Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie
PrezentacjaForumPrezentacja nieoficjalnaZmiana prezentacji
Wartości przyrodnicze, krótki zarys geosystemu i główne zagrożenia BPN

Od 01.01.2015 odwiedzono tę wizytówkę 10963 razy.
Chcesz zwiększyć zainteresowanie Twoją jednostką?
Zaprezentuj w naszym informatorze swoją jednostkę ->>>
* szkolnictwo.pl - najpopularniejszy informator edukacyjny - 1,5 mln użytkowników miesięcznie



Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.



 

mgr Aneta Woda

Kraków

Wartości przyrodnicze, krótki zarys geosystemu i główne zagrożenia Biebrzańskiego Parku Narodowego.

Wstęp

     Bagna Biebrzańskie - największy tego typu obszar w Europie Środkowej, odwiedzane są przez wielu miłośników przyrody i traperskiej przygody. Szczególnie chętnie przyjeżdżają tu obserwatorzy ptaków i miłośnicy “bezkrwawych” fotograficznych łowów. Objuczeni lornetkami i aparatami fotograficznymi obserwują i rejestrują niezwykłe zjawisko przyrodnicze, jakim są Bagna oraz ich roślinni i zwierzęcy mieszkańcy.
     W październiku 1993 r. został utworzony Biebrzański Park Narodowy. Od samego początku jego istnienia jest on największym parkiem narodowym w Polsce. Jego strefa ochronna – otulina, zajmuje obszar 66824 ha, a łączna powierzchnia poddana różnym formom ochrony wynosi 126053 ha. Park Biebrzański obejmuje rozległe, podmokłe, obniżenie terenu, nazywane Kotliną Biebrzańską, Pradoliną Biebrzy albo Bagnami Biebrzańskimi. Ponadto w obrębie parku znajduje się największy teren w Polsce, objęty ochroną ścisłą: jest to rezerwat "Czerwone Bagno". Dolina rzeki Biebrzy zachowała się do naszych czasów jako jeden z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Europy. Jest to największy, najbardziej naturalny w Polsce oraz w Europie Środkowej i Zachodniej kompleks torfowisk niskich, a w niewielkim stopniu torfowisk wysokich i przejściowych. Siedziba BPN znajduje się w Goniądzu.
     Tereny Doliny Biebrzy podlegały ochronie znacznie wcześniej, niż utworzony tutaj park narodowy. W połowie lat 20-tych naszego wieku powstały dwa rezerwaty przyrody: "Czerwone Bagno" - jako pierwsza ostoja łosia i "Grzędy" - dla zachowania naturalnych lasów grądowych. W 1933 roku powstał trzeci rezerwat "Czapliniec Bełda" w celu ochrony stanowiska czapli siwej i lasu sosnowego. Natomiast pierwszy projekt utworzenia Biebrzańskiego Parku Narodowego, zaproponowany przez prof. Adama Pałczyńskiego powstał w 1968 roku. Udało się go częściowo zrealizować powołaniem w 1989 roku Biebrzańskiego Parku Krajobrazowego, który objął swym zasięgiem nieco mniejszy obszar niż obecnie Park Narodowy.
     Dolina Biebrzy - rozległe mokradła, trzcinowiska, torfowiska, laski brzozowe i olchowe, a pośród nich wijąca się błękitną wstęgą Biebrza. Ta kraina stała się siedliskiem mnóstwa gatunków roślin i zwierząt spotykanych na terenie naszego kraju. Jest to największy i najbardziej naturalny kompleks torfowisk w środkowej Europie. Największe, zarówno pod względem liczebności, jak i różnorodności, siedlisko ptactwa wodnego w naszym kraju, a jedno z największych na kontynencie europejskim. Z bagiennym krajobrazem związane jest też nierozłącznie występowanie charakterystycznej roślinności wodnej, torfowisk i bagien, obfitującej niejednokrotnie w rzadkie gatunki. Ten przebogaty świat fauny i flory, zachowany w niemal pierwotnej formie, powinien już dawno być doceniony przez turystów, naukowców i badaczy z całego świata. Tereny nad Biebrzą przypominają nieco sawannę. Jak okiem sięgnąć ciągnie się tam wspaniałą zielona równina, porośnięta bujnymi trawami i inną roślinnością. Tak samo jak w prawdziwej sawannie rzadko można zobaczyć tu drzewa, jednak przyczyna ich braku jest zupełnie inna. Nad Biebrzą jest za mokro dla rozwoju drzew.
     Niezwykle piękny nadbiebrzański krajobraz jest bardziej znany na świecie, a mniej - w naszym kraju.

