tylko nie przeczy godności, ale własne dzięki niej życie człowieka nabiera wartości.
Pomiędzy tak rozumianymi wolnością i godnością pojawia się trudny do rozwiązania konflikt- walcząc o wolność, ludzie eliminują ze środowiska bodźce awersyjne, takie jak choroby, głód, powodzie, ale przez to maleją możliwości wykonania działań, w których człowiek zasłużyłby na uznanie, pokazałby swoją rzeczywistą wartość. Walka o godność jest więc walką o takie środowisko, gdzie uznanie, szacunek i podziw dla człowieka staną się zjawiskiem powszechnym.
Wolność i godność nie są atrybutami indywiduum, lecz – tak jak zachowanie-parametrami jego środowiska. Zmieniając parametry można więc modyfikować człowieka, o czym szczegółowo traktuje inżynieria behawiorystyczna, czyli technologia zachowania.
Inżynieria behawiorystyczna jasno formułuje cele modyfikacji(kształcenia) człowieka, podaje metody i strategie, za pomocą których można te cele osiągnąć. Aby je osiągnąć jednak należy przede wszystkim poznać zachowanie, co pozwoli rozwiązać szereg problemów społecznych, pedagogicznych i psychologicznych. Z inżynierii rozwinęła się terapia behawiorystyczna, posługująca się m.in. metodą desensibilizacji, gdzie eliminuje się reakcje lękowe poprzez sytuacje neutralizujące i relaksację, oraz mniej skuteczną metodą awersyjną, stosowaną w terapiach odwykowych.
W swojej książce ‘Walden Two" Skinner opisuje utopijne społeczeństwo, w tym utopijny system wychowania. Jest on kierowany wyłącznie przez specjalistów inżynierii behawiorystycznej. Rodzice prawie nie biorą udziału w tym wychowaniu. System wychowania jest jednak mniej zinstytucjonalizowany- nie ma struktury klasowo- lekcyjnej ani sztywnych programów nauczania. Znika przepaść miedzy szkołą a życiem. Nauczanie odbywa się w laboratoriach, w ogrodach, fabrykach. Uczeń swobodnie wybiera kierunek zainteresowań. Kary zostają wyeliminowane na rzecz wzmocnień pozytywnych. Kształcenie jest permanentne i instrumentalne- głównym celem jest zdobycie umiejętności osiągania wzmocnień pozytywnych w nowoczesnym społeczeństwie, a wiec kształcenie nawyków organizacyjnych, umiejętności współpracy i kooperacji. Wyeliminowane zostają wszelkie formy współzawodnictwa, jako niezgodne z zasadami kolektywizmu. Jednocześnie, aby wyeliminować zawiść, konflikt, agresję, nigdy nie podkreśla się osobistych zasług jednostki. Jest to zatem świat bez bohaterów i autorytetów. Świat bez sławy i chwały.
Podsumowując, człowiek w portrecie behawiorystycznym jest całkowicie zależny od środowiska, zewnątrzsterowany, reaktywny. Znika jego autonomiczność- osobowość, aspiracje, życie wewnętrzne nie maja wpływu na zachowanie. Gdy zbadamy szczegółowo zależności miedzy środowiskiem ,a zachowaniem, możemy dokładnie opisać, przewidzieć, sterować i modyfikować ludzkie reakcje poprzez stosowanie bodźców pozytywnych bądź negatywnych. Życie jednostki to poszukiwanie w środowisku bodźców pozytywnych(dążenie do godności), a unikanie bodźców negatywnych(poszukiwanie wolności).
Portret behawiorystyczny, zgodny ze ściśle naukowym podejściem jego twórców, jest koncepcją mechanistyczną i jednowymiarową. Nie ma w nim miejsca na świadomą aktywność człowieka, na spontaniczną twórczość, na współtworzenie samego siebie.
Zastosowanie praw behawioryzmu w pracy pedagogicznej
Osiągnięcia psychologii behawiorystycznej szeroko stosowane są w projektowaniu kształcenia, w terapii indywidualnych problemów, takich jak lęk, agresja, strach, depresja. Szczególnie doniosłe dla rzeczywistości szkolnej są behawioralne prawidłowości uczenia się oraz strategie modyfikowania zachowania człowieka. Behawioryzm przeszedł mianowicie od wyłącznej analizy obserwowalnego zachowania do analizy procesów poznawczych, w których nauczyciel kieruje kształceniem. Behawioryści postulują formułowanie specyficznych celów kształcenia i porządkowania nauczania w taki sposób, aby podstawowe fakty były prezentowane jako pierwsze, a przechodzenie do informacji bardziej złożonych następowało w dalszej kolejności. Jeżeli nauczyciele będą prawidłowo prezentować i organizować informacje, ich uczniowie nauczą się więcej. Decyzje nauczyciela dotyczące nauczania i wychowania powinny uwzględniać różnice indywidualne. Prawidłowości uczenia się opisane przez behawiorystów były z powodzeniem stosowane wobec wielu różnych uczniów w licznych sytuacjach uczenia się. Wykorzystywano różne rodzaje zindywidualizowanego nauczania, aby poradzić sobie z różnicami pomiędzy uczniami w klasie, ze szczególnym uwzględnieniem osób o słabych osiągnięciach szkolnych. Większość technologii stosowanych w kształceniu(np. komputery) opiera się na behawiorystycznych prawidłowościach uczenia się.
