Zmartwychwstały Jezus, ukazując się Apostołom ostatni raz przed powrotem do Ojca, nakazał im, aby szli i nauczali wszystkie narody zachowując wszystko, co On im przykazał (Mt 28, 16 - 20). Ta misja apostolska z czasem została nazwana katechezą i uważana jest do dziś za jedno z najważniejszych zadań duszpasterskiej działalności Kościoła. Istotą katechezy jest nauczanie doktryny chrześcijańskiej zmierzające do rozwoju zapoczątkowanej wiary, doprowadzenie tej wiary do pełni oraz jej zasilania.
Zmartwychwstały Jezus, ukazując się Apostołom ostatni raz przed powrotem do Ojca, nakazał im, aby szli i nauczali wszystkie narody zachowując wszystko, co On im przykazał (Mt 28, 16 - 20).
Ta misja apostolska z czasem została nazwana katechezą i uważana jest do dziś za jedno z najważniejszych zadań duszpasterskiej działalności Kościoła. Istotą katechezy jest nauczanie doktryny chrześcijańskiej zmierzające do rozwoju zapoczątkowanej wiary, doprowadzenie tej wiary do pełni oraz jej zasilania.
Aby nauczanie katechetyczne mogło zrealizować ten cel powinno być systematyczne, pełne, dotyczyć tego, co jest podstawowe i najważniejsze, a także doprowadzić katechizowanych do pełnej aktywności jako osobistego pogłębienia poznanej prawdy. Temu uaktywnianiu służą różne elementy procesu dydaktycznego pochodzące ze strony katechety lub katechizowanych. Przejawem zrozumienia treści orędzia katechetycznego oraz aktywności tych ostatnich są między innymi katechetyczne zadania domowe.
Niejednokrotnie zadani domowe traktowane są jako niewiele znaczący element pracy dydaktyczno - wychowawczej prowadzone na lekcji. Dla katechety są nieraz jeszcze jednym punktem katechezy, który powinien zrealizować pomimo i tak okrojonego czasu przeznaczonego na jej przeprowadzenie. Dla katechizowanych zaś niekiedy dodatkowym obciążeniem i ograniczeniem czasu wolnego (odpoczynku). Problemów w tej kwestii rodzi się bardzo wiele, gdyż jawią się pytania: jak i kiedy zadawać? jakie stosować rodzaje zadań? jak przeprowadzać właściwą kontrolę i ocenę pracy uczniów?
Jednym z głównych zadań nie tylko szkoły, ale współdziałającej z nią rodziny jest wychowanie dzieci na ludzi mających zamiłowanie do pracy, z zapałem i energią budujących nowe życie. Taki stosunek do pracy można kształtować na drodze prawidłowej organizacji pracy dziecka w domu rodzinnym, bowiem w środowisku rodzinnym istnieją wszelkie możliwości wykorzystania pracy dziecka jako środka wycofania. Praca domowa dziecka w rodzinie rozwija w nim uczucia społeczne, wyrabia uczciwość, wyzwala uczucie odpowiedzialności za wykonanie pracy, przyzwyczaja je do liczenia się pracą i zainteresowaniami innych członków rodziny, ojca, matki, starszej siostry czy brata, którzy wiele czasu i sił poświęcają rodzinnemu domowi. Tego rodzaju zadaniom podporządkowany powinien być system wychowania przez pracę w rodzinie.
W szerszym ujęciu praca domowa ucznia obejmuje trzy rodzaje czynności:
- naukę domową, polegającą na wykonaniu prac zadanych przez nauczyciela,
- różnorodne zajęcia związane z osobistymi zainteresowaniami ucznia,
- czynności gospodarskie, czyli pomoc dziecka w gospodarstwie domowym dla dobra rodziny.
Podstawową pracą dziecka w wieku szkolnym jest niewątpliwie nauka, czyli uczenie się. To zaś, czy uczeń osiąga powodzenie w nauce czy - przeciwnie - pozostaje w tyle za ogółem kolegów spełniających wymagania szkoły, zależy w znacznym stopniu od tego, jak zorganizowany jest w domu jego „warsztat pracy”, w jakich warunkach odrabia on w domu zadane lekcje, gdyż nauka domowa stanowi jedną z podstawowych czynności wywierających wpływ na wyniki nauczania.