Rys historyczny

     Biebrzańskie Bagna są jednym z najdzikszych ostępów Europy. Zdecydowała o tym niedostępność tych terenów, ale także czynniki historyczne. Tutejsze bagna stanowiły granicę: początkowo terytorium Jaćwingów, w XIV wieku oddzielały Mazowsze i Litwę, w XIX wieku biegła tędy granica między Księstwem Warszawskim a Cesarstwem Rosyjskim. Wśród biebrzańskich kniei kryły się oddziały partyzanckie podczas II wojny światowej. Na omawianych terenach nie rozwijał się przemysł, a rozwój rolnictwa okupiony był ciężką pracą ludzi, jaką musieli oni włożyć w przystosowanie tych terenów pod uprawę. Dlatego teren ten nie był chętnie zaludniany i do dziś nie rozwinęły się tu duże miejscowości. Mieszka tu stosunkowo niewiele ludzi, którzy przystosowali się do życia w tym bagiennym, mimo wszystko niezwykle uroczym krajobrazie.

Charakterystyka regionu.

Położenie i powierzchnia
     Biebrzański Park Narodowy pod względem administracyjnym leży w obrębie trzech województw: łomżyńskiego, suwalskiego i białostockiego, a pod względem geograficznym, obejmując tereny północno-wschodniej Polski rozciąga się od 52.21' do 53.41' szerokości geograficznej północnej i od 22.28' do 23.32' długości geograficznej wschodniej. Biebrzańskie Bagna stanowią wyjątkowo duży i zwarty kompleks obszarów podmokłych.
     Jego powierzchnia wynosi 59223 ha w tym obszary leśne zajmują 15539 ha, 18369 ha to grunty rolne i 23140 ha to nieużytki - w rzeczywistości najbardziej wartościowe ekosystemy - słynne Bagna Biebrzańskie, 5075 ha objęto ochroną ścisłą. Ze względu na niespotykane w Europie tereny bagienno-torfowe oraz bardzo zróżnicowaną faunę, a w szczególności bogaty świat ptaków, park został umieszczony na liście obszarów chronionych konwencją RAMSAR .
     Dolina Biebrzańska położona jest na wysokości od 102 do 112 m. n.p.m. Jeśli chodzi o geologiczną historię tych terenów, Kotlina Biebrzańska leży na styku obszarów staro- i młodoglacjalnych. Ograniczają ją równiny sandrowe i wysoczyzny morenowe, wyróżniające się wyższym położeniem względnym aniżeli biebrzańska pradolina. Tereny staroglacjalne stanowią wysoczyzny polodowcowe na zachodzie i południu, a obszar młodoglacjalny, którego rzeźbę ukształtowało ostatnie zlodowacenie zwane bałtyckim, to wschodnia i północna część tej krainy. Kotlinę Biebrzańską w okresie zlodowacenia środkowopolskiego utworzyły wody Praniemna, którym lądolód odciął od północy odpływ, tworząc w obrębie omawianego obniżenia ogromne jezioro. Po ustąpieniu lodowca jezioro wypłyciło się, a w jego wodach rozpoczęły się czynne do dziś procesy torfotwórcze. Warstwa torfu osiąga obecnie średnio do 1-4 metrów, miejscami nawet dochodzi do 8 metrów, a torfowiska obejmują większą część Kotliny. Torfowiska są stale nawadniane przez wody Biebrzy oraz jej dopływy. Przeważają tutaj tzw. torfowiska niskie, typowe dla rzecznych pradolin. Wśród tych torfowisk toczy swe wody, plącząc się wśród szuwarów, tworząc liczne zakola i boczne odnogi, przepiękna rzeka Biebrza. Przewężenia w jej biegu hamują odpływ wód, powodując, zwłaszcza w okresie wiosennym, powstawanie szerokich rozlewów wodnych. Przewężenia dzielą Kotlinę Biebrzańską na cztery, wyraźnie zaznaczające się jednostki geomorfologiczne, nazywane basenami: północny, środkowy i południowy basen Biebrzy oraz basen Wizny.