W początkowym okresie behawioryści opisywali uczenie się jako powstawanie powiązań czy asocjacji pomiędzy bodźcem a reakcją. Skinner sądził, że wszystkie zachowania są wyuczone. Większość uczenia się zachodzi dzięki warunkowaniu sprawczemu- sytuacji, w której jakaś reakcja staje się bardziej prawdopodobna lub częstsza na skutek bezpośredniego wzmocnienia.
Stosowana analiza zachowania stanowi wykorzystanie prawidłowości warunkowania sprawczego dla zmiany zachowań ludzi w naturalnym środowisku. Jest ona oparta na specyficznej metodologii i procedurach oceniania.
Stosowana analiza zachowania w nauczaniu obejmuje:
- określanie pożądanych celów kształcenia, strukturalizowanie lekcji w małe jednostki i prezentowanie tych jednostek w odpowiedniej kolejności;
- pobudzanie do udziału w lekcji przez zachęcanie uczniów do udzielania odpowiedzi na różne pytania i rozwiązywania problemów;
- dostarczanie natychmiastowych informacji zwrotnych po odpowiedziach uczniów, sprawdzianach i pracach domowych;
- wzmacnianie uczniów za prawidłowe odpowiedzi, właściwe sposoby uczenia się i inne pożądane zachowania w klasie.
Nauczyciel musi pamiętać, że uczniowie mogą reagować odmiennie na różne rodzaje wzmocnień. Należy je dobierać niezwykle starannie, stosując zasadę indywidualizacji. Odmiennie wpływają na zachowanie różne rozkłady wzmocnień. Można stosować je według stałych lub zmiennych proporcji oraz w stałych lub zmiennych odstępach czasowych. Aby wzmocnić jakieś zachowanie, należy zastosować wzmocnienie natychmiast, rozpoczynając od ciągłego wzmacniania, do wzmacniania sporadycznego. Trzeba być niezwykle czujnym, aby nie wzmacniać zachowań niepożądanych. Formowanie i modelowanie tego typu są ważnymi procedurami prowadzącymi do rozwoju nowych zachowań.
Oprócz stosowanej analizy zachowania w praktyce pedagogicznej znajduje szerokie zastosowanie behawiorystyczna teoria poznania społecznego. Teoria ta wyjaśnia, jak jednostki nabywają złożone umiejętności poprzez obserwowanie zachowania innych osób. Uczenie się obserwacyjne może zachodzić bez wzmacniania. Wzmocnienie jest tu raczej źródłem informacji niż warunkiem uczenia się. W uczeniu tym wyróżniamy cztery ważne procesy: uwagę, przechowywanie, reprodukcję motoryczną i motywację. Bezpośrednie wzmacnianie zastąpione zostaje przez wzmacnianie zastępcze(obserwowanie pozytywnych konsekwencji doznawanych przez inną osobę) i samowzmacnianie. Teoria poznania społecznego postuluje włączanie procesów poznawczych do podejść behawiorystycznych, aby pomóc jednostkom kierować lub kontrolować ich własne zachowanie.
Prawidłowości warunkowania sprawczego wykorzystywane są w nauczaniu programowanym, w którym materiał organizowany jest w małe jednostki, i nauczaniu wspomaganym komputerowo. Jak okazało się w toku badań, uczniowie rzadko wykorzystują komputery w nauce szkolnej, a większość wiedzy i sprawności komputerowych zdobywają poza szkołą. Nauczyciele muszą stale oceniać programy komputerowe. Wreszcie- badacze, jak i praktycy, nie są zgodni, co do efektywności nauczania z pomocą komputera.
Oprócz zastosowania teorii behawioralnych w dydaktyce, znajdują one szerokie zastosowanie w rozwiązywaniu problemów łączących się z kierowaniem klasą i utrzymaniem dyscypliny.
Podejście behawiorystyczne oparte jest na założeniu, że zachowanie dzieci jest produktem historii ich wzmocnień. Rolą nauczyciela jest ustalenie zasad i procedur, zakomunikowanie ich uczniom, oraz wprowadzenie nagród i kar w zależności od tego, w jakim stopniu uczniowie podporządkowują się podanym zasadom.
W behawiorystycznym podejściu do kierowania klasą mamy do czynienia z organizowaniem występowania konsekwencji, które wzmacniają zachowanie oraz konsekwencji, które osłabiają zachowanie.