Zajęcia domowe uczniów zwane, popularnie pracą domową stanowią w naszym systemie dydaktycznym ważną formę organizacyjną uczenia się i nauczania. Ich rola - w zestawieniu z lekcją - jest specyficzna. Na lekcji nauczyciel kieruje bezpośrednio pracą kilkudziesięciu uczniów, wskutek tego nie zawsze udaje mu się dostosować tempo pracy do indywidualnych możliwości uczniów, a przy tym bardzo często za mało ma czasu na utrwalenie wiadomości, na rozwijanie samodzielności uczniów. Praca domowa, jako uzupełnienie i ciąg dalszy pracy lekcyjnej, umożliwia więc pogłębienie i utrwalenie pracy ucznia, a przy tym wdrożenie go do samodzielności w myśleniu i posługiwaniu się wiedzą.
To, co dzieci wykonują w domu, spełnia specjalną rolę. Ma na celu przede wszystkim utrwalenie wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcji, ćwiczenie się w praktycznym ich zastosowaniu oraz bardziej samodzielną pracę dzieci, niż to ma i niż może mieć miejsce na lekcji. Czy słuszna by była rezygnacja z funkcji, jakie spełniają zadania odrabiane przez dzieci w domu?
Można by przytoczyć co najmniej dwa poważne argumenty przemawiające za utrzymaniem zadawania lekcji.
A.
To, co dziecko wykonuje podczas odrabiania prac domowych, stanowi sprawdzian, czy dobrze opanowało materiał opracowany na lekcjach, czy zrozumiało go, przyswoiło sobie, czy potrafi zeń korzystać, operować nim w nieco zmienionej, nie szkolnej, nie klasowej- sytuacji, z dala od nauczyciela, od kolegów, od tych wszystkich warunków i czynników, które mają wpływ na wykonywanie pracy umysłowej w szkole. A przecież zdarza się, że nie tylko to dziecko, które w klasie nie uważa albo zachowuje się biernie, ale i to, które w niej aktywnie, autentycznie uczestniczy, wyłączone z zespołu, pozostając samo, nie potrafi sobie poradzić. Trudności te stanowią sprawdzian dla niego samego, dla nauczyciela, a po części i dla rodziców, jeśli są wystarczająco zainteresowani i zorientowani w pracy szkolnej dziecka. Gdyby zostały potraktowane jako sygnał niewystarczającego stopnia samodzielności, gdyby wyciągnięto z nich właściwe nioski i wykorzystano je, nauka dziecka wiele by zyskała.
B.
Wiedza współczesna jest zbyt obszerna, zbyt bogata, by ktokolwiek zdołał opanować w szkole te wszystkie jej elementy, które będą mu niezbędne w pracy zawodowej i w życiu. Człowiek współczesny jest skazany, na nieustające samokształcenie. Musi się do niego wdrożyć, przygotować. Odrabianie lekcji w domu stanowi właśnie takie przygotowanie. I nie powinno ono rozpoczynać się w klasach wyższych, lecz jak najwcześniej, gdy tworzą się pierwsze nawyki i umiejętności zorganizowanego, racjonalnego uczenia się. Młodszy wiek szkolny to okres, kiedy powstają te podwaliny. A więc najmłodsi uczniowie powinni - choćby w skromnym zakresie, aby nie było mowy o przeciążeniu - odrabiać zadania domowe.
Katechizacja jest procesem dydaktycznym, służącym rozwojowi wiary, który podlega badaniom naukowym, prowadzącym między innymi przez dydaktyków, teologów, zwłaszcza pastoralistów.
Można powiedzieć, że wartość tego procesu polega na umiejętnym harmonizowaniu darów łaski Bożej z umiejętnościami dydaktyczno - metodycznymi katechetów, katechizowanych, a także szerszego środowiska, głównie ich rodziców.
Katecheza bowiem służąc Bogu i człowiekowi rozwija właśnie z pomocą Bożą wiarę, doprowadza do pełni i codziennie zasila życie chrześcijańskie wiernych każdego wieku.
Ogólne Dyrektorium Katechetyczne dodaje, że katechizowany opowiadając coraz doskonalej na wezwania zawarte w orędziu ewangelicznym, wyraża to również w swoim życiu przez realizację konkretnych obowiązków.
Z tego, między innymi, względu obowiązkiem katechizowanych jest współpraca z katechetą w całokształcie procesu przekazywania i rozwijania wiary a służyć temu powinny również tak zwane katechetyczne prace domowe.
Opracowała mgr Marzena Kacprzak
Bibliografia:
M. Ziemska. Rodzina i dziecko. Warszawa 1986
B. Suchodolski. Pedagogika. Warszawa 1985
H. Filipczuk. Rodzice i dzieci w młodszym wieku szkolnym. Warszawa 1985
S. Kulpaczyński. Aktywizowanie katechizowanych. Lublin 1987