Geologia i geomorfologia
     Biebrzański Park Narodowy obejmuje znaczną część Kotliny Biebrzańskiej - wielkiego obniżenia terenu o długości ponad 100 km, powstałego w okresie zlodowaceń: środkowopolskiego i bałtyckiego. Wypełnia ją kilkumetrowa warstwa torfu. Jest to największy i najbardziej naturalny w Europie Środkowej kompleks torfowisk o powierzchni ok. 90000 ha. Dolina Biebrzy jest otoczona ze wschodu, południa i zachodu przez wysoczyzny morenowe - Białostocką, Kolneńską i Wysokomazowiecką - utworzone podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Na północy granice wyznacza wysoczyzna morenowa uformowana podczas ostatniego zlodowacenia (Bałtyckiego). W okolicach Augustowa dolina jest otoczona strefą głębokich jezior i kotlin polodowcowych. W Kotlinie Biebrzańskiej wyróżnia się trzy odrębne części zwane basenami: północny - obejmuje dolinę na wschód od Sztabina, środkowy - od Sztabina do Osowca i południowy od Osowca do ujścia Biebrzy do Narwi.
     Basen Północny, zwany też basenem górnym Biebrzy, zajmuje 40-kilometrowy odcinek doliny o szerokości 1 - 3 km. Złoża torfu mają tu miąższość 3 - 6 m i miejscami są podścielone przez gytię. Cechą charakterystyczną rzeźby terenu Górnego Basenu Biebrzy są wzgórza morenowe. Basen Środkowy ma kształt zbliżony do trapezu o wymiarach 20 x 40 km. Jest to kompleks torfowisk o powierzchni około 45000 ha i miąższości torfu 1 - 3 m. W północnej części pod złożami torfu zalega piasek i żwir, a w południowej osady wodne i glina. Basen Środkowy wyróżniają rozległe piaszczyste pasma, w wielu miejscach przekształcone przez procesy eolityczne w wydmy częściowo zanurzone w torfie.
     Basen Południowy, zwany też Basenem Dolnym Biebrzy, ma kształt rynny o długości 30 km i szerokości 12 - 15 km. Złoża torfu o miąższości około 2 m podścielone są utworami żwirowo-piaskowymi, miejscowo pokrytymi iłami i osadami wodnymi. Małe wydmy rozrzucone wyspowo, zanurzone są w torfie zalegającym otaczające płaskie tereny zalewowe. Wzdłuż tej strefy o szerokości 1 - 2 km występują liczne łukowate zakola. Basen ten uznawany jest za najbardziej naturalny w dolinie Biebrzy.

Wody
     Główną oś hydrologiczną parku stanowi Biebrza (159 km długości w granicach parku). Jest to rzeka o typowo nizinnym charakterze z niskimi spadkami (od 0.06 do 3.33 promila), silnie meandrująca z licznymi zakolami i starorzeczami. Szerokość koryta Biebrzy wynosi od kilku metrów w basenie północnym do kilkunastu w jej dolnym biegu. Obszar zlewni Biebrzy wynosi 7062 km2. Dolina Biebrzy zasilana jest zarówno wodami powierzchniowymi, jak też wodami podziemnymi: naporowymi z dna doliny oraz wypływającymi z rozległych warstw wodonośnych wysoczyzn morenowych otaczających dolinę. Sposób zasilania wodą, a także jej trofizm decydują o charakterze siedlisk parku. Biebrza stanowi główną oś omawianej krainy. Jest jej podstawowym elementem, decydującym o jej charakterystycznym wizerunku.
     Biebrza jest największym prawobrzeżnym dopływem Narwi. Jest to rzeka typowo nizinna. Wielka przestrzeń jej pradoliny w dużej części zachowała pierwotny lub zbliżony do naturalnego charakter i w tym względzie stanowi "żywe laboratorium" przyrody - z unikatową florą i bezcennymi w skali światowej siedliskami dzikich zwierząt, zwłaszcza gatunków związanych z biotopem wód i bagien. Właśnie ta wielka wartość przyrodnicza, krajobrazowa i naukowa zadecydowały o potrzebie ochrony doliny Biebrzy w formie parku narodowego. Nazwa rzeki wywodzi się stąd, że niegdyś, w jej pobliżu żyły bardzo licznie bobry. Biebrza zbiera wody blisko 40 mniejszych cieków wodnych. Ta duża liczba cieków wodnych, starorzeczy, kanałów i rowów melioracyjnych powoduje, że sieć rzeczna zlewni Biebrzy jest silnie rozwinięta. W jej korycie występuje wiele przegłębień i płycizn, korzystnych dla bytowania i rozwoju zróżnicowanego świata zwierzęcego i roślinnego.
     Bardziej jest rozwinięte dorzecze prawobrzeżne (75,5% - rzeka Lebiedzianka, Kanał Augustowski, Kopytówka, Ełk i jego dopływ Jegrznia, Dybła, Klimaszewnica i Wissa). Dopływami lewobrzeżnymi są (24,5% - rzeka Sidra, Brzozówka, Biebła, Czarna Struga, Kosódka, Kamienna).
     Kanał Augustowski, Woźnawiejski, Rudzki (wybudowane w pierwszej połowie XIX w.) zmieniły układ hydrologiczny tej części doliny, powodując trwałe obniżenie poziomu wód gruntowych i przesuszenie torfowisk. Średni przepływ roczny (na wysokości Burzyna) wynosi 27,5 m3/s. Cechuje go duża nierównomierność. Charakterystyczne są wysokie wezbrania wiosenne pochodzenia roztopowego i głębokie niżówki letnio-jesienne.