Niektóre z proponowanych metod wzmacniających zachowanie, to:
- ekonomia żetonowa, czyli wzmacnianie przez dawanie uczniom symbolicznych nagród, które mogą być później zamienione na konkretne przywileje;
- kontraktowanie warunków, czyli sporządzanie dokumentu, w którym uczeń i nauczyciel zawierają umowę, że jeśli uczeń zachowa się w pewien pożądany sposób, otrzyma określony przywilej;
- warunek grupowy- zasada dokładnie określająca, w jaki sposób określona konsekwencja będzie stosowana wobec grupy;
- zabawa w dobre zachowanie- rywalizacja grup w klasie, oparta o zdobywanie punktów karnych za nieodpowiednie zachowanie;
- zarabianie dobrym zachowaniem w szkole na nagrodę w domu- ważną rolę pełni tu współpraca nauczyciela z rodzicami;
- ćwiczenie zachowań społecznych uczniów, czyli wdrażanie do uważania, wytrwałości, podporządkowania się poleceniom, ale też do pomagania i dzielenia się, przejawiania sympatii, łagodzenia agresji;
- wyrabianie umiejętności rozpoznawania oraz radzenia sobie z sytuacjami problemowymi.
Modyfikować zachowanie możemy również poprzez osłabianie zachowania, polegającym na prawidłowości wskazującej, że jeśli usunie się czynnik wzmacniający, prawdopodobieństwo ponownego pojawienia się zachowania ulegnie obniżeniu.
Oto wybrane techniki osłabiające zachowania:
- wzmacnianie konkurencyjnych zachowań;
- zmiana bodźców z otoczenia;
- stosowanie kar- prezentacja bodźca stresującego(np. podnoszenie głosu) lub wycofanie wzmocnienia pozytywnego( np. uniemożliwienie dziecku zabawy z rówieśnikami);
- czasowe odosobnienie, polegające na zabraniu ucznia za wzmacniającej sytuacji i umieszczenie go w miejscu, gdzie wzmacnianie jest minimalne lub mało prawdopodobne.
Wszystkie techniki proponowane przez behawiorystów mają silny wpływ na zachowania ucznia. Mogą im towarzyszyć reakcje dodatkowe, niepożądane. Trzeba zwrócić uwagę na problemy etyczne i prawne związane z każdą stosowaną procedurą. Stosowanie ich w rzeczywistości szkolnej wymaga niezwykłego wyczucia, doświadczenia i wiedzy pedagogicznej. Przed uruchomieniem programu zmiany behawioralnej należałoby poprosić o radę psychologa lub pedagoga szkolnego.
Podsumowanie.
Zarówno przedstawiony przez behawiorystów portret człowieka, jak i zaproponowane przez nich techniki modyfikacji zachowania ludzi wzbudzają wiele kontrowersji. Pomimo, że osiągnięcia behawioryzmu, teoretyczne i praktyczne, weszły do kanonu psychologii i pedagogiki, do dziś mają zaciekłych przeciwników.
Trudno jest pogodzić rozwijanie twórczych, wolnych, otwartych jednostek, z programem, który kontroluje i manipuluje zachowaniem. Modyfikacja zachowania może kształtować, utrzymywać lub eliminować właściwie każde zachowanie. Niestety w trakcie tego procesu uczniowie pozbawieni są kontroli nad własnym zachowaniem. Kontrolę sprawuje nauczyciel i może jej nadużywać. Poza tym modyfikacja zachowania jest stosowana, gdy osiągnięcia lub zachowanie uczniów są niewłaściwe. Jednak uczniowie zachowując się w dany sposób chcą nam coś zakomunikować. Może powinno się zatem dokładniej i ostrożniej i wszechstronniej diagnozować problem, zamiast mechanicznie dobierać odpowiednia technikę modyfikacyjną, tak by dopasować zachowanie ucznia do warunków, oczekiwań środowiska, czy naszych własnych...
Obecnie niezaprzeczalnie największe dokonanie behawioryzmu- opis prostych reakcji i teoria ich modyfikacji- jest łączona z teoriami poznawczymi i koncepcją humanistyczną.
Współcześni behawioryści twierdzą, że kreatywność może pojawić się dopiero, gdy istnieje solidne podłoże. Uczniowie nie mogą być twórczy, dopóki nie posiadają niezbędnych do tego umiejętności. Jeżeli da się im te umiejętności oraz zdolność do prawidłowych interakcji z otoczeniem, będą w stanie tworzyć nowe idee i zachowania.
Ponadto modyfikacja zachowania ma następujące zalety:
- rozszerza system nagród na te osoby, które rzadko, jeśli w ogóle, je otrzymują;
- likwiduje karzący aspekt procesu edukacyjnego;
- systematyzuje to, co zawsze robiliśmy, umożliwiając większą efektywność oraz świadome modyfikowanie zachowań uczniów;
- wymaga lepszego nauczania, gdyż mobilizują nauczyciela do starannego analizowania zachowania każdego ucznia.
Nie można być skutecznym nauczycielem, nie można w pełni rozumieć zachowania ucznia, bez znajomości założeń, praw i pojęć behawioryzmu, które stanowią trzon współczesnej wiedzy o zachowaniu człowieka.
Bibliografia:
Kozielecki J. : Koncepcje psychologiczne człowieka, PWN, Warszawa, 1998
Dembo M. H. : Stosowana psychologia wychowawcza, WsiP, Warszawa, 1997
Strelau J. (red.) : Psychologia- podręcznik akademicki, GWP, Gdańsk, 2000
Agnieszka Wąsala