Klimat
     Omawiany obszar należy do najchłodniejszych rejonów naszego kraju. Charakteryzuje się oddziaływaniem klimatu kontynentalnego, z wpływami klimatu północnego (borealnego). W stosunku do sąsiadujących terenów, występują tu niższe średnie temperatury, ze względu na bagienne podłoże, które ogrzewa się wolniej niż suche.
     Najchłodniejszym miesiącem jest luty (-4,50 do -5,50C). Dni mroźnych (z temperaturą maksymalną poniżej 0oC) jest od 57 do 66 w ciągu roku. Pokrywa śnieżna zalega tu przez 80-110 dni. Zima (okres z temperaturą średnią dobową poniżej 00C) trwa od 107 do 117 dni. Stosunkowo krótkie przedwiośnie. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (17,30 do 17,80C). Typowe jest występowanie silnych nocnych spadków temperatury (nad obszarami zabagnionymi), prowadzących do częstszego pojawiania się dni przymrozkowych, np. w maju a nawet w czerwcu (od 2 do 4 dni). Lato (okres z temperaturą średnią dobową powyżej 150C) trwa od 77 do 85 dni. Okres wegetacji nie przekracza 190 dni i należy do najkrótszych w Polsce. Lato, co jest cechą charakterystyczną dla obszarów będących pod wpływem powietrza kontynentalnego, jest ciepłe, lecz krótkie, a zima mroźna i długa. Jest tu stosunkowo mało dni bezchmurnych. Największe opady mają miejsce w okresie letnim (w lipcu, sierpniu),a suma rocznych opadów wynosi od 570 mm na południu do 750 mm na północy omawianej krainy. Latem przeważają wiatry zachodnie, natomiast zimą - suche wiatry wschodnie.
     Dni mgielnych jest od 30 do 70, ale nad torfowiskami jest ich dwukrotnie więcej niż nad wysoczyznami. Bardzo często dochodzi do spływu wychłodzonego powietrza (lokalne przymrozki) i kondensacji pary wodnej (mgły przyziemne) do lokalnych zagłębień terenowych.

Świat roślin.
     W obrębie Kotliny Biebrzańskiej, ze względu na odmienność warunków mikroklimatycznych, zróżnicowanie podłoża i wilgotności, wyróżnić można oddzielne jednostki przestrzenne, różniące się warunkami przyrodniczymi, strukturą roślinności i towarzyszącej jej fauny. Na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego przedstawiciel Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska - Jacek Kaftan, wyszczególnił 28 fizjocenoz - zróżnicowanych pod względem roślinności i zwierząt siedlisk. Innym botanikom udało się zarejestrować tutaj nawet ponad 60 zespołów florystycznych. Widzimy, więc jak bardzo zróżnicowana jest przyroda Kotliny Biebrzańskiej. Dominującą rolę w szacie roślinnej spełniają zbiorowiska roślinności wodno-błotnej i torfowiskowej (turzycowiska, szuwary, roślinność mszysto-turzycowa i łąkowa) oraz zaroślowej i leśnej. Ponadto występują tu lasy olsowe, grądowe, łęgowe, borowe. Lasy zajmują ok. 11% terenów parku. Najbardziej zalesiony jest obszar basenu północnego Biebrzy. W Biebrzańskim Parku Narodowym dominują bory sosnowe, lasy olszowe występują na torfowiskach i terenach wilgotnych.
     Na terenie Parku występują zbiorowiska roślinne należące do bardzo rzadkich nie tylko w Polce, ale i w Europie. Są wśród nich reliktowe zarośla brzozy niskiej (spotykane w Skandynawii), bory (sosnowe) mechowiskowe - na Czerwonym Bagnie i w basenie północnym Biebrzy, a także borealne świerczyny rosnące na torfie (typowe dla północno-euroazjatyckiej tajgi). Dużą wartość przedstawia również grupa lasów olszowych, olszowo-brzozowych i zarośli wierzbowo-brzozowych.
     Sprzyjające warunki rozwoju znajdują tu rośliny pochodzenia północnego i relikty glacjalne, reprezentowane przez 17 gatunków roślin naczyniowych m.in.: wierzbę lapońską, wełnianeczkę alpejską, gnidosza królewskiego, skalnicę torfowiskową, turzycę strunową. Dotychczas w dolinie Biebrzy stwierdzono występowanie 872 gatunków roślin naczyniowych.
     Szczególnie cenne są zbiorowiska roślinności torfowiskowej, a zwłaszcza zbiorowisk mechowiskowych (8 gatunków mszaków np.: mszar nastroszony, skorpionowiec brunatny), mszysto-turzycowych i torfowisk przejściowych z niezwykle rzadkimi a nawet zagrożonymi wyginięciem gatunkami. Dlatego ochrona tego największego i najlepiej zachowanego w Europie kompleksu torfowisk stała się nadrzędnym celem Biebrzańskiego Parku Narodowego.
     Unikatowym, zasługującym na specjalne wyodrębnienie "laboratorium żywej przyrody" jest rezerwat "Czerwone Bagno". Zachowały się tutaj zarówno torfowiska wysokie jak i niskie oraz przejściowe, w naturalnej, niezmienionej formie. Należy zwrócić uwagę, że naturalna przyroda torfowisk Biebrzańskiego Parku Narodowego jest ostatnio poważnie zagrożona.
     Podejmowane w przeszłości próby osuszania nadbiebrzańskich terenów naruszyły gospodarkę wodną: poziom lustra wody w niektórych miejscach znacznie się obniżył zagrażając wyginięciem naturalnych zbiorowisk roślinności bagiennej i niezmiernie cennych torfowisk. Pracownicy parku podejmują, więc działania, mające na celu podniesienie wód gruntowych, aby za wszelką cenę nie dopuścić do przesuszenia torfów i ich degradacji. Człowiek próbuje naprawić szkody, jakie niegdyś zdarzyło mu się wyrządzić przyrodzie.
     Ciekawe są również znajdujące się na terenie parku zbiorowiska naturalnych łąk. Dotyczy to zwłaszcza łąk trzęślicowych i ziołoroślowych, rzadko już spotykanych.
     W wodach rzeki rosną rdestnice, rzęśl wiosenna, rogatek sztywny, moczarka kanadyjska oraz rozległe, podwodne łąki. Na powierzchni wody pływają piękne kwiaty grzybieni białych oraz grążeli żółtych.
     Największą przyrodniczą wartością doliny Biebrzy jest doskonale wykształcona i zachowana strefowość ekologiczna podłużna i poprzeczna, stanowiąca wód naturalności i pierwotności. Strefowość taka to pewne prawidłowości i określone kolejności w występowaniu zbiorowisk roślinnych. Układ zbiorowisk roślinnych, jakie napotykamy poruszając się w kierunku od rzeki ku obrzeżom doliny, uzależniony jest od warunków wodnych, które tu panują.
     Biebrza jest rzeką wylewającą, co roku, a zatapiając na kilka miesięcy obszar wzdłuż rzeki tworzy przepiękne n rozlewiska, których szerokość może dochodzić do kilku kilometrów w zależności od kształtu doliny. Niekiedy zalewy ustępują dopiero pod koniec czerwca. Obszar zalewowy nazywamy strefą immersyjną. W strefie wylewów mogą rosnąć gatunki roślin przystosowane do życia w tak trudnych warunkach, mające odpowiednią wysokość i budowę anatomiczną. To właśnie tutaj spotykamy zbiorowiska szuwarów (rosną blisko rzeki) i turzycowiskowe ( w płytszych warstwach wód zalewowych). W zależności od poziomu wody w Biebrzy oraz od ilości opadów jesiennych i zimowych odległość, na jaką sięgają wody zalewowe od koryta rzeki, jest różna ( w okresach deficytu wody i w latach suchych strefa zalewów jest węższa, latach mokrych znacznie szersza). Obszar taki to strefa immersyno-emersyjna. Dopiero za nią rozciąga się teren, do którego wody zalewowe już nie sięgają. Jest to strefa emersyjna. Choć zalewy tam nie występują, nie oznacza to, że jest to teren suchy.
     Powyższe strefy ekologiczne mają układ poprzeczny względem doliny, dlatego nazywamy to strefowością poprzeczną.

Rośliny chronione.
     Na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego doliczono się około 700 gatunków roślin naczyniowych. Wśród nich spotkać można wiele gatunków roślin rzadkich, charakterystycznych dla bagiennych dolin rzecznych Europy, czasem mających także miejsce występowania w Delcie Dunaju. Na terenie Parku stwierdzono występowanie 67 gatunków roślin jest objętych prawną ochroną gatunkową w Polsce, zaś 9 umieszczonych jest w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin jako gatunki ginące bądź zagrożonych wyginięciem (m.in. szachownica kostkowata, fiołek torfowy, wełnianeczka alpejska i wierzba borówkolistna brzoza niska, buławik czerwony, gnidosz królewski, kruszczyk błotny, niebielistka trwała, obuwik pospolity, rojnik pospolity, rosiczka okrągłolistna, sasanka otwarta, skalnica torfowiskowa, storczyk plamisty, oraz wierzba lapońska). Na terenie Parku rośnie też wiele gatunków objętych częściową ochroną. Wśród roślin Doliny Biebrzy nie brak jest również gatunków reliktowych (glacjalnych) oraz pochodzenia borealnego (atlantyckiego). Występują tu także rzadkie gatunki mszaków.

Świat zwierząt.
     Wśród tej niezwykle ciekawej roślinności Kotliny Biebrzańskiej egzystuje równie ciekawy świat zwierząt. Fauna biebrzańska jest doprawdy przebogata, zarówno pod względem rozmaitości gatunków, jak i liczebności osobników.
     Na obszarze parku stwierdzono występowanie 47 gatunków ssaków, 12 gatunków płazów, 5 gatunków gadów i 37 gatunków ryb. Fauna bezkręgowców jest słabo poznana. Jak dotąd zarejestrowano tu występowanie: 607 gatunków motyli - z tego 93 gatunki motyli dziennych, 42 gatunki chruścików, ok. 400 gatunków pająków i 19 gatunków pijawek.

Bezkręgowce
     Wiele jest tutaj różnych owadów, a wśród nich chociażby kilka gatunków ważek. Różnorodnością charakteryzuje się grupa motyli. Wiele z nich, to gatunki objęte ochroną: paź królowej, niepylak mnemozyna, szlaczkoń torfowiec, mieniak tęczowiec i strużnik, pokłonnik osinowiec, przeplatka maturna i diamina, strzępotek hero, strzępotek soplaczek, czy modraszek alkon.

Kręgowce

Ryby.
     Bogata jest również ichtiofauna Doliny Biebrzy. Stwierdzono tu występowanie 36 gatunków ryb, należących do 11 rodzin, a także minoga ukraińskiego. W wodach Biebrzy i jej dopływach pływają m.in. węgorz, leszcz, szczupak, lin, miętus, płoć, okoń, jaź, krąp, koza, ukleja, wzdęga. Rzadziej występują: sandacz, świnka a także ryby charakterystyczne dla rzek podgórskich: strzebla potokowa, brzana, jelec. Fauna Biebrzańskiego Parku Narodowego posiada, podobnie zresztą jak flora, wiele ciekawych gatunków rzadkich i chronionych.

Płazy i gady.
     Licznie reprezentowane są gady i płazy. Spośród nich, na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego, występują: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec, zaskroniec, żmija zygzakowata, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, rzekotka drzewna, ropuch szara, zielona i paskówka, traszka grzebieniasta i traszka zwyczajna.

Ptaki.
     Biebrzańskie Bagna to przede wszystkim królestwo ptaków. Liczba gatunków występujący na tym terenie jest imponująca: stwierdzono tu obecność 262 gatunków ptaków, w tym 178 gatunków lęgowych. Żyją tu zarówno gatunki ptaków wodnych (kaczki, gęsi), błotnych jak i drapieżnych, a nawet gatunki borealne (np. droździk, łabędź krzykliwy, bekasik, świstun). Biebrzańskie mokradła rozbrzmiewają ptasim gwarem zwłaszcza podczas wiosennych i jesiennych przelotów. Nie bez powodu kraina ta nazywana jest niekiedy "ptasim Eldorado". Pod względem różnorodności gatunkowej oraz liczebności ptaków niewiele miejsc w Europie dorównuje Biebrzańskiemu Parkowi Narodowemu.
     Bagna biebrzańskie stanowią ważne ogniwo w wędrówkach ptaków z Północy i Środkowej Europy do Afryki i Azji.
     Ornitifaunę tego parku można chyba tylko zestawić z równie bogatym światem ptactwa Delty Dunaju. Doliczono się tam ponad 300 gatunków, z których 70 to gatunki nieeuropejskie. Niektóre ptaki, zasiedlające środowisko Delty Dunaju, np. żuraw, łabędź niemy, perkoz dwuczuby, kormoran, czapla siwa, czapla biała, bocian biały, kaczka krzyżówka, błotniak stawowy spotkać można na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego. O unikatowej wartości fauny Biebrzańskich Bagien może świadczyć fakt, że żyje tu aż 21 gatunków ptaków, wpisanych do "Czerwonej Księgi" zwierząt ginących. Są to: batalion, bekasik, biegus zmienny, bielik, dubelt, dzięcioł, białogrzbiety, gadożer, gągoł, kulik wielki, łabędź niemy, mewa małą, orli grubodzioby, orlik krzykliwy, orzełek włochaty, puchacz, rybitwa zwyczajna, sowa błotna, wodniczka i żuraw.
     Bagna Biebrzańskie są jedną z ostatnich ostoi gwarantujących utrzymanie się ich populacji w Europie Środkowej. Dla wielu grup fauny dane są wciąż niekompletne i wymagają uzupełnienia.

Ssaki.
     Znajduje się tu największa w kraju ostoja łosia. Kilkanaście sztuk tego gatunku, którym udało się przetrwać na Czerwonym Bagnie okres II wojny światowej pozwoliło restytuować ten gatunek. Teraz można spotkać łosie spacerujące tu drogami, po śródleśnych polanach, a nawet na pastwiskach i łąkach, obok bydła, do którego łosie czasem się przyłączają. Z kolei reintrodukowany i objęty ochroną bóbr jest obecnie wręcz pospolitym zwierzęciem dorzecza Biebrzy. W sąsiedztwie bobrów żyją wydry. Dość liczne występują kuny leśne, łasice, tchórze, gronostaje, borsuki oraz małe gryzonie. Rzadziej na tym terenie można spotkać jelenie i wilki.
     Ponad to żyje tu 17 gatunków drobnych ssaków, a wśród nich najliczniejsze i najbardziej rozpowszechnione są: orzesznica, ryjówka malutka, badylarka, nornik północny, smużka. Wśród drobnych ssaków uwagę zwraca pospolitość i wysokie zagęszczenie nornika północnego Microtus oeconomus, świadcząca o specyfice środowisk bagiennych. Żyje tu również 10 gatunków nietoperzy - w Twierdzy Osowiec obserwowano największe w Polsce północno-wschodniej skupiska kolonii zimujących nietoperzy.

Zagrożenia
     Brak już w dzisiejszym świecie naturalnych ekosystemów, podobnych chociażby do Doliny Biebrzy. Przemysł i rolnictwo zanieczyszczają wciąż nowe obszary. Człowiek ingeruje w przyrodę, niszcząc jej unikatowe obiekty nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Dlatego właśnie tworzy się rezerwaty przyrody, parki narodowe, gdzie chroni się zachowaną jeszcze przyrodę, aby człowiek, obudziwszy się któregoś dnia, nie musiał stwierdzić, że świat, który go otacza to jedynie fabryki i osiedla, tereny gdzie brak jest zieleni i zwierząt. Musimy pamiętać o tym, jaki mamy skarb. Zachowane jeszcze w naturalnej formie obszary są ostoją rzadkich gatunków roślin i zwierząt, a kiedy ich zabraknie, zubożeje nasz świat, zostanie naruszona równowaga biologiczna
     Głównym zagrożeniem dla przyrody parku jest odwodnienie terenu. Powoduje to zarastanie mokradeł krzewami i drzewami. Do sukcesji zakrzaczeń na otwarte obszary zbiorowisk turzycowych i turzycowo-mszystych przyczynia się również zaniechanie ich wykaszania przez miejscowych rolników (właścicieli gruntów). W celu zahamowania sukcesji oraz utrzymania cennych, przejściowych jej stadiów stosuje się w ograniczonym zakresie ochronę czynną. W posiadaniu prywatnych właścicieli znajduje się 45% powierzchni parku. Dlatego funkcjonowanie gospodarki rolnej zgodnej z ustalonymi celami ochrony jest szczególnie istotne dla parku.
     Źródeł zagrożenia można dopatrywać się z powietrza, wody i ze strony ludzi. Jednakże ze względu na rolniczy charakter Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz słabo rozwiniętą infrastrukturę przemysłową w jego sąsiedztwie, zanieczyszczenie powietrza i wody nie stanowi wysokiego czynnika degradacji środowiska.
     Zagrożenia związane są także z naturalnymi przemianami w przyrodzie. Na przykład bagna Biebrzańskie pozostawione same sobie byłyby zapewne dzikimi uroczyskami z podmokłymi puszczami, utraciłyby jednak te cechy, które świadczą o ich wyjątkowości i nadzwyczajnej wartości. Obecnie są pielęgnowane przez pracowników parku, strażników przyrody, którzy przyczyniają się do zachowania siedlisk rzadkich i ginących gatunków fauny i flory. Stosują liczne zabiegi w celu eliminacji i ograniczenia zarastania terenów otwartych. Wykonują na ciekach, kanałach i rowach melioracyjnych określone budowle wodne np. progi, zastawki, czy jazy, które ułatwiają regulację stosunków wodnych.
     Człowiek czasem zapomina, jak wiele przyjemności i satysfakcji może dać mu obcowanie z naturą, która jest przecież nieodłącznym elementem jego istnienia. Nie cała ludzkość zapomniała jednak o współzależności przyrody i człowieka. Jest jeszcze wciąż wśród nas duża grupa osób liczących się z prawami przyrody i je respektująca. Chcemy zachować, chociaż skrawek świata w naturalnej, niezmienionej formie, gdzie pośród pięknej, bujnej roślinności żyją rozmaite gatunki zwierząt. Ich obecność daje nam świadomość, że przyroda nie jest jeszcze tak bardzo skażona, skoro potrafią znaleźć sobie w niej miejsce nawet rzadkie i wymagające szczególnej czystości środowiska gatunki.
     Nie jesteśmy bezradni, jeśli chodzi o ochronę przyrody. Człowiek opracował wiele metod ochrony środowiska. Obejmując ochroną różne obiekty czy ekosystemy pozwala się zachować ich nienaruszoną formę. Tereny, które taką pierwotną, naturalną formę zachowały i przedstawiają najwyższą w świecie wartość ze względów przyrodniczych i krajobrazowych międzynarodowa organizacja UNESCO wpisuje na listę Światowego Dziedzictwa Przyrody i Kultury. Na liście tej znajdują się obszary oraz obiekty o unikatowych walorach oraz tereny, które zachowały cechy pierwotnego krajobrazu, które muszą być objęte szczególną ochroną, ze względu na to, że stanowią ostatnie enklawy naturalnej przyrody z rzadkimi egzemplarzami organizmów świata zwierzęcego i roślinnego.
     Może, więc doczekamy się chwili, kiedy na listę UNESCO wpisany zostanie również ten Park, położony blisko Białowieskiego Parku Narodowego, a bardzo różniący się od niego pod względem krajobrazowym i przyrodniczym. Wschodnia część naszego kraju, bo właśnie tutaj położone są oba te Parki, to jeszcze stosunkowo mało zurbanizowane tereny o słabo rozwiniętym przemyśle.

Bibliografia
  1. Biebrzański Park Narodowy, red A. Wiatr, W. Wróblewski, MULTICO Oficyna Wydawnicza W-wa 2000,
Czasopisma:
  1. Parki Narodowe, nr 1, /2000
  2. Parki Narodowe, nr 2, /2000
  3. Parki Narodowe, nr 2, /1999
  4. Parki Narodowe, nr 3, /1998
  5. Parki Narodowe, nr 1, /1997
  6. Parki Narodowe, nr 4, /1994

Umieść poniższy link na swojej stronie aby wzmocnić promocję tej jednostki oraz jej pozycjonowanie w wyszukiwarkach internetowych:

X


Zarejestruj się lub zaloguj,
aby mieć pełny dostęp
do serwisu edukacyjnego.




www.szkolnictwo.pl

e-mail: zmiany@szkolnictwo.pl
- największy w Polsce katalog szkół
- ponad 1 mln użytkowników miesięcznie




Nauczycielu! Bezpłatne, interaktywne lekcje i testy oraz prezentacje w PowerPoint`cie --> www.szkolnictwo.pl (w zakładce "Nauka").

Zaloguj się aby mieć dostęp do platformy edukacyjnej




Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie